Καιρός να αφήσουμε τους εγωισμούς και να κοιτάξουμε τον εαυτό μας

Ισόβια στον πρώην δήμαρχο! Αυτό το θαυμαστικό έσκασε πικρά μέσα μου κι ας περίμενα την απόφαση του δικαστηρίου με την ελπίδα ότι η κουρελιασμένη αξιοπρέπεια της πόλης και οι κόποι εκείνων που έφεραν στο προσκήνιο αυτή την υπόθεση θα δικαιώνονταν. Η συντριβή όμως, του Παπαγεωργόπουλου σε συνδυασμό με τη χλεύη που εξέφρασαν διαδικτυακά πολλοί από τους παλιούς υποστηρικτές του μου θύμισαν τον σοφό Αλμπέρ Καμύ και τους προβληματισμούς του γύρω από το ποιοι είμαστε και πώς πορευόμαστε στον σύντομο βίο μας. 

Έρχεται μια στιγμή στη λογοτεχνική «Πτώση», όπου ο πρώην ατσαλάκωτος ήρωας του συγγραφέα, ο «άνθρωπος των υψιπέδων», όπως αυτοαποκαλείται ειρωνικά, διαπιστώνει μέσα από την αμείλικτη κατάρρευση των αυταπατών του πως η πλέον φυσική ιδέα στον άνθρωπο είναι η ιδέα της αθωότητάς του. Όλοι διατεινόμαστε ότι είμαστε αθώοι και σίγουρα, αν όχι απολύτως αθώοι, πάντως, περισσότερο από εκείνον που είχε την πρόθεση να μας εξαπατήσει. Η εύνοια που του δείξαμε δεν οφείλεται στην ανοησία μας, αλλά στις περιστάσεις και το σύστημα που τον στήριξε. Η άνοδός του δεν είναι δικό μας κατόρθωμα, αλλά μια ακόμα εκπλήρωση του παντοδύναμου, διεφθαρμένου μηχανισμού που τον γέννησε. Για όλα φταίει η έπαρσή του, όχι η δική μας κακεντρέχεια και ξιπασιά. Βεβαίως, στην περίπτωση Παπαγεωργόπουλου όλα αυτά έχουν τεράστιες δόσεις αλήθειας. Δεν παύει όμως, η κρίση του Δικαστηρίου να υπερθεματίζει τη δική μας ακρισία και μαζί, υποκρισία.

Ο ισοβίτης Παπαγεωργόπουλος εκλέχτηκε τρεις φορές δήμαρχος. Όποιος παραβλέπει το γεγονός αυτό, επικαλούμενος άγνοια και παραπλάνηση παραμένει υπηρέτης μιας κίβδηλης εικόνας, της ίδιας εικόνας που υπηρετούσε ο φτερωτός γιατρός, ο ευυπόληπτος Χριστιανός, ο κοσμικός Πανοραμίτης, ο καταχραστής.   

Είναι καιρός για αυτοκριτική, στοχασμό και μεταστροφή, όχι μόνο από εκείνους που έδωσαν τις ευλογίες τους – κυριολεκτικώς και πολιτικώς – στον πρώην δήμαρχο – και από τους οποίους το μόνο που περιμένω είναι μία διαιώνιση της ηθικής απάτης που ελπίζω να τη διαδεχθεί κάποτε η τιμωρία – αλλά και από τους άλλους τους «αθώους» που τον ψήφισαν, σοβαρά, αψήφιστα ή με βαριά καρδιά, που ήξεραν τι παίζει στον δήμο και αντί να το καταγγείλουν, απλώς παραιτήθηκαν ή σιώπησαν, που δούλευαν στο ΙΚΑ και αντί να ζητήσουν παραστατικά άφησαν 15 χρόνια να περάσουν χωρίς τον παραμικρό έλεγχο. Και δεν είναι απλό. Η άσκηση αυτοκριτικής είναι δύσκολη υπόθεση και δεν έχει καμία σχέση με το αυτομαστίγωμα. Από την άλλη το ψέμα, το να κουνάς με επικριτική διάθεση το δάχτυλο στους καταδικασθέντες, να αποφεύγεις την πραγματικότητα που συνδιαμόρφωσες είναι φαινομενικά απλούστερο. Το να ξεπέσει κανείς στο πηγάδι των υπεκφυγών, της αδιαφορίας και του ψέμματος δίνει μια αίσθηση ασφάλειας, απατηλής υπεροχής και παντογνωσίας. Γιατί όσο πιο στάσιμος και περιορισμένος φαίνεται ο κόσμος τόσο πιο προβλέψιμη μοιάζει η ζωή και τόσο πιο δυνατοί εμείς.

Θέλει γενναιότητα, για να αφήσεις τον εγωισμό που σε οδηγεί ή σε κρατάει στο σκοτάδι και να κοιτάξεις βαθιά και αιχμηρά τον εαυτό σου στον καθρέφτη. Θέλει τόλμη το οικειοθελές σπάσιμο του τσαμπουκά σου. Είναι μια σιωπηλή Οδύσσεια η καταβύθιση στις προθέσεις και τα κριτήρια που καθορίζουν τη δράση, τις συνήθειες, τα όνειρα και τις σχέσεις σου. Αναμετριέσαι όμως, και προχωράς. Μπορεί να εκπλαγείς από το πόσο γουστάρεις τον ανήθικο εαυτό σου. Μπορεί να ανακαλύψεις εκείνον τον άλλο τον άξιο αγάπης και θαυμασμού. Εφόσον δεν ανήκεις στα συνειδητοποιημένα τομάρια ή τα απαίδευτα κορόιδα μόνο αυτή την επιλογή έχεις. Η αυτογνωσία δεν έρχεται εξ ουρανού. Είναι δρόμος πνευματικός και στάση πολιτική.

Ελπίζω οι Θεσσαλονικείς – και όχι μόνο – να έχουμε αυτό το θάρρος και το φιλότιμο. Να μπορέσουμε να ρίξουμε ένα γερό σκαμπίλι στο αυτάρεσκο Εγώ μας. Να μην λιποψυχήσουμε. Να μην κλαφτούμε ξανά για τα χαμένα χρόνια και τα κλεμμένα λεφτά, αλλά να τα διεκδικήσουμε. Να ξεκαθαρίσουμε ποιοι είμαστε και τι θέλουμε, γιατί έτσι μπορεί και να το πετύχουμε, να το απαιτήσουμε. Ελπίζω να γίνουμε και να θέλουμε να είμαστε λιγότερο αθώοι και περισσότερο ήρωες, λιγότερο στάσιμοι και περισσότερο ανοιχτοί, λιγότερο καιροσκόποι και περισσότερο εργατικοί, λιγότερο γκρινιάρηδες και περισσότερο καλοπροαίρετοι. Είναι καιρός να βγούμε από το πηγάδι του Παπαγεωργόπουλου και των ομοίων του, να αφήσουμε πίσω την επιφανειακή ηθική τους, το σκοταδιστικό πνεύμα τους, την ασφυξία τους.

Στη χώρα μας και στη ρευστή εποχή που ζούμε μια τέτοια προσωπική στάση είναι αδήριτη ανάγκη, πράξη ηρωϊκή και επαναστατική. Μπορεί να μορφώσει πολίτες αχειραγώγητους, ακηδεμόνευτους και δημοκρατικούς. Μπορεί να διαπεράσει τους μανδύες και τις μάσκες που φοράει η εξουσία, τις προφάσεις που γεννά η κρίση, την αναλγησία απέναντι σε κάθε μορφής φτώχια, την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, την απάθεια για τον συμπολίτη, την καχυποψία για τον ξένο. Στην ουσία είναι μία δέσμευση ισόβια, που μπορεί να οδηγήσει προς την ελευθερία.

Και αν όλο αυτό, κυνικό μου λαμόγιο, «αγνέ» συμπολίτη, κομματικέ ψηφοφόρε, φτηνέ προπαγανδιστή σου φαίνεται ένα ευχολόγιο για να ειρωνευτείς, ή μία ηθικοπλαστική οδηγία για να κάνεις λάικ, όπως κάνεις κάτω από τις γελοιογραφίες εκείνων που ψήφισες και τώρα λιθοβολείς, ένα σου λέω: η φυλακή είναι και αυτή, μαζί με όλα τ’ άλλα, μέσα μας κι ας κάνεις πως δε βλέπεις τα κάγκελά σου. Θα τα βρεις κάποια στιγμή μπροστά σου.

· Ο τίτλος είναι από τον Ισοβίτη του Αρκά.

· H «Πτώση» (La Chute) του Αλμπέρ Καμύ κυκλόφορησε το 1956.