Η όμορφη Θεσσαλονίκη που τέρπει τον λαϊκισμό

Μπαίνοντας στην προεκλογική περίοδο, όλο και περισσότερα άτομα από τη Θεσσαλονίκη εισέρχονται στον δημόσιο λόγο μέσα από διαδικτυακά ή έντυπα άρθρα και χορηγούμενες διαφημίσεις. Τα περισσότερα, αν όχι όλα, από αυτά τα άτομα δεν σταματούνε να αναφέρουν πόσο όμορφη πόλη είναι η Θεσσαλονίκη, πόσο τους εμπνέει και πόσο την αγαπάνε.

Αυτό εμένα δεν μου αρέσει. Μου φαίνεται ανειλικρινές και υποκριτικό. Αναρωτιέμαι αν υπάρχει κάποιο άτομο που θα τολμούσε να ξεπεράσει τα πλαίσια του ψηφοθηρικού λαϊκισμού, να μιλήσει με ρεαλισμό και να δηλώσει επιτέλους ότι η Θεσσαλονίκη είναι μια πραγματικά άσχημη πόλη και διαθέτει «αρχιτεκτονικό πρόβλημα». Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι πρόκειται για ένα δραστήριο αστικό κέντρο με πολλούς νέους, πολλά δημιουργικά άτομα και σχήματα, το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, τη Νέα παραλία… κλπ. Μπορεί όμως να ισχυριστεί κάποιο άτομο με ειλικρίνεια ότι ζούμε σε μια όμορφη πόλη;

Το πρόβλημα, για εμένα, δεν έγκειται ούτε στην έλλειψη καθαριότητας, ούτε στο κυκλοφοριακό ούτε στο λιγοστό πράσινο. Υπάρχουν πολλές άλλες πόλεις εκτός Ελλάδος, όπως η Νέα Υόρκη, η Ρώμη, η Κωνσταντινούπολη που είναι δέκα φορές πιο βρώμικες αλλά παράλληλα δέκα φορές πιο επιτυχημένες κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά. Η διαφορά έγκειται στην αρχιτεκτονική. Η Θεσσαλονίκη διέπεται από άκρη σε άκρη από την αισθητική της ελληνικής, ανώνυμης, Μοντέρνας αρχιτεκτονικής των πολυκατοικιών. Αυτό είναι το «αρχιτεκτονικό πρόβλημα» της Θεσσαλονίκης και κατά επέκταση της Ελλάδας.

Είναι όμως κακό να ωραιοποιούμε την πραγματικότητα; Να πείθουμε τους ψηφοφόρους ότι είναι τυχεροί και ευλογημένοι που γεννήθηκαν Σαλονικείς;

Για εμένα είναι κακό.

Αυτός ο καλλωπιστικός λόγος έχει δύο βασικά αποτελέσματα. Την χρόνια αποσιώπηση του «αρχιτεκτονικού προβλήματος» της πόλης από το δημόσιο λόγο, με όλα τα αρνητικά του επακόλουθα και την τέρψη του τοπικιστικού και του εθνικόφρονου αισθήματος στα πλαίσια του, ακροδεξιού κυρίως, αλλά όχι μόνο, λαϊκισμού.

Εδώ οφείλω να σημειώσω πως εμείς οι αρχιτέκτονες (έστω κι αν εγώ είμαι ακόμα τελειόφοιτος) έχουμε μάθει να αντιλαμβανόμαστε οντολογικά την Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και τις υπόλοιπες Ελληνικές πόλεις. Ξέρουμε πώς να βρίσκουμε κρυμμένες ποιότητες και εκπλήξεις ώστε να αντέχουμε και να βλέπουμε θετικά την όποια τενεκεδούπολη. Ίσως έχουμε επηρεαστεί από τον τρόπο που βλέπουν το «τσιμεντένιο χάος» των ελληνικών πόλεων οι Βορειοευρωπαίοι τουρίστες στο πλαίσιο μιας νέο-αποικιακής οπτικής. Κάτι σαν την εξωτικότητα από τις φαβέλες της Βραζιλίας ή τις παραγκουπόλεις της Ινδίας – αν και στην πραγματικότητα η Ελλάδα απέχει πολύ από αυτές τις καταστάσεις. Είναι όμως σκόπιμο να περιμένουμε από τον μέσο κάτοικο της Θεσσαλονίκης να εντρυφήσει τόσο βαθιά στην αρχιτεκτονική θεωρία; Εγώ λέω όχι.

Εν κατακλείδι, θα υπάρξει κάποιο πολιτικό πρόσωπο που θα τολμήσει να δηλώσει ότι η Θεσσαλονίκη δεν είναι όμορφη, δεν προκαλεί έμπνευση, δεν αξίζει την αγάπη μας, αξίζει όμως τη βοήθειά μας; Υπάρχει κάποιος που θα εισάγει το «αρχιτεκτονικό πρόβλημα» στον δημόσιο λόγο; Υπάρχει κάποιος που θα τολμήσει να προτείνει λύσεις – πέρα από παιδιάστικους, σατιρικούς και πολύχρωμους εξωραϊσμούς στα πρότυπα των Τιράνων της Αλβανίας ή της αρχαιολατρευτικής neo-kitsch λογικής που εφαρμόστηκε στα Σκόπια της Βόρειας Μακεδονίας;

Άραγε είναι τελικά τόσο ρηχό να ενδιαφέρεται κάποιο άτομο για την αστική αισθητική;