Οι μοντέρνες τραγωδίες

Ποιος άνθρωπος θα μπορούσε να κρίνει τον άνθρωπο; Στο όνομα τίνος θα μιλούσε; Σιμόν Ντε Μποβουάρ.

Ο άνθρωπος που κρίνει κάποιον άλλο είναι ένα θέαμα που θα με έκανε να σκάσω στα γέλια αν δε μου προκαλούσε οίκτο. Φλωμπέρ.

Η κόλαση είναι οι άλλοι είχε πει ο Σαρτρ. Μισή αλήθεια. Καμιά φορά γίνονται και ο παράδεισος. Η Amy Winehouse σου έδινε μάλιστα την δυνατότητα να επιλέξεις ανάμεσα στα δύο εντελώς διαφορετικά δωμάτιά του. Στο πρώτο που ήταν εντέλει και το πιο μικρό, χάρισε τη μουσική της. Στο δεύτερο, για όσους τη γνώρισαν και για τα χαιρέκακα Μίντια, τη δυστυχία της. Και η Amy είχε να προσφέρει πολλή για να παρηγορεί τους δυστυχισμένους.

Μετά το φιάσκο στο Βελιγράδι, οι περισσότεροι καταλάβαιναν ότι στον επόμενο τόνο η κοπέλα με τη σπάνια φωνή θα ήταν νεκρή. Το αιώνια ερωτευμένο κορίτσι που χαλούσε την πιάτσα με το ταλέντο του, που εξέθετε στις εκλάμψεις της την ατάλαντη εποχή μας κάνοντάς την πιο υποφερτή, είχε φτάσει στην τελευταία στροφή. Εκείνη, ωστόσο, βασανιζόταν περισσότερο. «Το να υποφέρει ήταν το επάγγελμά της» είχε γράψει ο Hobsbawm στη νεκρολογία του για μια άλλη μεγάλη, την Billie Holliday. Δεν το αποδέχτηκε ούτε εκείνη. Ό,τι κι αν έδειχνε αργά ή γρήγορα η νεκροψία, η Amy είχε ήδη αποφασίσει να φύγει για τους γνωστούς πεισματάρικους αυτοκαταστροφικούς λόγους, έχοντας μόλις προλάβει να τραγουδήσει «το πιο ωραίο τραγούδι που έρχεται πάντα από τις καταδικασμένες ψυχές που τραγουδούν στην άβυσσο της κολάσεως»(Κάφκα).

Οι κριτές της ύπαρξης δεν άργησαν να εμφανιστούν.Το ενδιαφέρον τους να κατακρίνουν τη νεκρή ήταν ολόψυχο. Η Amy δεν είχε εγγύηση, αποφάνθηκαν, ήταν του διπλανού χωριού, ήταν η κατσίκα του γείτονα. Τρία ήταν τα επιχειρήματα εναντίον της συνομήλικής μου. Δεν ήταν επαγγελματίας (ούτε καν πρεζού αφού πέθανε), δεν διαχειρίστηκε σωστά το ταλέντο της (αυτή και ο Λάμπρος Χούτος), πήρε, τελικώς, αυτό που της άξιζε. Ό,τι ακριβώς είπαμε και για τον Μπιν Λάντεν δηλαδή. Ειδικότερα το τελευταίο τείνει να εξελιχθεί σε ύψιστο φιλοσοφικό θεώρημα, επωδός ικανή να συνοδεύσει μέχρι και την διάλυση της χώρας εξαιτίας των αμαρτιών της. Η αμερικανική κοσμοθεωρία της νωχελικής ανοησίας και του R.I.P, διευκολύνει σκανδαλωδώς την ταχύτητα με την οποία προτιμά να ανατινάζεται η πληροφορία. Το «εν οίδα, ότι ουδέν οίδα», γίνεται σιγά σιγά “She got what she deserved”. Με ένα λακωνικό τσιτάτο γενικής χρήσεως και πονόψυχου κυνισμού κλείνουμε τις υποθέσεις μας και αλληλοσυγχαιρόμαστε για τη σπάνια διαύγειά μας. Εμείς δεν το αξίζουμε και δε θα μας συμβεί. Στοίχημα;

Δεν υπάρχει θεραπεία για το ότι είμαστε στη γη έλεγε ο Μπέκετ. Κι η Amy το επιβεβαίωνε σε κάθε μετέωρο βήμα της. Η σχέση του θανάτου με τον έρωτα, που πρώτοι κατέδειξαν οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, δεν μπορεί σήμερα να κατανοηθεί από τα άψυχα Μίντια παρά ίσως μόνο με τη χρήση ουσιών. Και η Winehouse ήταν ξεκάθαρα αυτοκαταστροφικά ερωτευμένη με το μεγάλο της έρωτα που την μύησε στις καταχρήσεις. Επιπλέον, δίχως υποψία ειλικρινούς ενδιαφέροντος και αγάπης από έναν περίγυρο ανίκανο να βοηθήσει και μία βιομηχανία διακριτική στο να εκμεταλλεύεται, κατέληξε μετά το αριστουργηματικό “Back to Black” ένας άρρωστος άνθρωπος. Υγιείς να αναφέρουμε για την ιστορία παραμένουν μέχρι και σήμερα εκείνοι που πετούσαν στο παράθυρο της φιξάκια ενώ προσπαθούσε να απεξαρτηθεί! Υγιείς και οι άλλοι που πόνταραν στην ακριβή ημερομηνία του θανάτου της! Υγιείς και τύποι-σταρ σαν τον Κριστιάνο Ρονάλντο που αντλούν ευχαρίστηση από τη ζήλεια που υποτίθεται μας εμπνέουν! Υγιείς και όσοι την κρίνουν μετά θάνατον από τον διαδικτυακό τους καναπέ, σαν ατζέντηδές που έχασαν λεφτά και διαπιστώνουν αστοχίες στον προϋπολογισμό της!

Σίγουρα φαίνεται περίεργο την εποχή που οι περισσότεροι πολιτικοί συμφωνούν στο ότι οι αγορές πρέπει να έχουν περισσότερες ελευθερίες από τους ανθρώπους, να βρίσκονται ακόμα πλάσματα που «λησμονούν την έπαρση». Πλέον μας εκπλήσσει αρνητικά εάν οι άνθρωποι δεν συμπεριφέρονται σαν επιχειρήσεις, πολυκατοικίες ή Υπουργεία Οικονομικών. Η συμπεριφορά τους προκαλεί αμηχανία στην ομοιομορφία της άδειας γκλαμουριάς. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που μας κινούν την περιέργεια όσοι αυτοκαταστρέφονται. Γιατί δεν αγαπούν τον εαυτό τους, διότι δεν είναι επαγγελματίες, επειδή απεχθάνονται τη ζούγκλα και δεν επιθυμούν κλουβιά για κανένα, πόσο μάλλον τα δικά τους.

Αν δεχτούμε το «έλα μωρέ, κάτι μικροαστοί είναι που θρηνούν τη μικρή», οφείλουμε επίσης να σημειώσουμε ότι μόνο τα ολοκληρωτικά καθεστώτα απεχθάνονταν τους ξεχωριστούς ανθρώπους και τις διάνοιες. Η αναφορά στην Amyτην ώρα που στη Νορβηγία παιζόταν το κρυφτό του θανάτου, κόντεψε να ποινικοποιηθεί. Όσοι δικαίως είχαν στραμμένο το βλέμμα τους βόρεια, το μόνο που απέδειξαν θυμώνοντας για το ενδιαφέρον που κέρδισε ο χαμός της τραγουδίστριας, είναι ότι ούτε για εκείνους είναι το ίδιο όλες οι ζωές, αφού ήταν οι πρώτοι που δεν την υπολόγισαν στη ζυγαριά τους. Στην πραγματικότητα, ανίκανοι οι περισσότεροι για ένα γνήσιο θρήνο σιωπής, μιλώντας για τους άλλους, συνέχισαν να μιλούν για τους εαυτούς τους, αποδεικνύοντας ότι η μοναξιά του καθενός δεν είναι μέγεθος μετρήσιμο.

Πόσο άρρωστες αλήθεια είναι οι κοινωνίες που δεν αναστοχάζονται στις τραγωδίες, που αδυνατούν να σωπάσουν, που έχουν πάντα κάτι να πουν, που ντρέπονται να ξεστομίσουν ένα έγκυρο ίσως; Σίγουρα έχουν αρρωστήσει πολύ πριν αυτήν την αρκετά κοινή αυτοκαταστροφική κοπέλα. Αν επιθυμούσαμε για ένα λεπτό να είμαστε ειλικρινείς, θα παραδεχόμασταν ότι στο θάνατο της Amy ανακουφισμένοι ζούμε τον ετεροχρονισμένο θρίαμβο της δικαιοσύνης. Μίας δικαιοσύνης που ό,τι κι αν σκαρφιστεί για περιπτώσεις όπως του Μπρέιβικ, δεν μπορεί να εφεύρει μία δίκαιη τιμωρία. Η απόδοσή της, λόγω της ασύλληπτης ενέργειάς του, γίνεται αδύνατη. (Στυγερές μας είπε αλλά απαραίτητες οι πράξεις του. Άδικά αλλά αναγκαία τα μέτρα του. Αυτό θα έλεγε και ο οικονομικός μας δολοφόνος. Το μοναδικό μέτρο ασφαλείας που μπορούμε να πάρουμε στο μέλλον είναι, φυσικά, η περισσότερη ελευθερία, η ίδια η παιδεία. Δεν μπορούμε να απαιτήσουμε από τα όπλα να μην πυροβολούν). Γι’αυτό μας ανακουφίζει εντέλει ο θάνατος της Winehouse. Κάτι φαίνεται να λειτουργεί με λογική. Ο θάνατος παρουσιάζεται ως η πιο αξιόπιστη πηγή δικαίου.

Από τη σκοπιά μας, η Amy ήταν τυχερή. Πράγματι. Όμως όταν ο άνθρωπος δεν βρίσκει παγίδες στο δρόμο του, τις τοποθετεί ο ίδιος. Εκεί που λες ότι έλυσε όλα του τα προβλήματα, έρχεται και τα θαλασσώνει καλύτερα. Τα εμπόδια που μπορεί να ανακαλύπτει είναι ατελείωτα, ειδικά από τη στιγμή που έχει να παλέψει για ελάχιστα. Η ιδιαίτερη ερμηνεύτρια που γνώριζε ότι ήταν προικισμένη αλλά δεν την ένοιαζε, που ήθελε να κάνει παιδιά και οικογένεια, γεννημένη τραγουδίστρια αλλά όχι περφόρμερ, δειλή και αδύναμη, απλώς επανέλαβε με τις πράξεις της τη διαπίστωση του Ντοστογιέφσκι: «Δώστε του πλούτη, πνίξτε τον στην ευτυχία, ενισχύστε τον όσο θέλετε χρηματικά για να μην κάνει τίποτα άλλο παρά να κοιμάται, να τρώει γλυκίσματα και να προλέγει το τέλος της παγκόσμιας ιστορίας, και τότε ακόμη ο άνθρωπος από αχαριστία και μοχθηρία θα κάνει ατιμίες. Θα ριψοκινδυνεύσει να χάσει τα γλυκίσματά του και θα επιθυμήσει σκόπιμα ουτοπίες που θα μπορούσαν να τον καταστρέψουν, πράγματα παράλογα κι ανώφελα μόνο και μόνο για να νοθέψει τον θετικό ορθολογισμό με κάποιο στοιχείο της φαντασίας του, καταστροφικό».

Σκέφτηκα την Amy στη θέση του Perozzi. Ανεύθυνη και εκείνη, ένα τίποτα. Μέχρι το ξέσπασμα ενός εντιμότατου φίλου του: «Θα φέρουμε χιλιάδες και όλοι θα κλαίνε. Και στεφάνια, τηλεγραφήματα, μπάντες, σημαίες, πουτάνες, στρατιωτικοί…». Το σάουντρακ για την κόλαση της Νορβηγίας δεν θα είχε τραγούδια της. Εκείνα ύμνησαν τον έρωτα. Δεν πέθανε λοιπόν η Amy who(?). Πέθανε η Amy Winehouse. Αδικαιολόγητα νέα, αδικαιολόγητα μόνη. Δεν έχει σε κανέναν να απολογηθεί παρά μόνο στον εαυτό της, που πλέον την πιστεύουμε, ήταν ο χειρότερός κριτής της.