«Incels» και Αυξανόμενη Επιθετικότητα Κατά των Γυναικών

Λέξεις: Παναγιώτης Νταϊλάκης

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ένα ανησυχητικό φαινόμενο έχει αναδυθεί στον ψηφιακό χώρο: η ανάπτυξη της υποκουλτούρας των «ακούσια άγαμων» ή αλλιώς incels (involuntary celibates). Το εν λόγω φαινόμενο συνδέεται με ομάδες, κυρίως νέων ανδρών, οι οποίοι είναι αποκλεισμένοι από ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις και συχνά εκφράζουν έντονη δυσαρέσκεια, μισογυνισμό και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιθετικότητα κατά των γυναικών.

Αν και ο όρος incel προήλθε από μια ουδέτερη περιγραφή της αγνώστου αγαμίας, με την πάροδο του χρόνου μετεξελίχθηκε σε μια ιδεολογία επικίνδυνης φύσεως. Τονίζεται στη μελέτη των Sparks, Zidenberg και Olver (2022), τα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως incels αναφέρουν σοβαρές δυσκολίες που αφορούν την ψυχική τους υγεία, τις κοινωνικές τους δεξιότητες και τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Συχνά αναζητούν υποστήριξη σε διαδικτυακές κοινότητες οι οποίες, αντί να λειτουργούν υποστηρικτικά, φιλοξενούν περιεχόμενο μισογυνικού και βίαιου χαρακτήρα.

Η ψυχολογική βάση του φαινομένου είναι σύνθετη. Πολλοί incels βιώνουν απορρίψεις, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και μοναξιά. Ελλείψει υγιών τρόπων διαχείρισης των συναισθημάτων τους, στρέφονται σε ακραίες ιδεολογικές τάσεις. Το αποτέλεσμα είναι η ενίσχυση μιας εχθρικής στάσης απέναντι στις γυναίκες, τις οποίες αντιλαμβάνονται ως υπαίτιες της προσωπικής τους δυστυχίας.

Ο ψυχολόγος Jordan B. Peterson, του οποίου οι απόψεις έχουν συχνά υιοθετηθεί ή παρερμηνευθεί από μέλη αυτών των κοινοτήτων, αναφέρει χαρακτηριστικά: «Κι αν νομίζετε πως οι σκληροί άνδρες είναι επικίνδυνοι, περιμένετε να δείτε τι μπορούν να κάνουν οι αδύναμοι». Η φράση αυτή, συχνά απομονωμένη από τα συμφραζόμενα της, χρησιμοποιείται λανθασμένα ως δικαιολόγηση της επιθετικής συμπεριφοράς. Παρόλα αυτά, η πρόθεσή του είναι προειδοποιητική: δηλαδή υπογραμμίζει πως η αδυναμία και η αποξένωση, όταν δεν αντιμετωπίζονται, μπορούν να εξελιχθούν σε επικίνδυνη επιθετικότητα.

Όπως αναφέρεται και στο βιβλίο 12 Rules for Life: «Οι ιδεολογίες είναι υποκατάστατες της αληθινής γνώσης, και οι ιδεολόγοι είναι πάντοτε επικίνδυνοι όταν έρχονται στην εξουσία, διότι μια απλοϊκή, απόλυτη προσέγγιση δεν μπορεί να ανταποκριθεί στην πολυπλοκότητα της ύπαρξης». Η ιδεολογία των incels αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα απλουστευτικής και τοξικής θέασης της ανθρώπινης σχέσης.

Η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί μια πολυεπίπεδη προσέγγιση. Πρωτίστως, θα πρέπει να δοθεί βάση στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για τους νέους. Παράλληλα, οι διαδικτυακές πλατφόρμες οφείλουν να επιβλέπουν και να περιορίζουν την εξάπλωση εξτρεμιστικού περιεχομένου. Τέλος, είναι αναγκαία η προώθηση υγιών προτύπων ανδρισμού που βασίζονται στην ενσυναίσθηση, την ανάληψη ευθυνών και την αυτογνωσία.

Το φαινόμενο των incels δεν αφορά μόνο τους άνδρες ή τις γυναίκες – είναι ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα. Όταν η ταυτότητα οικοδομείται πάνω σε μίσος και απόρριψη, ο κοινωνικός ιστός αποδομείται. Η απάντηση πρέπει να στηρίζεται στην κατανόηση, την υπευθυνότητα και τη δέσμευση για την αποδόμηση των ιδεολογιών που τρέφονται από τον ανθρώπινο πόνο.

*Ο Παναγιώτης Νταϊλάκης είναι ψυχολόγος