Ή σφουγγάρι ή τομάρι

Λέξεις: Αγγέλη Χαρίνη

Πόσο αξίζει μια ανθρώπινη ζωή; Έναν ημερήσιο μισθό; Στην προκειμένη, ένα τσουβάλι σφουγγάρια;

Αιώνες τώρα αυτό το γελοίο παιχνίδι μεταξύ των ισχυρών και των αδυνάτων. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια μπαίνει στη ζυγαριά και πάντα βαραίνει λιγότερο από το χρυσάφι. Ο άνθρωπος χάνει την υπόστασή του, γίνεται εργαλείο, γίνεται αριθμός, δουλεύει μέχρι να φθαρεί, να σωπάσει και να πεθάνει. Και το αίμα του δε φαίνεται πουθενά στα χαρτιά, πάρα μόνο στα χέρια αυτών που το αρνούνται. 

Ένα από τα πολλά παραδείγματα ήταν οι ξακουστοί σφουγγαράδες της Καλύμνου και της Σύμης. Εξαιρετικοί δύτες, ικανοί βουτηχτές με τη μεγαλύτερη αντοχή κάτω από το νερό και πρόθυμοι να διακινδυνέψουν τη ζωή τους στους βυθούς για να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο τη δυνατότητα χρήσης σφουγγαριού και να βιοπορίσουν τις οικογένειές τους. 

Για χρόνια βουτούσαν γυμνοί, φορώντας μια πέτρα πάνω τους και έφευγαν γρήγορα με τόλμη για τα βαθιά νερά. Οι κίνδυνοι όμως ήταν αρκετοί και τότε κάποιοι έφεραν το σκάφανδρο• την παγίδα θανάτου τους και το εργαλείο του πλούτου των αφεντικών τους. Όταν ήρθε το σκάφανδρο, είπαν πως ήταν σωτηρία, θα πήγαιναν πιο βαθιά, θα μέναν περισσότερο και θα έβγαζαν πιο πολλά σφουγγάρια. Κι έτσι έγινε. Το σκάφανδρο, με τον βαρύ χαλκό και τη μάσκα σαν θώρακα, τους μετέτρεψε σε βουβούς εξερευνητές του βυθού.

Μα η θάλασσα δεν συγχωρεί την απληστία.

Ο αέρας που τους έστελναν από την τρόμπα στο καΐκι, ήταν ζωή αλλά και θάνατος. Γιατί κανείς δεν τους είπε για την αποσυμπίεση, για τη φρίκη που έρχεται όταν ανεβαίνεις γρήγορα από τα βάθη. Δεν υπήρχαν γιατροί, δεν υπήρχε γνώση, ούτε πρόθεση– μόνο εντολές.

Αν έβγαιναν χωρίς σφουγγάρι κατέβαιναν πάλι. Δεν είχαν σημασία τα πόδια που άρχιζαν να μουδιάζουν, οι πόνοι στο στήθος, οι σπασμοί. Σημασία είχε μόνο το φορτίο. Το βάρος του κέρδους. Και το σκάφανδρο, που υποσχέθηκε πρόοδο, έγινε νεκρική στολή. Ένα μέταλλο που τύλιγε το σώμα και κρατούσε την ψυχή δέσμια, ώσπου να σπάσει. Από τη Σύμη ως την Κάλυμνο, γύρισαν καΐκια με μισό πλήρωμα. Πολλοί από αυτούς με αναπηρίες και σοβαρά προβλήματα υγείας. Άλλοι έμειναν στον βυθό. Άλλοι έβγαιναν και πρησμένοι όπως ήταν από τον αέρα τους έκοβαν το κεφάλι, έβγαζαν το σκάφανδρο και το φορούσαν απευθείας στον επόμενο που περίμενε. Ο χρόνος είναι χρήμα.

Κι όμως, οι αποθήκες των εμπόρων γέμιζαν. Τα κέρδη αυξάνονταν. Οι θάνατοι δεν καταγράφονταν. Το σκάφανδρο δεν σκότωνε από μόνο του. Τους σκότωνε η απληστία, η σιωπή και η εκμετάλλευση.

Αν δε φέρεις αποτέλεσμα θα σε θάψει η ίδια η σιωπή του συστήματος που σε έφτυσε. 

Το σκάφανδρο μπορεί πλέον να σκούριασε, τα σφουγγάρια να λιγόστεψαν, αλλά η πίεση και η εκμετάλλευση παραμένει η ίδια. Όσο η ζωή των ανθρώπων μετράται με βάση την παραγωγικότητα και όχι την αξιοπρέπεια, όσο το κέρδος παραμένει πάνω από τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του και “αν δε σου αρέσει φύγε, περιμένουν και άλλοι στην ουρά”, η ιστορία των σφουγγαράδων και άλλων πολλών ανθρώπων που δουλεύουν υπό τέτοιες συνθήκες, δε θα είναι παρελθόν, θα είναι καθρέφτης, αλλά και προειδοποίηση.

Φωτογραφία: Αγγέλη Χαρίνη