Κι αν δεν βάζαμε το Φεγγάρι στη θέση του;

Την επομένη του Αγίου Βαλεντίνου, μέσα στη νύχτα, το Φεγγάρι της Νέας Παραλίας βρέθηκε στο βυθό του Θερμαϊκού: άγνωστοι το απέσπασαν από τη βάση του και το έριξαν στη θάλασσα. Λίγες μέρες αργότερα, το ανέλκυσαν από το βυθό δύτες της Ελληνικής Ομάδας Διάσωσης σε συνεργασία με τον Δήμο. Καθώς το Φεγγαράκι έπρεπε να επισκευαστεί, η ξύλινη εξέδρα μπροστά στο Μακεδονία Παλάς έμεινε κενή.

Το περιστατικό έλαβε τεράστια δημοσιότητα, κάτι όχι τόσο συνηθισμένο για ζήτημα που συνδέεται με τις εικαστικές τέχνες στην Ελλάδα. Πολύς κόσμος, ακόμη κι εκτός Θεσσαλονίκης, θρήνησε για την απώλεια και καταδίκασε την επίθεση, ενώ το βυθισμένο φεγγαράκι έφτασε να γίνει ερώτηση στη Βουλή! Παράλληλα, άνοιξε για άλλη μια φορά και φούντωσε, ιδίως στο Facebook, η συζήτηση για τους βανδαλισμούς έργων τέχνης σε σχέση με την αδυναμία των αρχών να τα προστατεύσουν.

Όμως μια καταστροφή μπορεί να γίνει ευκαιρία για δημιουργία: Αν δεν βάζαμε ξανά το πολύπαθο Φεγγάρι στη θέση του; Κι αν δοκιμάζαμε να ξεφύγουμε από την πεπατημένη μετατρέποντας το πολυσύχναστο αυτό σημείο της Νέας Παραλίας σε έναν ανοιχτό δημόσιο χώρο τέχνης με έργα πολλών δημιουργών σε εναλλασσόμενη, περιοδική παρουσίαση;

Αντιγράφοντας το παράδειγμα της πλατείας Τραφάλγκαρ και του τέταρτου πλίνθου της, ο Δήμος θα μπορούσε να προκηρύξει διαγωνισμό ζητώντας τις προτάσεις καλλιτεχνών για έργα που θα έχουν από την αρχή προσωρινό χαρακτήρα, θα είναι δηλαδή φτιαγμένα για να παραμείνουν στο σημείο αυτό μερικούς μόνο μήνες. Θα μπορούσαμε έτσι να δούμε στο ξύλινο ντεκ έργα τέχνης διαφορετικών στιλ και τεχνικών, φτιαγμένα από διαφορετικά υλικά, με διαφορετικά μηνύματα. Έργα για να τραβήξουν βλέμματα, ακόμη και να προκαλέσουν συζητήσεις και διαφωνίες. Λυρικά και ρομαντικά στο δρόμο που χάραξε το Φεγγαράκι αλλά και πολιτικά, κοινωνικά ή και χιουμοριστικά. Ακόμη κι αυτό το ενδεχόμενο βανδαλισμού, αντί για παγιωμένη απειλή και καλλιτεχνική ματαίωση, θα μπορούσε να προβλεφθεί με ρεαλισμό, να αγνοηθεί ακόμη και να τροφοδοτήσει τους καλλιτέχνες με έμπνευση για δημιουργία.

Ένα τέτοιο πρότζεκτ ίσως έδινε λύση και στο αδιέξοδο που προκύπτει μετά τον τελευταίο βανδαλισμό του Φεγγαριού (έχουν προηγηθεί αρκετές ακόμη επιθέσεις τα δύο τελευταία χρόνια): η ανοξείδωτη κατασκευή του Παύλου Βασιλειάδη, αφού επισκευαστεί, συζητείται να μετακομίσει σε άλλο σημείο, κατά πάσα πιθανότητα μέσα στο νερό τόσο για λόγους προστασίας, όσο και διότι αυτή ήταν η θέση την οποία είχε αρχικά κατά νου για το έργο του ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

Τι συνέβη στην Πλατεία Τραφάλγκαρ

Η πλατεία Τραφάλγκαρ, η πιο μεγάλη και πολυσύχναστη πλατεία στην καρδιά του Λονδίνου, με την Εθνική Πινακοθήκη στη μία πλευρά της και τη στήλη του ναυάρχου Νέλσον να δεσπόζει στο κέντρο της, έχει στα άκρα της τέσσερις πλίνθους. Οι τρεις από αυτές αποτελούν βάσεις για αγάλματα, η τέταρτη, όμως που βρίσκεται στη βορειοδυτική γωνία της πλατείας έμενε κενή από το 1841. Προοριζόταν όπως και οι άλλες να στηρίξει έναν έφιππο ανδριάντα, όμως τα κονδύλια που είχαν προϋπολογιστεί για την κατασκευή του αγάλματος στέρεψαν.

Από το 1998 η τέταρτη αυτή πλίνθος της πλατείας Τραφάλγκαρ δεν είναι πια άδεια, χάρη στο Fourth Plinth Program, ένα από τα πιο πολυσυζητημένα καλλιτεχνικά πρότζεκτ στη Βρετανία. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από τον Δήμο του Λονδίνου και ενισχύεται από το Arts Council της Αγγλίας, δίνοντας την ευκαιρία σε γνωστούς καλλιτέχνες να παρουσιάσουν εντυπωσιακά έργα στην καρδιά της βρετανικής πρωτεύουσας. Εδώ η ιδέα των υπευθύνων του πρότζεκτ ήταν να μεταφέρουν το σχολιασμό για τη δημόσια ζωή, την πολιτική, την οικονομία, την κοινωνία, έξω, στο δρόμο, εν προκειμένω στην πλατεία.

Αυτό το διάστημα παρουσιάζεται το «Άλογο – Δώρο» του Γερμανού καλλιτέχνη Hans Haacke. Πρόκειται για τον μπρούτζινο σκελετό ενός αλόγου, έργο πολιτικού σχολιασμού που παραπέμπει στα ζητήματα της λιτότητας, του χρήματος και της εξουσίας. Θα ακολουθήσει μέσα στο 2016 ένας χάλκινος αντίχειρας ύψους 10 μέτρων σε χειρονομία προς τα επάνω, έργο φτιαγμένο από τον Βρετανό David Shrigley.

Πολλές φορές τα έργα που παρουσιάζονται στην τέταρτη πλίνθο εντυπωσιάζουν, προκαλούν θαυμασμό και ανοίγουν συζητήσεις, άλλοτε όμως δεν γνωρίζουν ιδιαίτερη αποδοχή, έχουν υπάρξει περιπτώσεις μάλιστα έργων που έγιναν αντικείμενο χλεύης. Όμως όλα αυτά δεν είναι αναμενόμενα και σε έναν βαθμό επιθυμητά, όταν μιλάμε για σύγχρονη τέχνη;