Καστανιές Έβρου και Τρίγωνο του Κάραγατς. Κατά που πέφτουν άραγε;

Πέρυσι τέτοιες ημέρες, τα φώτα της δημοσιότητας είχαν πέσει σε δύο θέματα. Το πρώτο ήταν το ξεκίνημα του κορονοϊού και δεύτερο η απόπειρα οργανωμένης εισβολής εκατοντάδων ατόμων -αγνώστου εθνικότητας- μέσω Τουρκίας, κυρίως στο βόρειο τμήμα του Έβρου.

Πάμε για ψώνια στην Αδριανούπολη…

Τα γεγονότα ξεκίνησαν στην περιοχή του «Τριγώνου του Κάραγατς» και συγκεκριμένα στο συνοριακό σταθμό στο χωριό Καστανιές. Σημείο γνωστό κυρίως στους διερχόμενους βορειοελλαδίτες ταξιδιώτες, οι οποίοι «ανακάλυψαν» μόλις πριν λίγα χρόνια μια ενδιαφέρουσα πόλη για να κάνουν τα ψώνια τους. Την Αδριανούπολη! 

Μια πόλη μόλις 3-4 χλμ από τα σύνορα, που έχει καλή και συμμαζεμένη ανατολίτικη αγορά, ωραίο φαγητό, φτηνή διαμονή σε καλά ξενοδοχεία. Ξαφνικά οι ταπεινές και απομακρυσμένες Καστανιές πήραν ζωή, βλέποντας να περνούν από εκεί δεκάδες τουριστικά λεωφορεία.

Η αγαπημένη όλων η Κωνσταντινούπολη έπεφτε λίγο μακριά αλλά και ήταν πιο ακριβή και χαοτική. Έπεσε και η ισοτιμία της Τουρκικής λίρας και έδεσε το γλυκό…Τι άλλο να ζητήσει ο ταξιδιώτης του Σαββατοκύριακου;

Έλληνες, Τούρκοι, Βούλγαροι μια παρέα…

Υπόψη ότι αυτό το σταθμό Καστανιών, χρησιμοποιούν και πολλοί Βούλγαροι που επισκέπτονται την Τουρκία και αυτοί για ψώνια. Αποτέλεσμα ειδικά το καλοκαίρι να δημιουργούνται μεγάλες ουρές και πολύωρες αναμονές. Πολλοί επίσης είναι και οι Τούρκοι που επισκεπτόταν την Ορεστιάδα και Αλεξανδρούπολη, για φαγητό στις ψαροταβέρνες και ουζερί, μα κυρίως για το φτηνό αλκοόλ.

Κατά που πέφτει ο Έβρος…;

Είναι αμφίβολο αν μεγάλο μέρος των υπολοίπων Ελλήνων γνωρίζει και πολλά για αυτή την υπέροχη γωνιά της πατρίδας μας. Κάποιοι δεν ξέρουν καν που πέφτει, ούτε την έχουν ποτέ επισκεφτεί, αλλά ούτε και γνωρίζουν ιστορικά στοιχεία. Για τα σχολεία δεν μιλάμε, αφού η περήφανη νεολαία έπρεπε να γνωρίσει πρώτα την Πράγα και τη Ρώμη… Ποιος θα τολμούσε να προτείνει ταξίδι στον Έβρο και τη Θράκη γενικότερα…;

Τα σύνορα στις Καστανιές

Οι τηλεοπτικές εικόνες που βλέπατε στην τηλεόραση, χωρίζονται σε δύο γεωγραφικά σημεία. To πρώτο είναι μέσα στο χωριό Καστανιές. Εκεί είναι ο Ελληνικός αστυνομικός-τελωνειακός έλεγχος και τα Duty Free, τα οποία είναι δίπλα στο βενζινάδικο της EKO και εμφανιζόταν συνεχώς σαν τηλεοπτικό φόντο όταν γινόταν ανταποκρίσεις. Εκεί υπήρχε απόλυτη ησυχία και δεν συνέβαινε τίποτα. 

 Τα γεγονότα συνέβησαν λίγο πιο πέρα και σε απόσταση μόλις οκτακοσίων μέτρων. Εκεί είναι το δεύτερο γεωγραφικό σημείο όπου είναι η συνοριακή γραμμή Ελλάδας-Τουρκίας. Εκεί βρίσκεται το φυλάκιο Νο 1 με τον τελευταίο Έλληνα στρατιώτη, ενώ ακριβώς σε λίγα μέτρα απόσταση είναι και ο τελωνειακός έλεγχος των Τούρκων αλλά και το υπερυψωμένο δικό τους φυλάκιο. 

 Είναι το σημείο που συνέβησαν τα επεισόδια, με τα καπνογόνα και τον πετροπόλεμο. Είναι εκεί που λέει από την μια πλευρά προς Τουρκία «Στο Καλό» και από την άλλη προς τη χώρα μας « Ελλάδα, Καλώς Ήλθατε». 

 Το προγεφύρωμα του Κάραγατς

Αφού λοιπόν το φυσικό σύνορο μεταξύ των δύο χωρών είναι ο ποταμός Έβρος, τότε γιατί βλέπαμε εικόνες από χωράφια, φράχτες κτλ; Δυστυχώς οι ιστορικές συγκυρίες, δημιούργησαν μια «ευάλωτη περιοχή» και για τις δυο χώρες. H απάντηση ακούει στο προγεφύρωμα, ή τρίγωνο, ή αλλιώς “εξέχουσα” του Κάραγατς ή Καραγάτς.

Μια λωρίδα τουρκικού εδάφους εισέρχεται στην ελληνική επικράτεια, δυτικά του ποταμού Έβρου, απέναντι από την Αδριανούπολη και έχει συνολική έκταση 22,5 τ.χλμ. και μήκος 12 χιλιόμετρα. Μέσα σε αυτό το θύλακα βρίσκεται και η ομώνυμη πόλη ( Karagaac στα τουρκικά). Πως προέκυψε όμως αυτή η εδαφική ιδιαιτερότητα μεταξύ των δύο χωρών; Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.

 Το ιστορικό των γεγονότων

Βρισκόμαστε στο 1920. Με τη Συνθήκη των Σεβρών την 10η Αυγούστου, έρχεται η ειρήνη ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις Συμμαχικές Δυνάμεις μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου και διαμοιράζονται εδάφη.

Ωστόσο, η ανακωχή των Μουδανιών προέβλεπε συμμαχική κατοχή του Καραγάτς προς αποφυγή προστριβών ελληνικού και τουρκικού στρατού. Ειδικά η Γαλλία υποστήριζε με ζήλο την ουδετερότητα της περιοχής, ενώ θεωρούσε αδύνατη την παραμονή του ελληνικού στρατού. 

Γάλλοι αλλά και οι συνήθεις ύποπτοι οι Άγγλοι, για άλλη μια φορά χώνουν τη μύτη τους σε ξένα χωράφια και φυσικά για δικό τους συμφέρον. Όπως γινόταν στο παρελθόν, όπως γίνεται και σήμερα, με την ιστορία να επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά… 

Επιδιώκουν να εκκενωθεί το Καραγάτς από τις Ελληνικές αρχές αλλά και τον Ελληνικό πληθυσμό και να αντικατασταθεί από Τούρκους. Το Νοέμβριο του 1922 οι τουρκικές δυνάμεις μπαίνουν στην Αδριανούπολη, ασκώντας ακόμη μεγαλύτερη πίεση στους Έλληνες σχετικά με το μέλλον του Καραγάτς. Ξεκινά ένα σκληρό διπλωματικό παιχνίδι διαπραγματεύσεων, όπου στο τραπέζι πέφτουν μετακινήσεις πληθυσμών αλλά κυρίως τα υπέρογκα χρέη της Ελλάδας λόγω πολεμικών επανορθώσεων ( 4 δις. χρυσά φράγκα). 

Η Ελλάδα όμως είναι μια χρεοκοπημένη χώρα τότε και δεν μπορεί να αποπληρώσει σε χρήμα… Αχ πως επαναλαμβάνεται ξανά η ιστορία. Ο Ελ. Βενιζέλος πιέζεται αφόρητα για το αν πρέπει να θυσιάσει το Καραγάτς, σαν αντάλλαγμα ώστε να αποφύγει την πληρωμή των πολεμικών επανορθώσεων, που ζητούσε η τουρκική πλευρά. 

Επιπλέον, υπάρχει η εκτίμηση πως το Καραγάτς, ήταν στρατηγικά ευάλωτο σε περίπτωση πολέμου. Αφενός αποτελούσε τμήμα της άμυνας της Αδριανούπολης, ενώ εκεί βρισκόταν και ο σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης, γεγονός που άφηνε την πρωτεύουσα της Ανατολικής Θράκης, αποκομμένη από τη σιδηροδρομική γραμμή Σόφια – Κωνσταντινούπολη. 

Στις 26 Μαΐου 1923, οι Τούρκοι αποδέχονται την πρόταση του Βενιζέλου, η οποία προέβλεπε συμψηφισμό των πολεμικών επανορθώσεων με την παραχώρηση του Καραγάτς και του εδαφικού τριγώνου μεταξύ των ποταμών Έβρου-Άρδα στην Τουρκία, αλλά και την ταυτόχρονη μετακίνηση του Ελληνικού πληθυσμού που αριθμούσε τις 20.000 ψυχές προς τη σημερινή Ορεστιάδα. 

Η τελευταία πράξη διαδραματίζεται στη Λωζάνη στις 24 Ιουλίου του 1923. Η εγκατάλειψη του Καραγάτς ( Παλιά Ορεστιάδα) ξεκίνησε τον Ιούλιο του 1923, ενώ στις 15 Σεπτεμβρίου παραδόθηκε η διοίκηση της πόλης στις τουρκικές αρχές. Η σημερινή Ορεστιάδα αποτελείται κατά βάση από πρόσφυγες που κατάγονταν από την Αδριανούπολη και το προάστιο του Καραγάτς.

Σήμερα η συγκεκριμένη χερσαία περιοχή είναι κυριολεκτικά «φρούριο», με ειδικά οχυρωματικά έργα που ξεκίνησαν το 2010-11, συνεχίστηκαν μετά το Μάρτιο του 2020, ενώ για ευνόητους λόγους δεν μπορούν να αναφερθούν αναλυτικότερες πληροφορίες.

*Το φωτογραφικό άλμπουμ είναι ευγενική παραχώρηση του φίλου και συνεργάτη φωτογράφου Νίκου Οικονόμου, ο οποίος ήταν παρών στα περυσινά γεγονότα του Έβρου.