Η μουσική επανασύσταση των Βαλκανίων από τη Μαρίνα Σάττι

Λέξεις; Ελένη Χαμχούγια

Εν όψει του λάιβ της Μαρίνας Σάττι στο Άμστερνταμ στις 9 Μαΐου, ξαναβλέπω το βίντεο κλιπ του “Πάλι”. 

Συνειδητοποιώ για πολλοστή φορά πόσο καινοτόμο είναι, καθώς επανασυστήνει τη Βαλκάνια κουλτούρα, μπλέκοντας το παρελθόν με το μοντέρνο παρόν. Τα γυρίσματα έγιναν στη Μαυροθάλασσα Σερρών, και το βίντεο κλιπ δημοσιεύτηκε λίγο πριν το καλοκαίρι του 2021 στο YouTube από την παραγωγή του Pressure Agency. 

Το κλιπ ξεκινά με την κάμερα να δείχνει δύο ηλικιωμένες κυρίες που κάθονται γαλήνια σε ένα παγκάκι, όταν ένας νεαρός με μηχανή διαταράσσει την ησυχία τους- πολλοί θα αναφέρονταν σε αυτόν ως “κάγκουρα”. Στη συνέχεια το βίντεο τοποθετείται σε διάφορα σκηνικά στα οποία εξελίσσεται ένας κυριολεκτικός (αλλά και θεατρικός) χορός.

Οι βαλκανικές, και πιο συγκεκριμένα, ελληνικές αναφορές είναι παρούσες σε διάφορες μορφές. Το σκηνικό είναι ιδιαίτερα γνώριμο- η διακόσμηση στο σπίτι περιλαμβάνει κρύσταλλα στο τραπέζι, οικογενειακές φωτογραφίες με σέπια και κεντήματα. Φυσικά, δεν λείπει το απαραίτητο σεμεδάκι πάνω σε όλες τις επιφάνειες. 

Ακόμη, σημαντικός παράγοντας και μοτίβο στο βίντεο κλιπ είναι η ορθόδοξη πίστη, παρούσα στα εικονίσματα στο σπίτι μέχρι και την εκκλησία που γίνονται μέρη των γυρισμάτων, αλλά και στον μεγάλο χρυσό σταυρό που φορά η καλλιτέχνης στο εξώφυλλο του τραγουδιού. 

Είναι πολύ ενδιαφέρον πώς ένα ρομαντικό τραγούδι μπορεί να αποκτήσει θρησκευτικό χαρακτήρα. Ιδιαίτερα με τις αναφορές των στίχων στη φύση (“Στο νερό θα ψιθυρίσω/ Να σε φέρουν πίσω”), το αποτέλεσμα είναι μια πιο πνευματική προσέγγιση στον έρωτα.

Επιπλέον, η παραγωγή του βίντεο κλιπ χειρίζεται περίτεχνα έννοιες του κιτς στο βαλκανικό πλαίσιο. Παραπέμποντας στην “τριπαλόφσκι”, Σλάβικη μόδα (στα ρώσικα, “τρεις ρίγες”, δηλαδή μάρκας Adidas), οι στυλιστικές επιλογές των χορευτριών και της τραγουδίστριας είναι ένας συνδυασμός αθλητικής, streetwear ενδυμασίας, και τυπικά “κοριτσίστικων” ρούχων, βλ. φαρδιές φόρμες με κοντά μπλουζάκια και λεπτά κοσμήματα. 

Ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σκηνή στην οποία η καλλιτέχνης χαϊδεύει μια κότα φορώντας ένα ογκώδες ροζ πλαστικό δαχτυλίδι του οίκου La Manso, με χρυσές λεπτομέρειες. Τα χρυσά κοσμήματα και φο μπιζού είναι επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο βίντεο κλιπ, περαιτέρω θυμίζοντας τα πλούτη της τσιγγανικής φορεσιάς, σε συνδυασμό με λουλούδια, και έντονα, θερμά χρώματα. 

Για παράδειγμα, το ανοιχτόχρωμο μπουφάν με γκλίτερ που φοράει η Μαρίνα Σάττι, ξαπλωμένη σε ένα βανάκι ντυμένο με λουλούδια και χαλιά, είναι ένα πολύ κιτς στοιχείο, που όμως κρατά μεγάλη πολιτισμική σημασία όντας στενά συνδεδεμένο με παραδόσεις, και κατ’ επέκταση, την αισθητική του λαού μας.

Η καλλιτέχνης αναφέρεται στο τραγούδι ως έναν “σύγχρονο μπάλο”, αλλά το αντιμετωπίζει ως ένα αυτοπορτραίτο της διότι παρουσιάζει πολλά στοιχεία της οικογένειάς της και της ταυτότητας της. Σε ένα αυξανόμενα παγκοσμιοποιημένο πλαίσιο, συχνά είναι δύσκολο να δούμε τις δικές μας ρίζες στο προσκήνιο. 

Επομένως, είναι πολύ ενδιαφέρον πώς καλλιτέχνες όπως και ο Νέγρος του Μοριά συστήνουν ξανά στοιχεία της βαλκάνιας και ελληνικής ταυτότητας στα κομμάτια τους, αναβιώνοντας υποκουλτούρες όπως το ρεμπέτικο και οι μηχανόβιοι, αλλά και κάνοντας μια ωδή σε νομαδικούς λαούς όπως οι Ρομά και οι τσιγγάνοι. 

Το βίντεο κλιπ του “Πάλι” είναι ένα σύγχρονο fever dream με πολύχρωμα ερεθίσματα του παρελθόντος- ένα “υφαντό” από όλους τους πολιτισμούς που υπήρχαν και υπάρχουν, και πλέον καθιστούν την ελληνική, και γενικότερα Βαλκανική, ταυτότητα.