Κατοικείν με επιθυμία και όνειρο για τη γειτονιά

Λέξεις: Χάρις Χριστοδούλου

Πρέπει να αναρωτηθούμε πως θέλουμε να ζούμε τα επόμενα χρόνια. Πρέπει να αναρωτηθούμε ποιες είναι οι ανάγκες μας και ποια πρότυπα θέλουμε να ακολουθήσουμε. Δίνονται χρηματοδοτήσεις, αλλά τελικά γίνεται κάτι που θυμίζει το προβληματικό παρελθόν, γιατί δεν παρακολουθούμε τις τάσεις, για να κάνουμε κάτι διαφορετικό με το βλέμμα στο μέλλον. Σε όλη την Ευρώπη η συζήτηση είναι ποια θα είναι η πόλη του μέλλοντος, τα προάστια και οι οικισμοί.

Η Πάολα Βιγκανό, βραβευμένη αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, λέει ότι χρειάζεται να σκεφτούμε ουτοπικά, για να μπορέσουμε να κάνουμε μια καλύτερη κριτική σε αυτό που θεωρούμε δεδομένο, να δούμε νέες προοπτικές για το μέλλον.

Τελευταία, διεθνείς εκθέσεις αρχιτεκτονικής συζητούν το θέμα της γενικευμένης αστικοποίησης του πλανήτη. Τι σημαίνει από πλευράς μετακίνησης και υποδοχής πληθυσμών, εξασφάλισης αυτάρκειας, τροφής και ασφάλειας, περιβάλλοντος και οικολογίας, τη οποίας είμαστε μέρος, και λιγότερο από πλευράς οικονομικών διεργασιών- γιατί αυτό το ζούμε και το γνωρίζουμε. Υπάρχουν πιέσεις από παγκόσμια και διεθνοποιημένα κεφάλαια για να υπάρξουν αλλαγές συγκεκριμένου είδους και προβολής. Το έδαφος είναι πολύτιμο και πεπερασμένο, δεν είναι εξολοκλήρου για ανάπτυξη, δεν έχει μόνο οικονομική αξία.

Είναι μια στρεβλή θεώρηση αυτή που θα την πληρώσουν οι επόμενες γενιές, αν δεν την αλλάξουμε άμεσα. Στην Ελλάδα ο πολεοδομικός και χωρικός σχεδιασμός που βάζει όρια για το τι μπορεί να γίνει, πού και πώς στο έδαφος, έχει καταπολεμηθεί, μικροπολιτικά και για ίδιον συμφέρον. Οι συνέπειες είναι πλέον καταστροφικές. Στη Θεσσαλονίκη και την ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή, τη Χαλκιδική, η γη έχει κατασπαταληθεί και δεν γίνεται κατανοητή η αξία του τοπίου. Ο χώρος είναι εξαιρετικά υποτιμημένος. Οδηγούμαστε στη γενικευμένη υποβάθμιση.

Χρειαζόμαστε μια περισσότερο ανοιχτή θεώρηση του κατοικείν μας, που δεν θα τελειώνει στην αρχιτεκτονική των κτηρίων, και σε ένα καθιστικό με θέα, αλλά θα εκτείνεται στο τι γίνεται στον δημόσιο χώρο, στο έδαφος που πατούμε και μέχρι εκεί που πάει το βλέμμα μας. Η ίδια η πολεοδομία, ως επιστήμη και πρακτική, έχει συγκροτηθεί πάνω στην προσπάθεια διαφύλαξης κάποιων συλλογικών αξιών, ώστε να υπάρχει ένα κοινωνικό συμβόλαιο που θα οδηγεί σε μια εξισορρόπηση για όλους, και θα φανερώνει μια διέξοδο.

Πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα πηγαίνουν καλύτερα, εξελίσσουν τα standards, κυρίως όμως τις διαδικασίες, άρα και τα αποτελέσματα. Πρέπει να δούμε τι συμβαίνει στη χώρα μας και δεν αλλάζει αυτή η συνθήκη σχεδιασμού και πρακτικών. Η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν κάνει άλματα για να διαφυλάξουν ορισμένες πολιτισμικές αξίες, κληρονομιές και συλλογικά όνειρα. Υπάρχει διέξοδος και στην αρχιτεκτονική και τον αστικό σχεδιασμό, που με ριζοσπαστικές προτάσεις μπορούν να αποκρυσταλλώσουν νέες ισορροπίες, ακόμη και με μικρές αλλαγές, στους τρόπους που διαμορφώνουμε την αυλή μας, τον δρόμο της γειτονιάς μας και το πως θέλουμε να κατοικήσουμε μαζί σε μια περιοχή. Υπάρχει ανάγκη να διαφυλάξουμε δημιουργικά αυτά που έχουμε για να ζήσουμε καλύτερα.

Είναι πραγματικότητα η υποβάθμιση της καθημερινότητας στην πόλη, και όσοι μπορούν, επιχειρούν να ξεφύγουν από αυτήν, σε ένα προάστιο. Είναι όμως σοβαρό ζήτημα το πού «ανοίγουν» περιοχές για επενδύσεις στην οικοδομή, πώς και για ποιο λόγο; Ένας εργολάβος πάντα επιδιώκει να αναπτύξει τη δραστηριότητά του, να επενδύσει – καλώς.

Τα πράγματα πάνε καλυτέρα πάλι μετά από χρόνια δυσκολίας. Όμως, πού θα διοχετευτούν τα διαθέσιμα ιδιωτικά κεφάλαια και η ενέργεια για αλλαγή; Ποια είναι η πολιτική ανάπτυξης και εξέλιξης τη οικοδομικής δραστηριότητας σε σχέση με όλους τους σύγχρονους προβληματισμούς; Σε ποια περιοχή της πόλης, για ποιους και σε ποια γη; Το πρότυπο των συνεχιζόμενων επεκτάσεων έχει αποδειχτεί λανθασμένο. Εξάλλου στην πράξη δεν υπάρχει πληθυσμιακή πίεση, ο πληθυσμός είναι στάσιμος αλλά κινητικός. Οι ανάγκες μας αλλάζουν.

*Η Χάρις Χριστοδούλου είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΑΠΘ.

**Πηγή Εικόνας: pexels