Όταν ηχούσαν οι σειρήνες στην Θεσσαλονίκη

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος χαρακτηρίστηκε μεταξύ άλλων από την αγριότητα και την ευρεία κλίμακα των συγκρούσεων, αλλά και από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς που είχαν σαν στόχο πολλές φορές εκτός στρατιωτικών εγκαταστάσεων και τον ίδιο τον άμαχο τον πληθυσμό. Οι βομβαρδισμοί από σμήνη αεροπλάνων αποτέλεσε κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή, καθώς στις προηγούμενες πολεμικές αναμετρήσεις που είχε εμπλακεί η Ελλάδα τα αστικά κέντρα δεν είχαν πληγεί με παρόμοιους μεθόδους, ενώ η Θεσσαλονίκης είχε δεχθεί βομβαρδισμούς από τα ιπτάμενα αερόπλοια Zeppelin στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στα πρώτα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου η Θεσσαλονίκη δέχθηκε επιθέσεις από Ιταλικά βομβαρδιστικά που προκάλεσαν καταστροφές σε διάφορα σημεία της πόλης, όμως η αυτοθυσία των ανδρών της Πολεμικής Αεροπορίας αποτέλεσε φραγμό στα σχέδια των Ιταλών. Σε μια από αυτές τις αερομαχίες που διεξήχθησαν ο ανθυποσμηναγός Μητραλέξης αφού εξαντλήθηκαν τα πυρομαχικά του καταδιωκτικού αεροσκάφους του, εμβόλισε με την έλικα ένα ιταλικό βομβαρδιστικό πέφτοντας πάνω στην ουρά του, εξαναγκάζοντας το σε προσγείωση και στη σύλληψη του πληρώματός του.

Μερικά χρόνια αργότερα, στις 5 Δεκεμβρίου 1943 βομβαρδίστηκε από συμμαχικά αεροπλάνα η περιοχή της Νεάπολης και ειδικότερα της Βάρνας, αντί για τον προκαθορισμένο στόχο που ήταν ο σιδηροδρομικός σταθμός. Αυτός ο βομβαρδισμός έμεινε στην ιστορία σαν ο πιο αιματηρός βομβαρδισμός που δέχθηκε η Θεσσαλονίκη κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Τις παραμονές, αλλά και καθ όλη τη διάρκεια του πολέμου κατασκευάστηκαν σε ορισμένα σημεία της πόλης αντιαεροπορικά καταφύγια για να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Επίσης κατά τα χρόνια της κατοχής οι Γερμανοί κατασκεύασαν αντιαεροπορικά καταφύγια για να καλύψουν τις ανάγκες τους στα διάφορα μέρη της πόλης που χρησιμοποιούσαν.

Ένα από αυτά τα καταφύγια που διασώζεται ως σήμερα βρίσκεται στην περιοχή των 40 Εκκλησιών και συγκεκριμένα κάτω από την περιοχή της σημερινής πλατείας Παύλου Μελά, και η κατασκευή του έγινε κατά την περίοδο του Μεταξά, με τη μέθοδο της διάνοιξης μέσω στοάς με τη χρήση δυναμίτιδας. Το συγκεκριμένο καταφύγιο έχει μήκος 22 μέτρων και ύψος 2 μέτρων, και κατά την περίοδο του πολέμου αποτέλεσε καταφύγιο για τους κατοίκους της περιοχής, αλλά και για τους Γερμανούς που είχαν επιτάξει ένα κοντινό σπίτι.

Μετά από χρόνια εγκατάλειψης του καταφυγίου, ο Σύλλογος σπηλαιολογίας Πρωτέας συνέβαλε στον καθαρισμό και στην ανάδειξη του χώρου, διοργανώνοντας εκθέσεις επισκέψιμες για το κοινό. Έτσι ένας χώρος που στα χρόνια του πολέμου αποτελούσε καταφύγιο του έντρομου πληθυσμού, αποτελεί πλέον ένα ειρηνικό χώρο γνωριμίας με τον κόσμο της σπηλαιολογίας, ειδικά όταν διοργανώνονται εκθέσεις.

*Πηγή ασπρόμαυρης φωτογραφίας:  http://www.minpress.gr/minpress/index/other_pages-1/thessaloniki_photos.htm

*Θεσσαλονίκη: Έκθεση φωτογραφίας σε σπήλαιο – καταφύγιο του ΄40: http://www.agelioforos.gr/default.asp?pid=7&ct=1&artid=96622

*Σπηλαιολογία Θεσσαλονίκης Πρωτέας: http://www.proteascave.gr/joomla/index.php?limitstart=20&lang=el

*Γούναρης Β, Ο Φόρος του Αίματος στην Κατοχική Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής 2001