Κουρδίστε το πιάνο της ζωής σας

Λέξεις: Βικτωρία Ζαπουνίδη

Ακούμε πολύ συχνά «είμαι άνθρωπος με αξίες». Μερικοί έχουν αυτές τις αξίες από την παιδική τους ηλικία, άλλοι από την εφηβεία, υπάρχουν και οι αξίες, τις οποίες αποκτήσαμε στην ενηλικίωσή μας.

 Δεν είναι καλό να έχουμε σταθερές αξίες; Για ποιο λόγο πρέπει να αναλύουμε τις αξίες μας; Γιατί μερικές φορές για το καλό μας πρέπει να αλλάζουμε τις αξίες, ακόμα και να εγκαταλείπουμε κάποιες από αυτές; Δηλαδή συνεχώς να κουρδίζουμε το πιάνο της ζωής μας;

Υπάρχουν 3 τρεις βασικοί λόγοι:

1. Το επιβαλλόμενο από την κοινωνία νόημα παίρνει τη θέση μιας προσωπικής μας αξίας

2. Μια εργαλειακή αξία αντικαθιστά μια τερματική

3. Υπάρχει σύγκρουση της τερματικής αξίας με την εργαλειακή αξία.

Ο Milton Rokeach διέκρινε όλες τις αξίες σε τερματικές και εργαλειακές. Αυτό αντιστοιχεί στην παραδοσιακή διαίρεση σε αξίες-στόχους και αξίες-μέσα.

Τερματική αξία είναι η ιδανική τελική κατάσταση που ένα άτομο προσπαθεί να πετύχει. Για παράδειγμα ελευθερία, σωτηρία, σοφία.

Εργαλειακή αξία είναι η ιδιότητα την οποία ένα άτομο παρουσιάζει , προκειμένου να επιτύχει τελικές αξίες του, όπως για παράδειγμα ειλικρίνεια, υπευθυνότητα, ευγένεια.

Τερματικές αξίες

Εργαλειακές αξίες

• Ειρηνικός κόσμος (χωρίς πολέμους , συγκρούσεις) • Οικογενειακή ασφάλεια (φροντίδα αγαπημένων προσώπων) • Ελευθερία (ανεξαρτησία, ελεύθερη επιλογή) • Ισότητα (αδελφότητα, ίσες ευκαιρίες για όλους) • Αυτοσεβασμός (αυτοεκτίμηση) • Ευτυχία (ικανοποίηση) • Σοφία (ώριμη κατανόηση της ζωής) • Εθνική ασφάλεια (προστασία από τις επιθέσεις) • Σωτηρία (αιώνια ζωή) • Αληθινή φιλία (ζεστές σχέσεις) • Αίσθηση εκπλήρωσης του κόσμου (μια διαρκής συνεισφορά) • Εσωτερική αρμονία (ελευθερία από εσωτερική σύγκρουση) • Μια άνετη ζωή (ευημερία) • Ώριμη αγάπη (σεξουαλική, πνευματική οικειότητα) • Κόσμος ομορφιάς (ομορφιά της φύσης και των τεχνών) • Απόλαυση (ευχάριστη, χαλαρή) • Κοινωνική αναγνώριση (σεβασμός, θαυμασμός) • Μια συναρπαστική ζωή (διεγερτική, ενεργή)

• Φιλόδοξος (σκληρά εργαζόμενος, επίδοξος ) • Ανοιχτόμυαλος • Ικανός (αποτελεσματικός) • Χαρούμενος χαρακτήρας • Καθαρός (τακτοποιημένος, περιποιημένος) • Τολμηρός (υπερασπιζόμενος τις πεποιθήσεις του) • Συγχωρητικός (πρόθυμος να συγχωρήσει άλλους) • Χρήσιμος (εργάζεται για την ευημερία των άλλων) • Ειλικρινής (τίμιος) • Δημιουργικός (τολμηρός) • Ανεξάρτητος (αυτοδύναμος) • Διανοούμενος (ευφυής, στοχαστικός) • Λογικός (συνεπής, ορθολογικός) • Αγαπητικός (στοργικός, τρυφερός) • Υπάκουος (με σεβασμό ) • Ευγενικός (με καλούς τρόπους) • Υπεύθυνος (αξιόπιστος, συνεπής ) • Εγκρατής (με αυτοπειθαρχία)

Τι είναι για σας ένα απλό φλιτζάνι καφέ; Το πίνετε για να ξυπνήσετε; Σας δίνει ενέργεια, αποτελεσματικότητα, επιτυχία; Και τι σας δίνει επιτυχία, … ευτυχία; Αυτή είναι μια από τις τερματικές αξίες. Και η αποτελεσματικότητα ήταν μια εργαλειακή αξία.

Αν θυμάστε την εμπλοκή του Martin Eden του Jack London, ένας απλός φτωχός ερωτεύεται μια πλούσια και μορφωμένη κοπέλα, εκείνη τον απορρίπτει και ο Μάρτιν θέτει ως στόχο της ζωής του τη μόρφωση και την κοινωνική του ανέλιξη. Και όταν το καταφέρνει, τον πιάνει η θανάσιμη αγωνία, το νόημα της ζωής χάνεται και αυτοκτονεί. Αυτό μπορεί να είναι ένα παράδειγμα πώς μια εργαλειακή αξία αντικαθιστά την τερματική και σε τι αυτό μπορεί να οδηγήσει.

Στο έργο «Μότσαρτ και Σαλιέρι», ο συνθέτης Σαλιέρι δηλητηριάζει τον Μότσαρτ. Ποια είναι η ιδιοφυΐα του Μότσαρτ και ποια είναι η τραγωδία του Σαλιέρι; Σύμφωνα με την έρευνα πάνω σε αυτό το έργο, η μουσική του Μότσαρτ ήταν ένα παράθυρο στον κόσμο και για τον Σαλιέρι ήταν ένας τοίχος. Η μουσική για τον Μότσαρτ ήταν μια εργαλειακή αξία, μέσα από τη μουσική συνειδητοποίησε τις υψηλότερες αξίες του και η μουσική του ήταν λαμπερή και γεμάτη με νόημα. Και για τον Σαλιέρι η ίδια η μουσική ήταν ο στόχος και όχι το μέσο, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αποδώσει μέσα από αυτήν τις τερματικές αξίες.

Υπάρχει ένας μάγος μπροστά σας, ζητήστε ό,τι θέλετε. Ζητάτε ένα ακριβό αυτοκίνητο, αλλά μήπως στην πραγματικότητα θέλετε σεβασμό; Ζητάτε έναν σύντροφο ζωής, μήπως θέλετε αγάπη; Θέλετε πολλά λεφτά; Μήπως στην κοινωνία που ζούμε το χρήμα είναι το παν; Τι σας δίνουν; Ίσως, ελευθερία; Είναι δυνατόν να αποκτήσετε μια αίσθηση ελευθερίας με άλλο τρόπο; Και πώς θα επιτύχετε αυτή την ελευθερία, εάν η εργαλειακή σας αξία είναι η ανεκτικότητα; Εάν υπάρχει σύγκρουση δύο αξιών, η πορεία προς την επίτευξη θα είναι ακανθώδης και δύσκολη, και μερικές φορές ακόμη και αδύνατη.

Στο τεστ του Ο Milton Rokeach, στον ερωτώμενο παρουσιάζουν σε καρτελάκια δύο λίστες αξιών (18 σε καθεμία), για να τα βάλει κατά σειρά σπουδαιότητας. Το σημαντικό μειονέκτημα του τεστ είναι η επιρροή της κοινωνικής επιθυμίας, η πιθανότητα ανειλικρίνειας. Ως εκ τούτου, ιδιαίτερο ρόλο σε αυτή την περίπτωση διαδραματίζει το κίνητρο των ερωτηθέντων και η εθελοντική φύση της δοκιμής. Αυτό το τεστ χρησιμοποιείται για τον επαγγελματικό προσανατολισμό των μαθητών και φοιτητών, στη συμβουλευτική σταδιοδρομίας και στη διάγνωση της συνοχής της ομάδας. Μια ποιοτική ανάλυση των αποτελεσμάτων του τεστ βοηθά στη συνειδητοποίηση των αληθινών αξιών ενός ατόμου, ενώ καθιστά δυνατή την αξιολόγηση των ιδανικών ζωής και της ιεραρχίας των αξιών.

Οι αξίες της ζωής ενός ατόμου μπορούν να ονομαστούν με σιγουριά ως η εσωτερική του πυξίδα. Αλλά, δυστυχώς, συχνά η λανθασμένα δομημένη ιεραρχία αξιών είναι ένα εμπόδιο, πάνω στο οποίο σκοντάφτουν οι άνθρωποι, καταστρέφοντας τις ζωές τους, παραμένοντας απογοητευμένοι και δυστυχισμένοι.

Οι αξίες αλλάζουν, μην ξεχνάτε να κουρδίζετε το πιάνο της ζωής σας!

*Ο Milton Rokeach (1916 – 1988) είναι Αμερικανός ψυχολόγος πολωνικής καταγωγής, Ερευνητής στον τομέα των αξιών, Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχολογίας και Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και της Ουάσιγκτον, Κάτοχος μεταλλίου Τιμής Kurt Lewin και βραβείου Harold Lasswell

*Η Βικτωρία Ζαπουνίδη είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ