Η Πεντάμορφη

του Χρήστου Μωραϊτη

Ξανακοίταζα, για πολλοστή φορά τον «Κρητικό» του Σολωμού. Τόσα χρόνια σχολικής διδασκαλίας το στεγνώνουν το ποίημα, σε κάνουν να το αντιμετωπίζεις σαν ένα σύνολο απαντήσεων σε πιθανές ερωτήσεις για τις εξετάσεις. Να βάζεις τους μαθητές να αποστηθίζουν τις ερμηνείες για τη φεγγαροντυμένη και τις επιδράσεις του ρομαντισμού στον ποιητή. Σχολικές ανοησίες δήθεν υψηλής φιλολογίας, που απλώς μας βασανίζουν. Ευτυχώς ο καφές και το τσιγάρο διώχνουν τέτοιους εκνευρισμούς και προσπάθησα να αφεθώ στη συνηθισμένη πρωινή ανασυγκρότηση. Αδύνατον, οι στίχοι στριφογύριζαν στο μυαλό μου.

«Κι ομπρός μου ιδού που βρέθηκε μια φεγγαροντυμένη/ Έτρεμε το δροσάτο φως στη θεΐκιά θωριά της/ Στα μάτια της τα ολόμαυρα και στα χρυσά μαλλιά της».

Αυτό είναι το πλάσμα που κάνει τον πολεμιστή από την Κρήτη να χάνει όλη του τη δύναμη και το αγωνιστικό φρόνημα, να μαγνητίζεται και να ανοίγει την ψυχή του. Της λέει την ιστορία του, τα βάσανά του, τη συμφορά του και τη νιώθει σα μια γυναίκα που έρχεται από πολύ παλιά, ένα με το γάλα της μάνας του. Κι ύστερα τη χάνει από τα μάτια του με τον ίδιο απότομο τρόπο που του εμφανίστηκε, για να μείνει εξασθενημένος να παλεύει με τα κύματα της ζωής του.

Αυτή ήταν η θεϊκή θωριά για τον Σολωμό; Χρυσά μαλλιά κι ολόμαυρα μάτια; Από τα πρώτα του ποιήματα μέχρι το τέλος δεν αλλάζει πρότυπο ομορφιάς. Ποιαν είχε άραγε στο μυαλό του ο μεγάλος ποιητής; Ποια χρυσομαλλούσα στοίχειωνε τις νύχτες του; Ποια μαύρα μάτια τον είχαν τσουρουφλίσει; Είναι κι αυτό ρομαντικό στερεότυπο;

Πόσο μας επηρεάζει ακόμα αυτό το ρομαντικό πρότυπο της θεϊκής γυναίκας, της μοιραίας και παντοδύναμης;  Γεμάτη είναι η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση από τέτοιες ιστορίες. Σαν να ήταν  γραμμένο στο DNA μας κι ο ρομαντισμός απλά το αποκάλυψε και το εκφράζει δυο αιώνες τώρα, εμπλουτισμένο βέβαια με την  λίμπιντο που έφερε στο φως η ψυχανάλυση, ο σουρεαλισμός, ο μοντερνισμός. Έτσι έγινε και πιο αληθινό. Θεϊκές υπάρξεις, αιθέριες, πολλά υποσχόμενες. Κι εμείς να κυνηγάμε ένα φάντασμα.

Γι’ αυτό άραγε προσπαθούν τόσες πολλές γυναίκες σήμερα να φέρνουν προς το ξανθό και το αέρινο, όσες τουλάχιστον φαντασιώνονται τον εαυτό τους ως ωραίες, μοιραίες και σέξυ; Πιθανότατα δεν έχουν όλες αυτές στο πίσω μέρος του μυαλού τους το Σολωμό, αλλά τις προτάσεις των σχεδιαστών μόδας και των μεγάλων κομμωτών. Αλλά  και η show business πώς κατέληξε ότι αυτό το πρότυπου πιάνει στους αρσενικούς; Η Μέριλυν, η Βουγιουκλάκη και τόσες άλλες πώς ξεπήδησαν, χωρίς να είναι και ιδιαίτερα ταλαντούχες; Και οι κοκκινομάλλες που στο Μεσαίωνα καίγονταν ως μάγισσες τι εκπροσωπούσαν; Το ασυνήθιστο, το διαφορετικό γεννούσε πάντα την επιθυμία της κατάκτησης για τον εξερευνητή. Ο άντρας κυνηγός και τυχοδιώκτης, να το στερεότυπο πίσω από το πρότυπο γυναικείας ομορφιάς. Χιλιετίες κυτταρικής  μνήμης κρυμμένης στους σχεδιασμούς του λάιφ στάιλ.

Βέβαια σήμερα τα πρότυπα ομορφιάς δεν είναι τόσο ανελαστικά. Η Λόρεν παλιότερα και η Μπελούτσι σήμερα προκαλούν νευρική κρίση σε διάφορες ξανθές επίδοξες μοιραίες και υπάρχουν κι άλλες σταρ που έλκουν με μια θηλυκότητα πολύ ιδιαίτερη και ίσως αντισυμβατική. Η βιομηχανία του θεάματος έχει κατακερματίσει την κοινωνία σε πολλά target groups την εποχή της ατομικότητας και της ανόδου της ασημαντότητας.

Θυμήθηκα που για χρόνια τραγουδούσαμε και τραγουδάμε ακόμα «μαύρα μάτια μαύρα φρύδια, κατσαρά μαύρα μαλλιά». Κάτι προς το black is beautiful ίσως είχε στο μυαλό του ο Βαμβακάρης όταν το έγραφε. Πιο γήινος και ρεαλιστής, μαυρομάλλες οι κοπέλες της γειτονιάς του, το ξανθό ήταν ακόμα για τις πλούσιες που ήθελαν να μοιάζουν βόρειες ευρωπαίες. Ούτε ονειρευόταν τίποτα περισσότερο από αυτό που έβλεπε γύρω του, το σύνηθες, το οικείο.

Δεν ήταν λιγότερο παραδοσιακοί άντρες οι ρεμπέτες, δεν είχαν όμως την ίδια ακόρεστη δίψα, την ίδια απληστία που δείχνει το αρσενικό σήμερα. Εξασφάλιζαν αλλιώς την ανάγκη τους για ελευθερία, εξέφραζαν έμπρακτα την ανυπακοή τους σε κανόνες και εξουσίες, δεν έμπαιναν στα στενά καλούπια του καθωσπρέπει. Σήμερα, υποταγμένοι σε όλα τα άλλα, αναζητάμε ανάσες ελευθερίας κι ανεξαρτησίας στο ερωτικό παιχνίδι, στο φλερτ, που θεοποιημένο από τα media, γίνεται κι αυτό με τη σειρά του ρουτίνα και καθημερινότητα.

Κι όμως πεντάμορφη είναι μόνο μία, αυτή που αγαπάς και η αγάπη αυτή σε λιώνει. Είναι εκείνη που μπορείς να προβάλεις πάνω της όλα όσα επιθυμείς, προσδοκάς, εύχεσαι να έχεις και να ζήσεις μαζί της. Εκείνη που μπορεί να γίνεται το πρότυπο για όλα, για το πώς κλαίει και γελάει, αναστενάζει, ψιθυρίζει, περπατάει, κουνάει τα χέρια της, όταν μιλάει. Εκείνη που μπορείς να της μιλάς και να νιώθεις, όπως και ο Κρητικός του Σολωμού, ότι είναι μια γυναίκα που έρχεται από πολύ παλιά, και την περίμενες να φανεί. Και τότε τα χρώματά της, οι μυρωδιές της, οι διαστάσεις της στην παλάμη και την αγκαλιά σου, οι νότες και η χροιά της φωνής της γίνονται το ιδανικό που εύκολα το κάνεις θεωρία, εικόνα, ποίημα, ερωτική φαντασίωση. Τα υπόλοιπα είναι για τα περιοδικά των κομμωτηρίων.

Ωραία, να τι θα κουβεντιάσουμε αύριο στην τάξη. Δεν θα τεθεί καμιά τέτοια ερώτηση στις πανελλήνιες, ευτυχώς. Κανένας σχολικός σύμβουλος δε θα εγκρίνει μια τέτοια αποστασιοποίηση από το κείμενο. Κανείς φιλόλογος δε θα συναινέσει σε τέτοιου είδους διδακτική παρέκβαση. Κι εγώ ακόμα αμφιβάλλω, γεμάτο είναι και το δικό μου κεφάλι από εξετάσεις. Σίγουρα όμως θα είναι πολύ λιγότεροι οι μαθητές και οι μαθήτριες που θα βαρεθούν. Άσε που μερικές θα ξινίσουν κιόλας

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.