Και αν ξυπόλητη χορεύω με σημαία μου μια φούστα

Η Τζούντιθ Μπάτλερ στο έργο της «Αναταραχή Φύλου», επηρεασμένη από τις αμερικάνικες θεωρίες φύλου και την μεταδομιστική θεωρία, σε συνδυασμό με την επίδραση της Σιμόν ντε Μποβουάρ και σημαντικών Γάλλων φιλοσόφων και στοχαστών, όπως του Φουκό, Λακάν, και Λέβι-Στρος. 

Υποστήριξε ό,τι οι έμφυλες συμπεριφορές είναι κοινωνικά κατασκευασμένες, χρωματισμένες με ένα θετικό ή αρνητικό πρόσημο, το οποίο τέθηκε από την κυρίαρχη ομάδα. 

Η νοηματοδότηση πεποιθήσεων και κατ΄ επέκταση συμπεριφορών ερμηνεύεται συμφωνα με τον εκάστοτε ενδεδειγμένο κοινωνικό κώδικα. Μπορεί αυτή η σκέψη να μην μας προκαλεί σε μια πρώτη ανάγνωση κάποια ιδιαίτερη έκπληξη.

 Όμως, σε ένα δεύτερο επίπεδο, θα πρέπει να σκεφτούμε πως τόσο οι ταυτότητες του φύλου, όσο και η προσωπικότητά μας εν συνόλω, αποτελεί προϊόν αυτών των άγραφων και συχνά περιοριστικών κανόνων. Είναι εντυπωσιακό πως αυτά που θεωρούμε πως αποτελούν βιολογικοί κανόνες και άρα αποδεκτές πεποιθήσεις, όπως πχ η ετεροκανονικότητα, αποτελούν ουσιαστικά απόρροια της εξουσιαστικής θέσμισης της κοινωνίας. 

Έτσι, σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής από την δημόσια έως και την ιδιωτική, από την ψυχολογική έως και την ρηματική επιβάλλεται ένα συγκεκριμένο ιδεολογικό πολιτικό σύστημα, το οποίο προτάσσει ένα μοντέλο ύπαρξης και έκφρασης των φύλων. Ας σκεφτούμε πως μπορεί να επιδρούν αυτά τα στερεότυπα στην διαμόρφωση της σχέσης μας με το σώμα και την εικόνα του.

Με αφορμή την έναρξη της καλοκαιρινής περίοδο, έρχεται στο νου μας η ίδια καταπιεστική σκέψη «πως θα βγω στη παραλία με αυτό το σώμα;» Στις ημέρες μας, η ανάγκη για μια τέλεια εικόνα αφορά και απασχολεί όλα τα φύλα. 

Όμως, εάν εξετάσουμε ιστορικά το φαινόμενο θα παρατηρήσουμε πως η γυναικεία καταπίεση για έναν φιδίσιο κορμί, υπήρχε πιο έντονα στο πέρας των ετών. Οι γυναίκες, ως το «ωραίο φύλο» καλούμασταν να έχουμε τις ιδανικές αναλογίες, τις οποίες βέβαια οφείλαμε να διατηρήσουμε παρά τις πιθανές εγκυμοσύνες ή την αλλαγές στο μεταβολικό μας σύστημα.

 Το σύνολο της κοινωνίας κάποτε, -γιατί ευτυχώς σήμερα οι βλαπτικές πεποιθήσεις αυτές εξαλείφονται σιγά-σιγά-, ήταν ιδιαίτερά αυστηρό και σε αυτήν την πτυχή της ζωής με τίς γυναίκες, ώστε να τηρούν τις ιδανικές αναλόγως, ας θυμηθούμε την καταπιεστική πρακτική με τους γυναικείους κορσέδες, η οποία επέφερε σοβαρά προβλήματα υγείας, στο βωμό μιας «μέσης δαχτυλίδι». Άλλωστε, η ομορφιά απαιτεί θυσίες ή όχι;

Σήμερα, πια δεν τίθεται αυτό το ζήτημα! Οι άνθρωποι και ειδικά οι γυναίκες μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα το σώμα τους, είτε δημόσια είτε ιδιωτικά. Η επιλογή της λέξης «εκφράζουν» δεν προκύπτει τυχαία, υποδηλώνει πως μέσω του σώματος, του τρόπου ένδυσης επιτελούμε και το φύλο μας. 

Η αναπροσαρμογή των πάλαι ποτέ ιδανικών αναλογιών προσαρμόζεται πια υποκειμενικά, μα κυρίως με έναν υγιή τρόπο που αποσκοπεί στην ευημερία και την καλή σωματική και ψυχική μας υγειά. Η καταπίεση των γυναικών με τις εξαντλητικές δίαιτες, την εμμονή με ένα τέλειο κορμί, χωρίς ίχνος χαλάρωσης, κυτταρίτιδας, παραπανίσιων κιλών, ραγάδων, δημιούργησε σε πολλές θηλυκότητες ενοχές για την εικόνα τους, στερώντας τους την ευκαιρία για μια υγιή σχέση με το σώμα τους. Η άνευ όρων αποδοχή της εικόνας του σώματος μας αποτελεί ζητούμενο δυστυχώς ακόμη για πολλούς ανθρώπους.

Δεν θα σταθώ τόσο στη φράση «αγαπά το σώμα σου όπως είναι», όχι γιατί δεν την πιστεύω, αντιθέτως αυτός είναι ο ύψιστος στόχος! Όμως, θα προσπαθήσω να είμαι περισσότερο ειλικρινής και θα γράψω πως ακόμη και αν δε το αγαπάμε και δεν μας ικανοποιεί η εικόνα του στον καθρέφτη, ας δώσουμε την ευκαιρία στις εαυτές μας/στους εαυτούς μας να έρθουμε κοντά με την προσωπική μας ομορφιά. Αυτό που μετρά είναι να αντιληφθούμε την επιρροή των ψεύτικων προτύπων ομορφιάς, τα οποία αφήνουμε συχνά να μας «δηλητηριάζουν», χωρίς να υπάρχει ουσιαστικός λόγος.

 Το body shaming, δηλαδή η κριτική και τα άσχημα σχόλια για την εικόνα του σώματός μας, δεν γίνονται μονάχα σε άτομα με παραπάνω κιλά, παρατηρείται εξίσου και σε αδύνατα άτομα. Το ζήτημα σε αυτήν την περίπτωση είναι το αντίστροφο, η έλλειψη βάρους. Ενώ, συχνά έχουμε κατά νου το στερεότυπο, πως ένα αδύνατο άτομο έχει την ποθητή εικόνα, καθώς οι βιομηχανίες μόδας μας είχαν περάσει το πρότυπο της ιδιαίτερα αδύνατης, ειδικά για τις γυναικείες φιγούρες, χωρίς ίχνος καμπυλών. Πολλά κορίτσια, ειδικά σε νεαρότερες ηλικίες προσπαθούν να εφαρμόσουν τους εν λόγω κανόνες ομορφιάς, αδυνατώντας να αντιληφθούν πως πρόκειται για μια ανθυγιεινή πρακτική, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές και όχι μόνον.

Ο ψυχολόγος αντίκτυπος τέτοιων σχολίων επηρεάζει συχνά τις/-ους δέκτριες/δέκτες, ανάλογα και με την ψυχοσύνθεση της/του, πέραν του ό,τι αποτελεί ένα προσωπικό και λεπτό θέμα, πιθανώς να δημιουργεί αίσθημα ντροπής, ή και ενοχής, οδηγώντας το άτομο σε κοινωνική απομόνωση. 

Οι ανασφάλειες σε σχέση με το σώμα και την εικόνα μας: το να επιθυμούμε να αρέσουμε αρχικά σε εμάς τις ίδιες/ τους ίδιους και έπειτα σε τρίτα πρόσωπα και να προσπαθούμε να βελτιώσουμε κάποια κομμάτια μας, ώστε να είμαστε εξωτερικά και εσωτερικά υγιείς, δεν αποτελεί επί της αρχής μια αρνητική κατάσταση. Αυτό που καθιστά μια συνθήκη αρνητική είναι η έλλειψη ισορροπίας και η εκδήλωση εμμονικών συμπεριφορών με το σώμα μας. 

Σημασία έχει να έχουμε μια ρεαλιστική εικόνα για το ποιες/ποιοι είμαστε και βάσει αυτής να προσπαθούμε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, εάν και εφόσον το επιθυμούμε.

Το τραγούδι της Καίτη Γαρμπή «Ξυπόλητη χορεύω» του μακρινού 1994,- το οποίο η Φεμινιστική Ομάδα Κιλοτίνα στη Βέροια έχει έξυπνα επανανοηματοδοτήσει και επικαλεστεί με έτερο σκοπό,- παρουσιάζει μια ανάλαφρη και απελευθερωτική σχέση της γυναίκας με το σώμα και τη θηλυκότητά της.

 Κάπως έτσι, μπορούμε να δώσουμε εκ νέου μια νέα παραλλαγή του τραγουδιού: «Κι αν ξυπόλητη χορεύω, με σημαία μου μια φούστα είναι γιατί με λατρεύω και μου κάνω όλα τα γούστα», να το βάλουμε δυνατά και να χορέψουμε ξυπόλητες, αφήνοντας στην άκρη τα εκάστοτε κοινωνικά βαρίδια και τις πνιγερές επιταγές. Ας απολαύσουμε αυτό που πραγματικά είμαστε, χωρίς δεύτερες σκέψεις και κοινωνικούς ενδοιασμούς! 

Καλά μπάνια!