Η νέα μνήμη της πόλης

Αρχική εικόνα: Λία Ναλμπαντίδου

Για εντελώς ανεξήγητους λόγους η Θεσσαλονίκη των πρόσφατων δεκαετιών δεν έχει διατηρήσει οπτική μνήμη του δημόσιου χώρου της. Όσο και αν ψάξει κάνεις να βρει εικόνες από κτίρια, δρόμους, πλατείες, γειτονιές δεν θα τα καταφέρει. Υπάρχουν εκατοντάδες, χιλιάδες εικόνες παλαιότερων εποχών από την ιστορία της πόλης αλλά σχεδόν τίποτε από το πρόσφατο παρελθόν από όσα ζήσαμε. Μας φάνηκε λοιπόν μια εξαιρετική ιδέα η προσπάθεια αποτύπωσης γειτονιών της πόλης μέσα από το φακό νέων φωτογράφων και η διάσωση αυτών των εικόνων σε μια σειρά μικρά βιβλία που κυκλοφόρησαν μόλις από το University Studio Press στην απίθανη τιμή των 4 ευρώ το καθένα. Δώρα ιδανικά για όσους αγαπούν αυτή την πόλη και θέλουν να κρατήσουν ζωντανές τις εικόνες της. Πως προέκυψε όμως αυτή η ιδέα αυτού του ιδιαίτερου περιπάτου; Ο Ηρακλής Παπαϊωάννου που έχει την ευθύνη του μας εξηγεί:

‘’Ο Περίπατος στην πόλη ξεκίνησε το 2012 πάνω σε μια ιδέα που κυοφορούνταν για καιρό: μια σπονδυλωτή φωτογραφική περιπλάνηση σε διαφορετικές περιοχές της πόλης. Κάθε χρόνο τρεις με τέσσερις φωτογράφοι έκαναν τη δημιουργική τους περιήγηση σε μια γωνιά ή γειτονιά της πόλης. Ο ανθολογημένος καρπός του έργου τους έπαιρνε τη μορφή ενός μικρού λευκώματος, ιδέα που υιοθέτησε πρόθυμα το University Studio Press. Την πρώτη χρονιά πεδίο δράσης ήταν το Μπεχ-Τσινάρ. Την δεύτερη, αντίστοιχα, η Νέα Κρήνη και η Αρετσού, ενώ φέτος ήταν η σειρά της Άνω Πόλης. Κάθε φωτογράφος κινήθηκε ελεύθερα μέσα στο ορισμένο γεωγραφικό πλαίσιο, ερμηνεύοντας τις ιστορικές, κοινωνικές ορίζουσες του τόπου και τη σύγχρονή του διάσταση. Μόνη απαίτηση, εν είδει συνδετικού κρίκου ή κοινού παρονομαστή, οι φωτογραφίες να διαθέτουν παράλληλα με την προσωπική και κάποια τεκμηριωτική πτυχή, να φανερώνουν δηλαδή ένα ψήγμα του τόπου που περπατήθηκε, φιλοτεχνώντας σταδιακά με φωτογραφίες ένα ελλειπτικό μωσαϊκό της πόλης. Τα τρία αυτά χρόνια τις τροχιές του Περίπατου ακολούθησαν έντεκα φωτογράφοι, αφήνοντας ο καθένας το διακριτό του ίχνος, ενισχύοντας τη διάθεση να συνεχιστεί χαμηλόφωνα η προσπάθεια, εμπλέκοντας κι άλλους δημιουργούς, εμπνέοντας ίσως πολίτες στις δικές τους ανακαλύψεις.’’

Η ιδέα του περιπάτου κύλησε ως εξής. Οι φωτογράφοι πήραν την ενημέρωση της περιοχής και για αρκετούς μήνες από το χειμώνα μέχρι το τέλος της άνοιξης έκλεψαν με τους φακούς τους εικόνες της κάθε γειτονιάς. Του χρόνου ακολουθεί μία ακόμα γειτονιά της πόλης, με σκοπό να δημιουργηθεί σταδιακά ένα οπτικό υλικό για πολλές από τις γειτονιές της πόλης. 

Οι εικόνες των τριών πρώτων περιπάτων είναι πραγματικά μοναδικές.

Εικόνες: Αχιλλέας Τηλέγραφος

Εικόνα: Κοσμάς Παυλίδης

Το Μπεχτσινάρ στη δυτική είσοδο της Θεσσαλονίκης είναι μια περιοχή που ακολούθησε τον τελευταίο ενάμιση αιώνα μια διαδρομή τόσο πολυκύμαντη όσο αυτή της ίδιας της πόλης: υπήρξε παθογόνο έλος, παραδεισένιος και κοσμοπολίτικος εθνικός κήπος, η ακτή του φιλοξένησε οργανωμένες πλαζ. Πάνω στο σώμα του επεκτάθηκε το λιμάνι, στοιχήθηκαν βιομηχανίες και αναπτύχθηκε μια κυψέλη βυρσοδεψείων, εγκαταστάθηκαν τα σφαγεία της πόλης, ενώ κάποιες από τις αποθήκες του επιτάχθηκαν για να φυλάξουν πολεμικό υλικό του γερμανικού στρατού κατοχής. Τις τελευταίες δεκαετίες η περιοχή αποβιομηχανίστηκε και υποβαθμίστηκε. Πιο πρόσφατα, μερικά από τα επιβλητικά της εργοστάσια μεταβλήθηκαν από ερημωμένοι χώροι παραγωγής σε εστίες νυχτερινής ψυχαγωγίας. Ο Κοσμάς Παυλίδης, ο Κωστής Αργυριάδης, ο Αχιλλέας Τηλέγραφος, ο Στέργιος Καράβατος αποτύπωσαν μοναδικά τη σπάνια γειτονιά.

Εικόνα: Στέργιος Καράβατος

Εικόνα: Κωστής Αργυριάδης

Η Αρετσού και η Νέα Κρήνη έχουν ειδική θέση στην πρόσφατη ιστορία και τη γεωγραφία της Θεσσαλονίκης. Από βαλτώδης περιαστική περιοχή όπου στον Πρώτο Μεγάλο Πόλεμο αναπτύχθηκαν υποδομές του συμμαχικού στρατού, έγινε το 1922 εστία απολύμανσης και πρώτης εγκατάστασης εξουθενωμένων προσφύγων. Στα μικρολίμανά της αναδύθηκαν κοσμικά κέντρα που άφησαν ιστορία και πολυτελείς βίλες που επαναπροσδιόρισαν κάπως το κοινωνικό της πρόσημο. Αργότερα, όταν φούντωσε κι εκεί το πυκνό δάσος της αντιπαροχής, η περιοχή αρματώθηκε με πολυκατοικίες, οδηγώντας σε σταδιακό αφανισμό τα ταπεινά προσφυγικά με τους μπαξέδες. Τη θέση της γειτονιάς πήρε πλέον ένα περιφερειακό αστικό κέντρο, ενώ η παραλιακή λεωφόρος μεταμορφώθηκε σε πολύβουη ζώνη ψυχαγωγίας. Η τεθλασμένη αυτή διαδρομή, από τον όλεθρο στην ανοικοδόμηση και την άνιση ευημερία, φόρτισε άμεσα ή έμμεσα το βλέμμα των τριών δημιουργών που περιηγήθηκαν φωτογραφικά τον παράκτιο συνοικισμό. Εδώ ο Σίμος Σαλτιέλ, η Ιωάννα Φωτιάδου, ο Γιώργος Μπούτικος ακολουθούν τη διαδρομή της θάλασσας.

Εικόνα: Γιώργος Μπούτικος

Εικόνα: Ιωάννα Φωτιάδου

Εικόνα: Σίμος Σαλτιέλ

Τέλος η Άνω πόλη, συνιστά περιοχή με πολυεπίπεδη τοπογραφία όσο και παρελθόν: εστία σημαντικών βυζαντινών μνημείων, αποτελεί επίσης παλιό τουρκικό μαχαλά, τόπο όπου ρίζωσαν πρόσφυγες του ΄22, αμφιθεατρικό μπαλκόνι της πόλης προς το ανοιχτό μέτωπο της θάλασσας, λαϊκή γειτονιά με αυλές και ανθρώπινες σχέσεις, πεδίο όπου η φιλόδοξη σύγχρονη αρχιτεκτονική εγείρεται δίπλα στη διαυγή απλότητα της ανώνυμης. Οι φωτογράφοι του φετινού περίπατου περιηγήθηκαν τις μικρογειτονιές της Άνω Πόλης, κάθε μια σχεδόν με τη δική της εσωτερική θερμοκρασία.

Ο Γιάννης Παντελίδης, η Εύη Γιαννακού, ο Θόδωρος Ανδρεάδης, η Λια Ναλμπαντίδου πέρασαν το χρόνο τους στα στενά της.

Εικόνα: Γιάννης Παντελίδης

Εικόνα: Εύη Γιαννακού

Εικόνα: Θόδωρος Ανδρεάδης

Οι εικόνες των τριών διαδρομών γίνονται μια εντυπωσιακή έκθεση φωτογραφίας και από σήμερα φιλοξενούνται μέχρι τις 10 Ιανουαρίου στην Casa Bianca. Για πρώτη φορά φιλοξενούνται φωτογράφοι εκεί. Σε ένα χώρο συμβολικό και με πολλά φορτία μνήμης.

Επισκεφτείτε την έκθεση, που γίνεται με στήριξη της Αντιδημαρχίας και της Δημοτικής Πινακοθήκης και χαρίστε τα βιβλία των τριών διαδρομών. Στο μέλλον οι αναγνώστες και θεατές των εικόνων τους θα σας ευγνωμονούν.