Η κοινωνική δοκιμασία της υγειονομικής κρίσης

Λέξεις: Νικόλαος Παπαχρήστος*,

Τους τελευταίους μήνες και εντελώς απροσδόκητα ο κόσμος ήλθε και έρχεται αντιμέτωπος με μια πρωτόγνωρη γι αυτόν ιδέα και κατάσταση αυτή της πανδημίας ιού. Η απρόσμενη αυτή αλλαγή στο σύντομο χρονικό διάστημα το οποίο συντελέστηκε και με τη κρισιμότητα που τη χαρακτήρισε έλαβε σε πολλές περιπτώσεις τον χαρακτήρα δοκιμασίας και ελέγχου αποτελεσματικότητας των προτέρων επιλογών μας (πολιτικών μας) νομιμοποιώντας είτε απορρίπτοντας την ορθότητά τους.

Χώροι, άνθρωποι, θεωρίες, θεωρήσεις, πρακτικές, ιδέες και ιδεολογίες δοκιμάζονται συνεχώς και συστηματικά μιας που η «Καραντίνα» (κοινωνική αποστασιοποίηση) έχει προσφέρει στον πολίτη το βασικό και ουσιαστικό συστατικό της πολιτικής κριτικής, τον Χρόνο. Το χρόνο για διάβασμα, σκέψη, επεξεργασία, τοποθέτηση. Από αυτό το κρεσέντο κριτικής και δοκιμασιών το σίγουρο είναι ότι δε θα γλιτώσει ούτε η κοινωνία με διαφορές κλίμακας ωστόσο κατά τόπους ενώ, καταλυτική θα κριθεί η επενέργεια της γενικής αλλά κυρίως ατομικής οικονομικής κατάστασης (Με σημαντικότερη την αρνητική της έκφανση ως δυσπραγία).

Η υγειονομική κρίση λοιπόν δύναται να θέσει σε δοκιμασία τη θεμελίωση της κοινωνικής συνοχής. Ιδίως ύστερα από μια δεκαετία παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης και δυσπραγίας όπου το αποτέλεσμα της ήταν η αύξηση των εισοδημάτων των οικονομικά ισχυρότερων, η οικονομική φτωχοποποίηση των ήδη φτωχών πολιτών και η αύξηση της προσφερόμενης εργασίας από τα μεσοστρώματα για ίδιους ή μικρότερους μισθούς. Ιδίως όταν το ιδεολογικό της αποτύπωμα όπως τονίζει η W. Brown εστιάζεται στην αντικατάσταση των εννοιών της ανταλλαγής-συναλλαγής απ’ αυτήν του ανταγωνισμού. Έναν ανταγωνισμό που μας κυνηγά στην καθημερινότητα εξαλείφοντας την ισότητα και δίνοντας τη θέση της στην ανισότητα, της οποίας η αντικατάσταση συντελείται σε τέτοιο μέγεθος όπου να θεωρείται πλέον φυσικό φαινόμενο.

Ιδίως όταν απότοκο της ως άνω κατάστασης είναι η καθιέρωση/αύξηση των ευέλικτων-μαύρων μορφών εργασίας, οι οποίες ούσες επισφαλείς ή μη νόμιμες, σε περιόδους έκτακτης κρίσης αντίστοιχης της σημερινής καθίστανται αδύνατες αφήνοντας μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας έκθετα στην αδυναμία εξασφάλισης για την επιβίωση τους ειδών πρώτης ανάγκης, τα οποία ένεκα του υγειονομικού χαρακτήρα της περίστασης είναι ιδιαιτέρως επαυξημένα.

Μια πραγματικότητα την οποία έθιξε και ο πάπας Φραγκίσκος στο urbi et orbi περιγράφοντας σκηνές από τη πλέον καθημερινότητα της γειτονικής Ιταλίας. Μια πραγματικότητα η οποία δύναται να διαχέεται ελοχεύοντας τον κινδύνο αναταραχής και κοινωνικών εντάσεων. Στο πλαίσιο αυτό τα μέτρα στήριξης, καταρχάς, οφείλουν να καλύπτουν το σύνολο της κοινωνίας και να είναι τόσο γενναία και πρωτοφανή όσο η συνθήκη η οποία βιώνεται παγκοσμίως.

Να ανταποκρίνονται σε ανάγκες πολιτών και όχι απλά οικονομικών υποκειμένων. Η απεύθυνση έχει τους συμβολισμούς της και νοηματοδοτεί τη πολιτική βούληση καθώς και την έκταση του προβλήματος. Η υγειονομική κρίση δεικνύει παθογένειες δημιουργώντας ωστόσο ευκαιρίες. Ευκαιρίες για κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς, αλλά με κοινή πολιτική ισότητα.

*Πολιτικός Επιστήμονας ΑΠΘ