Η Θεσσαλονίκη των «σπασμένων παραθύρων»

Λέξεις: Χρήστος Αβδελλάς

Η θεωρία των «σπασμένων παραθύρων», όπως διατυπώθηκε από τους Wilson και Kelling, λέει κάτι απλό: αν αφήσεις ένα «σπασμένο παράθυρο» αδιόρθωτο, δεν θα μείνει μόνο του. Θα ακολουθήσουν και άλλα. Κάθε φθορά που μένει χωρίς αντίδραση και κάθε βανδαλισμός που περνά απαρατήρητος στέλνει το ίδιο μήνυμα: εδώ όλα επιτρέπονται.

Στη Θεσσαλονίκη αυτό δεν είναι αφηρημένη θεωρία. Είναι η πραγματικότητα όπως τη βιώνουμε καθημερινά. Το περασμένο καλοκαίρι, η παιδική χαρά στην πλατεία Καλλιθέας βανδαλίστηκε ενώ ακόμη βρισκόταν υπό κατασκευή. Λίγο αργότερα, όταν παραδόθηκε και άρχισε επιτέλους να λειτουργεί, ξαναβανδαλίστηκε. Τις πρώτες ημέρες λειτουργίας του μετρό κάποιοι έσπευσαν να γράψουν συνθήματα και να βάψουν τοίχους σε σταθμούς. Στη Νέα Παραλία, το μικρό Smart που είχε μετατραπεί σε έργο street art, μια ευφυής χαρούμενη πινελιά στον δημόσιο χώρο, καταστράφηκε μέσα σε λίγες μόνο ημέρες. Από τον σταθμό επισκευής ποδηλάτων που εγκατέστησε ο Δήμος εκλάπησαν εργαλεία σχεδόν αμέσως μετά την τοποθέτησή του. Ακόμη νωρίτερα, οι δημόσιες τουαλέτες στον ίδιο χώρο υπέστησαν σχεδόν ολική καταστροφή.

Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται και σε άλλες γειτονιές της πόλης με διαφορετικές μορφές. Στην Καλλιθέα εμφανίστηκαν επιπλέον υβριστικά συνθήματα, ενώ φθορές σημειώθηκαν και στην επιγραφή των Δημητρίων στην οδό Ελένης Ζωγράφου. Και πιο πρόσφατα, στο πάρκο τσέπης της Άνω Πόλης, λίγες μόνο ώρες πριν τα εγκαίνια, κάποιοι έσπευσαν να γράψουν συνθήματα και να προκαλέσουν φθορές. Αυτές οι ενέργειες δεν εκφράζουν άποψη. Επιχειρούν να επιβάλουν σιωπή και παραίτηση.

Ακόμη πιο ανησυχητικό από τα ίδια τα περιστατικά είναι το πόσο εύκολα τα προσπερνάμε. Σαν να έχουμε αποδεχτεί ότι κάθε τι καινούργιο στην πόλη έχει ημερομηνία λήξης λίγων ημερών. Κι αν ένας χώρος για παιδιά γεμίζει φθορές πριν καν προλάβουν να τον χαρούν τα παιδιά της γειτονιάς, τότε πόσο απέχουμε από το να θεωρήσουμε «φυσιολογικό» ολόκληρη η πόλη να μοιάζει μόνιμα ταλαιπωρημένη;

Δεν χρειάζεται να συμφωνούμε όλοι πολιτικά για να συμφωνήσουμε στα αυτονόητα. Η προστασία του δημόσιου χώρου δεν είναι ζήτημα παράταξης, αλλά αυτοσεβασμού.

Κάποια στιγμή πρέπει να πάψουμε να το παρακολουθούμε ως θεατές και να το πούμε καθαρά. Αν συνεχίσουμε έτσι, σύντομα δεν θα υπάρχει τίποτα να υπερασπιστούμε. Και τότε τι άλλο πρέπει να καταστραφεί για να πούμε ότι φτάνει; Δεν υπάρχει Δήμος στον κόσμο που να μπορεί να έχει υπάλληλο δίπλα σε κάθε παρτέρι, παγκάκι ή στάση. Όταν τα «σπασμένα παράθυρα» πολλαπλασιάζονται, ακόμη και τα πιο απλά καθήκοντα όπως η καθαριότητα και η συντήρηση μετατρέπονται σε καθημερινό αγώνα. Η φθορά δεν είναι απλώς αισθητικό πρόβλημα: είναι το σύμπτωμα μιας πόλης που έχει πάψει να προστατεύει τον εαυτό της.

Ως άνθρωπος που συμμετέχει ενεργά στη δημοτική διοίκηση, το βλέπω καθημερινά. Ο Δήμος έχει τις ευθύνες του και οφείλει να αντιδρά πιο γρήγορα και πιο αποφασιστικά σε κάθε φθορά, αποκαθιστώντας άμεσα τις ζημιές και προστατεύοντας κάθε νέα υποδομή. Όμως δεν μπορεί να κερδηθεί αυτή η μάχη μόνο από τη μία πλευρά. Αν περνάς δίπλα από κάτι χαλασμένο και κάνεις ότι δεν το βλέπεις, όσο κι αν δεν το συνειδητοποιείς, γίνεσαι μέρος του προβλήματος.

Η λύση δεν βρίσκεται μόνο στην αστυνόμευση. Βρίσκεται στην άμεση αποκατάσταση κάθε φθοράς και στην καθαρή κοινωνική καταδίκη της. Να συμφωνήσουμε επιτέλους ότι κανένας βανδαλισμός δεν είναι ουδέτερη πράξη. Είναι επίθεση στο κοινό μας σπίτι. Αν αφήνουμε τα «σπασμένα παράθυρα» να πολλαπλασιάζονται, η πόλη θα καταρρεύσει σιωπηλά κάτω από το βάρος της αδιαφορίας μας. Αν όμως υπερασπιστούμε ακόμη και τα μικρά, τότε μπορούμε να χτίσουμε και τα μεγάλα. Ας θέσουμε έναν απλό κανόνα: τίποτα δεν μένει χαλασμένο πάνω από μία μέρα. Γιατί αν δεν μας ενοχλεί η φθορά, αν δεν μας πονάει η λεηλατημένη παιδική χαρά ή το γραμμένο παγκάκι, τότε ας είμαστε ειλικρινείς: δεν αγαπάμε την πόλη, απλώς τη χρησιμοποιούμε.

*Ο Χρήστος Αβδελλάς είναι Σύμβουλος Α’ Δημοτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, Project Manager, Reframe.food, Πολιτικός Επιστήμων, Σύμβουλος Ευρωπαϊκών Πολιτικών