Κάποιες γυναίκες δίπλα μας δε θα γιορτάσουν σήμερα

του Κωνσταντίνου Ζέρβα, kvzervas@gmail.com*

Στην Ημέρα της Γυναίκας ο καθένας θα σκεφθεί τη μητέρα, τη σύντροφο, την κόρη, την αδελφή. Τη γυναίκα της διπλανής πόρτας, διάσημες και λαμπερές γυναίκες, τη μητέρα όλων την Παναγιά. Η πιο οικεία κι αγαπημένη παρουσία στη ζωή του καθένα είναι πάντα μια γυναίκα. Αυτή η μέρα φέτος ήταν μια πρόκληση να περάσω σε μια πιο σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης ζωής. Ήταν μια αφορμή να επισκεφθώ μαζί με τη Βικτώρια Γεράκη, φίλη και δημοτική σύμβουλο Δήμου Ωραιοκάστρου, τη γυναικεία πτέρυγα του Γενικού Καταστήματος Κράτησης Θεσσαλονίκης, τις γνωστές μας ως «Φυλακές Διαβατών».

Η επίσκεψη σε μια φυλακή είναι κάτι το απόκοσμο. Το πρώτο βήμα και ο θόρυβος από τις σιδερένιες πόρτες που κλειδώνουν πίσω σου, προκαλούν μία απομόνωση, μια βίαιη απομάκρυνση από την καθημερινή ρουτίνα κι ασφάλεια. «Αφήστε τηλέφωνο και προσωπικά αντικείμενα στο χώρο υποδοχής». Νιώθεις ότι αφήνεις πίσω σου όλον τον προσωπικό σου κόσμο, ανθρώπους κι αντικείμενα, την τόσο δεδομένη ελευθερία σου. Πώς είναι λοιπόν να περνάς αυτό το κατώφλι όχι ως επισκέπτης αλλά ως τρόφιμος; Να είναι ο συνεχής έλεγχος, η απομόνωση, η καθημερινότητα ρουτίνα για χρόνια; Και μάλιστα αν είσαι γυναίκα.

Η συζήτηση με τις 15 από τις συνολικά 23 κρατούμενες των φυλακών κράτησε πάνω από μία ώρα. Η αρχή ήταν δύσκολη για όλους μας. Σιγά σιγά ο πάγος έλιωσε, τα πρώτα χαμόγελα εμφανίστηκαν, και η συζήτηση έγινε ζωντανή κι ειλικρινής. Για την καθημερινότητά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Για την απομόνωση από τους δικούς τους ανθρώπους. Η απόσταση από την οικογένεια δεν είναι διαχειρίσιμη, ιδιαίτερα για τις μητέρες. 10-15 λεπτά μόνο το Σάββατο ή την Κυριακή επαφής με τους δικούς σου ανθρώπους, το παιδί σου. Προσπαθούν να στηρίξουν η μια την άλλη και να απασχολούνται με διάφορες δραστηριότητες.

Η μεγαλύτερη αγωνία τους είναι η δυνατότητα εξεύρεσης εργασίας όταν “βγουν έξω”. Πόσο εύκολο είναι όμως αυτό στην Ελλάδα της κρίσης και ανεργίας; Ποια μπορεί να είναι η υγιής επανένταξη στην κοινωνία γι΄ αυτές τις γυναίκες σήμερα; Είναι σημαντική η δυνατότητα ολοκλήρωσης ενός κύκλου σπουδών, ή η εκπαίδευση σε κάποια τέχνη καθώς πολλές τρόφιμοι των φυλακών δεν έχουν σχολικά απολυτήρια ή κάποια εξειδίκευση. Γι’ αυτό φροντίζει η Διευθύντρια του σχολικού τμήματος. «Να ενημερώσω ότι η Μ… πήρε σήμερα το απολυτήριο δημοτικού και μάλιστα με άριστα» ανακοίνωσε μπροστά μας και ξέσπασαν χειροκροτήματα. Πόσο σημαντικό είναι βγαίνοντας από αυτή τη φυλακή να έχεις στα χέρια σου ένα πτυχίο και όχι μόνο ένα στίγμα.

«Το φαγητό είναι πολύ καλό. Βλέπουμε τηλεόραση και ακούμε μουσική από στικάκια με ακουστικά». Οι δραστηριότητες όμως είναι το καλύτερο ψυχολογικό στήριγμα, είναι εκείνο που τις κρατά σε επαφή με τον έξω κόσμο. Υπάρχουν λίγες νέες φυλακές που έχουν υποδομές, οι περισσότερες όμως δεν έχουν καν ένα χώρο εκδηλώσεων ή δράσεων. Έτσι αυτή η ανάγκη καλύπτεται από το φιλότιμο των υπαλλήλων των σωφρονιστικών ιδρυμάτων, κάποιων εθελοντών, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όπως του Δήμου Δέλτα όπου χωροταξικά ανήκουν οι φυλακές Διαβατών.

Το ποσοστό των κρατουμένων στη χώρα μας που είναι γυναίκες είναι περίπου 6%. Αν αναλογιστεί κανείς ότι ο μισός περίπου πληθυσμός της χώρας μας είναι γυναίκες, τότε το ποσοστό αυτό φαντάζει πάρα πολύ μικρό. Η γυναικεία εγκληματικότητα διαφέρει από την ανδρική τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Ποσοτικά γιατί είναι κατά πολύ μικρότερη και ποιοτικά διότι συνίσταται, κατά κύριο λόγο, σε αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας και δεν αφορά, παρά σε μεμονωμένες περιπτώσεις, βίαια εγκλήματα. Μελετώντας, παρόλα αυτά τις χρονολογικές διακυμάνσεις της εγκληματικότητας που διαρκώς αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε ότι η γυναικεία συμμετοχή ακολουθεί και αυτή ανοδική πορεία. Η κοινωνία μας όμως, ακόμα και σήμερα, είναι αυστηρή με αυτές τις παραστρατημένες γυναίκες. Δε δικαιολογεί και δεν ανέχεται τη γυναικεία παραβατικότητα αφού τη θεωρεί αφύσικη, πολύ περισσότερο από όσο για τους άντρες παραβάτες. Ακόμα και στο θέμα της παραβατικότητας, φαίνεται ότι η γυναίκα βρίσκεται σε χειρότερη μοίρα από ότι οι άντρες. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε λοιπόν όλοι τί υπάρχει δίπλα μας πριν γιορτάσουμε σήμερα άλλη μια διεθνή μέρα.

Η φίλη και συνάδελφος Βικτωρία Γεράκη, που έχει μια εξαιρετική δράση στις δράσεις για την ισότητα των δύο φύλων στα δύσκολα δυτικά προάστια της πόλης μας, είχε μια πολύ καλή ιδέα: τη δωρεά βιβλίων στις κρατούμενες και στη βιβλιοθήκη του σωφρονιστικού, μαζί με ενημερωτικό υλικό για τις διαδικασίες και δυνατότητες επανένταξης στην κοινωνία. Ένιωσα υπέροχα βλέποντας την κάθε συνομιλήτρια μας να διαλέγει ένα φεύγοντας και να μας αποχαιρετά μ’ ένα χαμόγελο. Ελπίζω να ήταν χαμόγελο αισιοδοξίας.

*Ο Κ. Ζέρβας είναι Πολ. Μηχανικός και Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης