Κρήτη: Ένα ανοιξιάτικο οδοιπορικό στα βουνά, στα φαράγγια, στις παραλίες και τους ανθρώπους

Λέξεις, εικόνες: Στέργιος Μήτας 

Η Άνοιξη είναι ίσως η καλύτερη εποχή για να πάς στην Κρήτη. Η φύση είναι στα καλύτερά της, τα βουνά μυρίζουν από τα βότανα που ανθίζουν, αγριολούλουδα φυτρώνουν παντού, πουλιά κελαηδούν ευτυχισμένα ψάχνοντας για το ταίρι τους και οι πορτοκαλιές είναι γεμάτες πορτοκάλια και άνθη που σε μαγεύουν με το άρωμα τους.

Μπορείς να περπατήσεις στα βουνά και να απολαύσεις την φύση, δίχως την ζέστη του καλοκαιριού και να κολυμπήσεις σχεδόν μόνος σου στις Νότιες παραλίες του νησιού που κρατάνε ακόμη την φυσική τους ομορφιά. Θα μιλήσεις με ανθρώπους που τώρα έχουν χρόνο και διάθεση για μια τσικουδιά, πριν έλθει η τουριστική πίεση του καλοκαιριού που τα αλλάζει όλα, με χιλιάδες τουρίστες παντού γύρω σου.

Φαράγγι Σαμαριάς

Με το που φτάσαμε στην Κρήτη πιάσαμε αμέσως τα βουνά. Ξεκινήσαμε πολύ πρωί από τα Χανιά και ανεβήκαμε στο οροπέδιο του Ομαλού και σε λίγο ήμασταν στο φαράγγι της Σαμαριάς σε υψόμετρο 1250 μέτρα. Το τοπίο εδώ είναι επιβλητικό και άγριο. Τα Λευκά Όρη ήταν ακόμη λευκά από το χιόνι στις κορυφές. Το φαράγγι της Σαμαριάς είναι ίσως το πιο διάσημο φαράγγι στην Ευρώπη για να το περπατήσεις. Το καλοκαίρι μπορεί να το διασχίζουν και 3.000 άνθρωποι την ημέρα.

Έχει μήκος περίπου 13 χιλιόμετρα, θέλει πέντε με επτά ώρες πορεία και βγαίνεις στην θάλασσα κοντά στην Αγία Ρουμέλη. Μέσα στο φαράγγι είναι και το χωριό Σαμαριά εγκαταλελειμμένο από το 1962 όταν η περιοχή έγινε εθνικός δρυμός. Το φαράγγι έχει εισιτήριο και πόρτες εισόδου για να μπεις και ανοίγει από Μάιο μέχρι Οκτώβριο. Όταν πήγαμε ήταν κλειστό έτσι κάναμε μια ανάβαση στα Λευκά Όρη με θέα στο φαράγγι. Ο καιρός ήταν άστατος με βροχή και ήλιο, έδινε όμως πολύ όμορφες εικόνες με έναν εκπληκτικό συνδυασμό από σύννεφα, γαλάζιο ουρανό και ήλιο.

Γύρω μας απόκρημνες πλαγιές και άγρια ομορφιά. Εδώ βρίσκει ακόμη καταφύγιο προστασίας ο Αίγαγρος της Κρήτης.

Ο Αίγαγρος της Κρήτης

Αυτό το περήφανο και πανέμορφο ζώο άγρια κυνηγημένο για δεκαετίες έφτασε στα όρια της εξαφάνισης και τώρα προσπαθεί να επιβιώσει με μεγάλες δυσκολίες γύρω από το φαράγγι της Σαμαριάς. Ακριβή στοιχεία για τον πληθυσμό του δεν υπάρχουν. Υπολογίζεται ότι σήμερα είναι περίπου από 700 έως 2 χιλ. τα Κρητικά αγριοκάτσικα που υπάρχουν. Ο αριθμός τους δυστυχώς είναι πολύ μικρός για την μελλοντική τους επιβίωση. Το παράνομο κυνήγι τους, ο υπερτουρισμός του φαραγγιού και η επαφή τους με τα οικόσιτα κατσίκια είναι απειλές για την επιβίωση τους. Ο Κρητικός αίγαγρος είναι ένα έμβλημα του νησιού από την Μινωική εποχή με μεγάλη πολιτιστική αξία και πρέπει να προστατευτεί και να διασωθεί.

Φαράγγι Αγίας Ειρήνης

Μπορεί το φαράγγι της Σαμαριάς να το βρήκαμε κλειστό αλλά το κοντινό φαράγγι της Αγίας Ειρήνης ήταν ανοιχτό και μας καλούσε να το διασχίσουμε. Είναι ένα όμορφο και ήπιο φαράγγι σε περιοχή Natura. Έχει μήκος 7,5 χιλιόμετρα και είναι τμήμα του Ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4. Θέλεις περίπου τρείς ώρες να το διασχίσει. Είναι όμως τόσο όμορφο με τόση μεγάλη βιοποικιλότητα που θα κάνεις αρκετές στάσεις για να δώσεις χρόνο στον εαυτό σου να το βιώσει. Ήμασταν σχεδόν μόνοι και αυτό ήταν μια βαθειά εμπειρία απόλαυσης της φύσης. Το μόνο που ακούγαμε ήταν το νερό να κυλάει και τα πουλιά να κελαηδούν.

Σούγια

Μετά την πολύωρη πορεία στο φαράγγι της Αγίας Ειρήνης βγαίνεις στην θάλασσα κοντά σε μια από τις ομορφότερες παραλίες του νησιού, την Σούγια. Κρυστάλλινα καθαρά νερά σε περιμένουν να κολυμπήσεις και να τονώσουν το ανοσοποιητικό σου. Το νερό αυτή την εποχή είχε θερμοκρασία 16 βαθμούς, αρκετά δροσερό στην αρχή που μπαίνεις. Συνηθισμένος να κολυμπάω όλο τον χρόνο δεν ήθελα να βγω από το θάλασσα μέχρι που άρχισα μετά από μισή ώρα να χάνω θερμοκρασία και έπρεπε να βγω. Μια ζεστή εμπειρία με περίμενε έξω. Η παραλία είναι γεμάτη από πανέμορφα βότσαλα και είχαν αποκτήσει μια θερμοκρασία από την ήλιο που μου ήταν απαραίτητη. Ξάπλωσα πάνω στα ζεστά βότσαλα έκλεισα τα μάτια και το ταξίδι ξεκίνησε.

Ενδοχώρα Οινοποιείο

Όταν ξανάνοιξα τα μάτια μου ήμουν στα αμπέλια του Μιχάλη Τσαφαράκη λίγο έξω από τα Χανιά. Περπατούσαμε μέσα στα αμπέλια και τον έβλεπα με πόση αγάπη και ηρεμία σταματούσε και “χάιδευε” τα αμπέλια του που τώρα ξεκινούσαν να μεγαλώνουν τα φύλλα τους. Καλλιεργεί βιολογικά τα σταφύλια του και είναι ο ίδιος αμπελουργός και οινοποιός . Η Κρήτη για τον Μιχάλη είναι η ενδοχώρα, για αυτό και ονόμασε έτσι το οινοποιείο του. Ξεκίνησε πριν δώδεκα χρόνια και τώρα έχει μερικά από τα καλύτερα κρασιά της περιοχής. Βιδιανό λευκό με φρουτώδη αρώματα, Κοτσιφάλι κόκκινο με αρώματα βοτάνων και ένα ροζέ Ρωμέικο. Η παραγωγή είναι μικρή περίπου 10 χιλ. φιάλες.

Ευτύχης

Έξω από ένα ορεινό χωριό συναντήσαμε τον μοναδικό πωλητή δρόμου σε όλο το ταξίδι μας. Μου αρέσει πάρα πολύ να αγοράζω ντόπια προϊόντα από υπαίθρια μικρά μανάβικα. Ο Ευτύχης ξέρει τους παραγωγούς της περιοχής και είχε καλά ντόπια προϊόντα, ήταν ίσως τα καλύτερα που αγοράσαμε στην Κρήτη. Ειδικά η γραβιέρα και οι ελιές του θα μας λείψουν.

Σήμερα το οδοιπορικό μας ήταν γεμάτο με πολλά μέρη που είχαμε να πάμε και χρειαζόμασταν κάτι για το πρωινό μας. Μια επίσκεψη σε ένα καλό φούρνο σίγουρα θα βοηθούσε.

Red Jane

Είναι φούρνος στα Χανιά. Ήταν πρωί όταν μπήκαμε στον πολύ ξεχωριστό σχεδιαστικά χώρο του Red Jane που μύριζε φρέσκο ψωμί και κρουασάν. Στην βιτρίνα του έβλεπες ιδιαίτερα ψωμιά, σάντουιτς και γλυκά. Πήραμε δύο ζεστά κρουασάν και δύο σάντουιτς με δίκοκο βιολογικό ψωμί αβοκάντο και κάσιους. Κάτι αρώματα από φρεσκοαλεσμένο καφέ μας κάλεσαν να πάρουμε και δύο μονοποικιλιακά εσπρέσο. Tον εσπρέσο τον δοκιμάζεις στα πρώτα 20 δευτερόλεπτα από την παραγωγή του, τότε που τα αρώματα και η γεύση βγαίνουν ολοκληρωμένα και δεν χάνονται. Όταν κλείνεις τα μάτια και μεταφέρεσαι νοερά στην φυτεία του καφέ στην χώρα του, τότε ο καφές είναι άριστος. Καφές με ένα ζεστό κρουασάν μας αρέσουν πάρα πολύ. Έχουμε δοκιμάσει με την Αρετή βραβευμένα κρουασάν στο Παρίσι και αυτό που φάγαμε εδώ ήταν αντάξιο τους στην γεύση και την ποιότητα. Ο φούρνος Red Jane είναι δημιούργημα του επιχειρηματία Νίκου Τσεπέτη. Εμείς γνωρίσαμε μερικούς από τους υπέροχους ανθρώπους του φούρνου, τον Γιάννη υπεύθυνο του καταστήματος , τον Σεραφείμ την ψυχή του εργαστηρίου, και την Ηρώ στον τέλειο καφέ.

Λίμνη Κουρνά

Είναι η μεγαλύτερη φυσική λίμνη του νησιού και είναι περιοχή Natura. Εδώ το περιβάλλον μου θύμισε λίγο Νορβηγία. Μπροστά μας ήταν μια μικρή όμορφη λίμνη με τυρκουάζ νερά και πίσω της τα Λευκά Όρη. Αυτά γεμίζουν την λίμνη με καθαρό νερό. Το περιβάλλον είναι καταπράσινο με πολλά φυτά και δέντρα. Πάπιες, χήνες και νερόκοτες απολαμβάνουν την λίμνη η οποία φημίζεται επίσης για τα πολλά της χέλια και για το σπάνιο δίχρωμο είδος νεροχελώνας που ζει εκεί. Περπατήσαμε στο μονοπάτι που σε πάει γύρω από την λίμνη και καταλήξαμε στην μικρή παραλία εκεί που το νερό είναι διαυγές ,σπάνιο για λίμνη. Εδώ μπήκαμε για μπάνιο στο κρύο νερό. Λένε ότι η λίμνη έχει μια δυνατή ενέργεια. Για μας η αίσθηση ήταν πολύ καλή και το κολύμπι υπέροχο. Κοιτούσαμε όμως μόνο μπροστά μας την λίμνη και τα βουνά, αν γυρίσεις πίσω το βλέμμα σου το σκηνικό είναι εντελώς διαφορετικό με ταβέρνες και καταστήματα. Υπήρχε ελάχιστος κόσμος, οι ταβέρνες ήταν κλειστές και τα πουλιά έκαναν βόλτες με την ησυχία τους στην λίμνη. Αυτή είναι η διαφορά με το καλοκαίρι, τέτοια εποχή χαίρεσαι καλύτερα την φύση. Καθίσαμε δίπλα στο νερό και απολάυσαμε τα σάντουιτς από τον φούρνο Red Jane που είχαμε πάρει το πρωί, αυτά με το δίκοκο ψωμί και το αβοκάντο. Ήταν τόσο πλήρες και νόστιμα που μας κράτησαν όλη την υπόλοιπη μέρα.

Βάμος

Συνεχίσαμε το οδοιπορικό μας σε ένα όμορφο ημιορεινό χωριό που ατενίζει τα Λευκά Όρη. Έχει μεγάλη ιστορία από τον 8ο αιώνα. Στην διάρκεια της τουρκοκρατίας οι κάτοικοι του πάλεψαν σκληρά για την ελευθερία τους. Αργότερα έγινε πρωτεύουσα των Σφακιών και είχε μεγάλη ανάπτυξη. Κτίστηκαν νεοκλασικά κτίρια με επιρροή από την Ενετική κυριαρχία. Η αρχιτεκτονική του ιστορία είναι εμφανής μέχρι σήμερα. Μπορείς να το περπατήσεις με την ησυχία σου πολύ εύκολα όλο το χωριό και θα σου αρέσει. Θα δεις ωραία σπίτια και θα σταθείς δίπλα σε αυλές με πορτοκαλιές και φραγκοσυκιές με θέα τα Λευκά Όρη.

Papyrus

Το να συναντήσεις βιβλιοπωλείο σε ένα μικρό χωριό δεν είναι και τόσο συνηθισμένο. Ο Δημήτρης Μπριλλάκης μέσα σε ένα μικρό όμορφο σπίτι με αυλή γεμάτη φυτά, έχει φτιάξει ένα εκπληκτικό βιβλιοπωλείο και με πολύ μεράκι και κόπο προσπαθεί να το κρατήσει ανοιχτό όλο τον χρόνο. Ο Δημήτρης είναι δυνατός γνώστης της Ελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας και προσφέρει στους αναγνώστες του επιλεγμένα λογοτεχνικά έργα. Εδώ έρχονται από όλη την Κρήτη αλλά και το εξωτερικό, Έλληνες και ξένοι φίλοι του καλού βιβλίου, για να ενημερωθούν και να διαβάσουν καλή λογοτεχνία και ποίηση. Διοργανώνει επίσης σεμινάρια μωσαϊκών ψηφιδωτών, μια αρχαία τέχνη που μας έδωσε εκπληκτικά έργα. Ο Δημήτρης γράφει ποίηση και χάρηκα πολύ όταν μου είπε ότι είναι έτοιμος να εκδώσει τα ποιήματα του.

Καφέ Μαρέντη

Όταν τελειώσεις την βόλτα σου στο χωριό Βάμος θα πας στην μικρή του πλατεία για ένα τσίπουρο, τσικουδιά το λένε εδώ στην Κρήτη, το ίδιο είναι. Το καφενείο είναι ιστορικό με λειτουργία από το 1924. Σήμερα το λειτουργεί ο Γιώργος Μαρέντης, ο παππούς του είχε ιδρύσει το καφενείο. Προσπαθεί να το διατηρήσει και μου είπε ότι δεν είναι και τόσο εύκολο. Διοργανώνει συζητήσεις, κάνει παρουσιάσεις βιβλίων και συγγραφέων, προβολές ταινιών και συμβάλλει όσο μπορεί στην πολιτιστική ενημέρωση της περιοχής.

Κρητικοί αμπελώνες

Η Κρήτη έχει μια πολύ παλιά οινική ιστορία. 4000 χρόνια πριν στην Κρήτη έφτιαχναν κρασιά σε αμφορείς και αφιλτράριστα. Οι αμφορείς έγραφαν το όνομα της περιοχής που έγινε το κρασί, δηλαδή καθιέρωσαν την ονομασία προέλευσης του κρασιού. Οι Μινωίτες ταξίδευαν με τα πλοία τους σε όλη την Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Αίγυπτο. Κατά το 1400 μΧ η Κρήτη εξάγει πάνω από 60 χιλ. βαρέλια κρασιού στην Βενετία. Για πολλά χρόνια αργότερα τα αμπέλια ξεχάστηκαν, μετά πολλά ξεπατώθηκαν και η ελιά κυριάρχησε στις καλλιέργειες. Σήμερα γίνονται προσπάθειες από αρκετούς αμπελουργούς να σωθούν οι γηγενείς ποικιλίες αμπελιών. Λιάτικο, Κοτσιφάλι, Μαντηλάρι, Ρωμέικο και Βιδιανό είναι μερικές από τις γηγενείς ποικιλίες της Κρήτης. Η παγκόσμια αγορά κρασιού είναι κορεσμένη από τις τέσσερεις Γαλλικές ποικιλίες που κυριαρχούν παγκοσμίως. Υπάρχει μία στροφή πλέον στα καλά κρασιά από γηγενείς ποικιλίες με ξεχωριστές γεύσεις. Ξεκινήσαμε από το Ηράκλειο σήμερα για να γνωρίσαμε δύο οινοποιούς με διαφορετική ιστορία. Ο ένας οινοποιός τρίτης γενιάς και ο άλλος πολύ νέος οινοποιός.

Οινοποιείο Δουλουφάκη

Ο Νίκος Δουλουφάκης είναι οινοποιός τρίτης γενιάς και μεγάλωσε μέσα στα αμπέλια. Από μικρός έμπαινε στα πατητήρια και πατούσε σταφύλια, εκπληκτική εμπειρία για ένα παιδί. Σπούδασε στην Ιταλία αμπελουργία και οινοποιεία. Τα αμπέλια του είναι γύρω από την περιοχή των Δαφνών σε τέσσερεις πανέμορφες λοφοσειρές σε ένα υψόμετρο από 200 έως 550 μέτρα. Το μέρος είναι τόσο όμορφο που δεν θέλαμε να φύγουμε από εδώ πάνω με την Αρετή. Το Κρητικό πέλαγος με το αεράκι του δροσίζει τα αμπέλια και το ασβεστολιθικό έδαφος κρατάει την υγρασία για να ξεδιψάνε. Η καλλιέργεια τους είναι πλήρως βιολογική. Κάποτε η φυλλοξήρα τούς κατέστρεψε σχεδόν όλα τα αμπέλια. Ο Νίκος από το 1991 που ανέλαβε το οινοποιείο φυτεύει αμπέλια κάθε χρόνο. Φέτος μας είπε ότι έχει να φυτέψει 5.000 αμπέλια. Το 1996 ήταν από τους πρώτους που εμφιάλωσε ποιοτικό κρασί στην Κρήτη. Σήμερα έχει 16 ετικέτες κρασιών με επίκεντρο στην ποικιλία Λιάτικο στα κόκκινα κρασιά και Βιδιανό στα λευκά κρασιά. Φτιάχνει επίσης και ένα θαυμάσιο αφρώδες κρασί από την ποικιλία Βιδιανό. Συμμετέχει μαζί με άλλους 36 οινοποιούς της Κρήτης στο δίκτυο ‘ Wines of Crete’ που προσπαθεί να γνωρίσει το Κρητικό κρασί στον κόσμο. Κάνουν ενημερώσεις, συμμετοχές και παρουσιάσεις σε διεθνείς εκθέσεις κρασιών και έχουν τα οινοποιεία τους επισκέψιμα στον κόσμο που θέλει να τους γνωρίσει.

Οινοποιείο Θαλασσινός

Επιστρέψαμε στο Ηράκλειο και πήγαμε να συναντήσουμε τον Ισίδωρο και την Βιργινία. Είναι οι εμπνευστές του Thalassinos Microwinery. Εδώ έχουμε ένα μικρό οινοποιείο που με πολύ αγάπη και όρεξη βάζει άλλα πρότυπα στο κρασί. Ο Ισίδωρος ‘ μάζευε ‘ αμπέλια καμιά δεκαετία και πριν λίγα χρόνια μαζί με την Βιργινία άνοιξαν το οινοποιείο το οποίο λειτουργεί με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με βιώσιμες πρακτικές και με στόχο zero waist στην ανακύκλωση. Τα αμπέλια καλλιεργούνται βιολογικά και έχουν παρέα τους στο έδαφος φυτά και άγρια βότανα αλλά και έντομα που τους βοηθάνε να παραμένουν υγιή. Το οινοποιείο είναι πιστοποιημένο βιολογικά και φτιάχνουν φυσικά κρασιά , αφιλτράριστα, χωρίς προσθήκες χημικών. Έχουν οκτώ ετικέτες κρασιών με την κύρια ετικέτα να έχει το πολύ ωραίο όνομα ‘ Μικρός ταραξίας’. Κύριες ποικιλίες, το Λιάτικο στα κόκκινα, και το Βιδιανό στα λευκά. Κάνουν και δύο αφρώδη κρασιά με την μέθοδο – Petilland naturel – ίσως θα το ξέρεις σαν Pet-Nat. Ενθουσιαστήκαμε με τα κρασιά αυτά και ο Ισίδωρος μας εξήγησε ότι είναι η παλαιότερη μέθοδος παρασκευής αφρώδη κρασιών στην Γαλλία.

Μια δυνατή βροχή έπιασε το απόγευμα και αμέσως μετά που ξαναβγήκε ο ήλιος έφερε μαζί του τα επτά χρώματα της Ίριδας να ζωγραφίζουν τον ουρανό. Ένα πανέμορφο ουράνιο τόξο έκανε την εμφάνιση του. Η δημιουργική ικανότητα της φύσης είναι αξεπέραστη και μας δίνει έμπνευση να την ζωγραφίσουμε. Η Αρετή πήρε τα παστέλ χρώματα της και ζωγράφισε το ουράνιο τόξο στο μικρό μπλοκάκι που κουβαλάει μαζί της. Σκεφτόμουν ότι εδώ σε αυτό το νησί κάποιοι άλλοι, πριν χιλιάδες χρόνια, έπαιρναν έμπνευση από την φύση και έφτιαχναν αριστουργήματα. Οι Μινωίτες καλλιτέχνες αγαπούσαν την φύση την παρατηρούσαν και την αποτύπωσαν στις τοιχογραφίες τους.

Κνωσός

Το Μινωικό ανάκτορο της Κνωσού είναι παγκοσμίως γνωστό για την μεγάλη του αρχαιολογική αξία. Λένε ότι ο Μινωικός πολιτισμός ήταν ο πρώτος πολιτισμός της Ευρώπης. Γύρω στο 2000 πχ ήταν στα καλύτερα του με εκατό πόλεις στο νησί. Έκτισαν περίτεχνα μεγάλα παλάτια δίχως τείχη γύρω τους γιατί είχαν συμφωνήσει σε ειρηνική διαβίωση μεταξύ τους, την λεγόμενη Pax Minoica. Είχαν την μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής και έκαναν εμπόριο σε όλη την Μεσόγειο. Ήταν εξαιρετικοί καλλιτέχνες και “σχεδιαστές μόδας”. Η κεραμική και τα υφάσματα τους ήταν περιζήτητα . Ο Μινωικός πολιτισμός καταστράφηκε μυστηριωδώς ίσως από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Το Μινωικό ανάκτορο της Κνωσού το ανακάλυψε χιλιάδες χρόνια μετά ένας άλλος Μίνωας, ο Μίνως Καλοκαιρινός αλλά τα εύσημα τα πήρε ένας Εγγλέζος ο Άρθουρ Έβανς που αγόρασε την περιοχή και έκανε ανασκαφές. Το εισιτήριο είναι σε τουριστικά επίπεδα δηλαδή στα 20€ αρκετά ακριβό κατά την γνώμη μου για μια μέση Ελληνική οικογένεια.

Αρχάνες

Πολύ κοντά στην Κνωσό θα βρεις έναν ενδιαφέροντα παραδοσιακό οικισμό, τις Αρχάνες. Διατηρεί σε αρκετά σημεία την αρχιτεκτονική του παράδοση, με σπίτια βαμμένα με πολύχρωμα χρώματα και εσωτερικές αυλές με λουλούδια. Έχει και μια ωραία πλατεία με δέντρα και τραπέζια από τα γύρω μικρά εστιατόρια. Προτού καταλήξεις εδώ για να πιείς ντόπιο κρασί , θα κάνεις βόλτα στα δρομάκια του χωριού και θα γνωρίσεις υπέροχους ανθρώπους όπως γνωρίσαμε κι εμείς.

Μυρτώ Πολιτάκη – Idols art- experience

H Μυρτώ είναι ένας χαμογελαστός άνθρωπος που σε παρασέρνει αμέσως με τον αυθορμητισμό της. Κεραμίστρια από την κούνια της, μιας και είναι μέλος οικογένειας κεραμιστών. Την είδαμε με τι χαρά έπλαθε τον πηλό με τα χέρια της και ζηλέψαμε. Ο πηλός είναι κάτι σαν ψυχοθεραπεία, ξεχνιέσαι και απολαμβάνεις την επαφή του και στο τέλος έχεις φτιάξει κάτι δημιουργικό. Η Μυρτώ δημιουργεί τα δικά της προσωπικά κεραμικά, αλλά και κεραμικά εμπνευσμένα από τον Μινωικό πολιτισμό. Παράλληλα κάνει σεμινάρια όπου μπορείς να γνωρίσεις την αρχαία τέχνη των Μινωιτών και να φτιάξεις με την καθοδήγηση της κεραμικά με έμπνευση από την Μινωική εποχή.

Josef – Εργαστήριο Ξυλογλυπτικής

Ο Josef είναι από τον Λίβανο, η Όλγα από τις Αρχάνες και εδώ έχουν το εργαστήριο τους. Μπαίνεις μέσα στο εργαστήριο και οι μυρωδιές από τα ξύλα σε κυριεύουν. Μετά βλέπεις τα υπέροχα ξύλο-γλυπτικά τους και ενθουσιάζεσαι από την αρμονία, την έμπνευση και την λεπτότητα. Τι θέλω να πω με το τελευταίο, ο Josef έχει εκπληκτική ικανότητα να φτιάχνει πολύ λεπτά ξυλόγλυπτα. Γυρίζει όλη την Κρήτη και ψάχνει για τα ξύλα του, κυρίως ελιά που υπάρχει άφθονη και δίνει ωραία ‘ νερά ’ στο ξύλο της. Κάποια δέντρα μπορεί να κόβονται αλλά παραμένουν ζωντανά μέσα από έργα τέχνης. Κάνει επίσης εργαστήρια ξυλογλυπτικής για παιδιά και ενήλικες. Ήταν εντυπωσιασμένος με την ικανότητα και την φαντασία των μικρών παιδιών στην ξυλογλυπτική και με το πόσο γρήγορα μαθαίνουν την τέχνη.

Γιούχτας

Ήταν ώρα να κάνουμε και καμιά ανάβαση σήμερα το ζητούσε το σώμα μας. Κοντά στις Αρχάνες υπάρχει ένα βουνό o Γιούχτας που ήταν ιερός τόπος από την Μινωική εποχή, επειδή μάλλον η μια του πλευρά θυμίζει ανθρώπινο πρόσωπο. Εδώ επάνω ανέβαιναν προσκυνητές για να αφήσουν τα αφιερώματα τους, επιγραφές και ειδώλια. Λίγο έξω από το χωριό πήραμε το μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του. Η ανάβαση δεν είναι δύσκολη και θέλει καμιά ώρα. Αν όμως αρχίσεις να βλέπεις τα φυτά και τα βότανα θα αργήσεις λίγο. 360 είδη φυτών υπάρχουν καταγεγραμμένα στον Γιούχτα . Φτάνοντας στην κορυφή είσαι πάνω σε ένα γκρεμό στα 800 μέτρα σε ένα πολύ σημαντικό Ιερό Κορυφής των Μινωιτών. Από εδώ ψηλά έχεις ανεμπόδιστη και υπέροχη θέα σε όλη την γύρω περιοχή σε 360 μοίρες.

Γύπες

Καθίσαμε υπομονετικά και ήρεμα στην άκρη του γκρεμού στο όρος Γιούχτας γιατί ήξερα ότι εδώ έχουν καταφύγιο οι γύπες. Το βουνό από την μία του πλευρά είναι απροσπέλαστο με απότομους γκρεμούς που προσφέρουν προστασία στους γύπες. Περιμέναμε και είδαμε δύο να κάνουν βόλτες και να γυρίζουν πάνω από το βουνό. Είναι ένα μεγάλο επιβλητικό πουλί με άνοιγμα φτερών κοντά στα τρία μέτρα, που κινείται κάνοντας κύκλους πάνω σε θερμά ανοδικά ρεύματα αέρα. Έτσι μπορούν και κάνουν πτήσεις μεγάλης διάρκειας για να βρουν τροφή.

Η φύση έχει φτιάξει μια τέλεια ισορροπία ζωής και ανακύκλωσης. Οι γύπες τρώνε νεκρά ζώα και έχουν στομάχι όπως καταλαβαίνεις εξαιρετικά ανθεκτικό. Υπάρχουν τέσσερα είδη Γύπες και απειλούνται με εξαφάνιση. Εδώ στο όρος Γιούχτα, είδαμε το είδος Όρνιο που έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό, με περίπου 370 ζευγάρια σε όλη την Κρήτη.

Γυπαετός

Αυτός που είναι στην πλήρη απειλή εξαφάνισης, είναι ο πολύ σπάνιος Γυπαετός με μόλις δέκα ζευγάρια σε όλο το νησί. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο πουλί, τρώει ότι δεν μπορούν να φάνε οι άλλοι γύπες δηλαδή τα κόκκαλα. Έχει μια εκπληκτική ικανότητα να τα ανεβάζει ψηλά και να τα πετάει πάνω σε βράχους για να σπάσου . Θέλει δική του μια μεγάλη περιοχή επικράτειας και ζει εκεί σαν ζευγάρι, αν το ένα μέλος χαθεί το άλλο παραμένει εκεί μόνο του. Με μόλις δέκα ζευγάρια σε όλο το νησί πως να βρει επικοινωνία με το είδος του. Είναι μια απίστευτη μοναξιά ενός πλάσματος που το οδηγούμε στην εξαφάνιση. Σε μια ανάβαση μας στα Λευκά Όρη, η Αρετή είδε έναν Γυπαετό να προσγειώνεται σε μια σπηλιά. Δεν καταφέραμε να φωτογραφίσουμε τους γύπες. Χρειάζεσαι ισχυρούς τηλεφακούς που δεν είχαμε μαζί μας και πάρα πολύ χρόνο, υπομονή και τύχη.

Κουρείο του κ Μανώλη

Κατεβήκαμε αργά το απόγευμα από το βουνό Γιούχτας και πήγαμε στις Αρχάνες στο κουρείο του κ Μανώλη. Το είχα δει το πρωί το κουρείο και μου έκανε μεγάλη εντύπωση έτσι όπως ήταν αναλλοίωτο από τον χρόνο. Ο χώρος έχει ιστορία πάνω από 200 χρόνια και κάποτε ήταν ρακάδικο και μπακάλικο. Ο κ Μανώλης μας καλωσόρισε με μια τσικουδιά και μας είπε ότι είναι πενήντα τρία χρόνια κουρέας. Μας μίλησε για το πόσο σημαντική είναι η αγάπη για την ζωή μας. Να αγαπάμε τον εαυτό μας, τους άλλους ανθρώπους αλλά και όλα τα πλάσματα της φύσης. Πριν λίγα χρόνια άλλαξε σπίτι και στο προηγούμενο είχε παρέα πολλά πουλιά στον κήπο του, τα ήθελε όμως και στο καινούργιο σπίτι, τους έριξε λοιπόν σπόρους σε όλη την διαδρομή και τον ακολούθησαν και ήρθαν στο καινούργιο σπίτι ,έτσι τα έχει πάλι παρέα και τα φροντίζει.

Bakaliko

Πήρε να βραδιάζει αρχίσαμε να πεινάμε και πήγαμε στην πλατεία του χωριού στο Bakaliko. Εδώ ο Γιώργος Κτενιαδάκης μαζί με την γυναίκα του έστησαν στην αρχή ένα παραδοσιακό Μπακάλικο, που μετά έγινε και εστιατόριο με εξειδίκευση στα Κρητικά κρασιά. Το Bakaliko έχει μόνο Κρητικά κρασιά από γηγενείς ποικιλίες, ναι όσο περίεργο και αν σου φαίνεται. Ο Γιώργος είναι απίστευτος γνώστης του Κρητικού αμπελώνα, ξέρει όλα τα οινοποιεία και τι κρασιά κάνουν. Έτσι μπορεί να σου προτείνει να δοκιμάσεις εξαιρετικά κρασιά στο εστιατόριο του και τα προσφέρει σε χαμηλές τιμές. Και αυτός είναι ο λόγος που έφτασε να διακινεί τόσες φιάλες κρασί όσες και ένα μικρό οινοποιείο. Το Bakaliko το προτείνουν μεγάλοι ταξιδιωτικοί οδηγοί και έτσι έγινε γνωστό παγκοσμίως. Εδώ έρχονται από όλο τον κόσμο και αφήνονται στα χέρια του να τους μάθει το Κρητικό κρασί και τις ποικιλίες του. Πίνοντας και συζητώντας μας είπε ότι έχει ιδιαίτερη αγάπη για τις γηγενείς ποικιλίες Μαντηλάρι και Βιλάνα. Όσο μείναμε στην Κρήτη προσπάθησα να αποκτήσω άποψη για τις γηγενείς ποικιλίες του Κρητικού αμπελώνα και δοκιμάσαμε με την Αρετή εξαιρετικά κρασιά.

Ψηλορείτης

Σήμερα είχαμε πρωινό ξύπνημα πάλι και ανάβαση στον Ψηλορείτη. Μετά από μια ωραία ορεινή διαδρομή με το αυτοκίνητο φτάσαμε στο χωριό Φουρφουράς. Από εδώ ξεκινάει το μονοπάτι για το ορειβατικό καταφύγιο και μετά για την κορυφή Τίμιος Σταυρός. Ο καιρός ήταν κλειστός με πολλά σύννεφα και ετοιμαζόταν για βροχή, έτσι κάτι σκέψεις για την κορυφή στα 2454 μ. τις αφήσαμε για άλλη φορά με καλύτερο καιρό. Περπατήσαμε όμως στον Ψηλορείτη για κάποιες ώρες μέσα σε όμορφες διαδρομές, παρέα με πουλιά, κατσίκια, πρόβατα, άγρια βότανα, λουλούδια και μέλισσες. Τι καλύτερο θέλεις.

Αργαλειός

Στην επιστροφή μας το απόγευμα περάσαμε από το χωριό Ζαρός και σταματήσαμε στο παραδοσιακό εργαστήρι υφαντών ‘ Mitos ‘ της κ Μαρίας Ζαχαριουδάκη. Γλυκύτατη η κ Μαρία μας εξήγησε πώς από μια κλωστή, θα κάνεις ένα υφαντό με τον ξύλινο χειροκίνητο αργαλειό. Δεν είναι καθόλου εύκολο. Η Αρετή ήθελε τόσο πολύ να μάθει που δεν ξεκολλούσε από τον αργαλειό, με την κ Μαρία δίπλα της να της περιγράφει όλες τις λεπτομέρειες της τέχνης της. Η τέχνη αυτή μεταφερόταν παλιά από την μαμά στην κόρη και έτσι παρέμενε ζωντανή.

Σήμερα σχεδόν έχει εξαφανιστεί, τον ξύλινο αργαλειό τον έχει αντικαταστήσει μια υπολογιστική υφαντική μηχανή που κάνει τα πάντα μόνη της. Το ανθρώπινο χέρι και οι δεξιοτεχνίες του μπαίνουν σε βαθύ λήθαργο στην εποχή μας. Με αφορμή τον αργαλειό πιάσαμε μια συζήτηση με την Αρετή για το πόσο η τεχνητή νοημοσύνη θα μειώσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα . Ευτυχώς είχαμε ένα Μαντηλάρι για συνοδεία γιατί τα πράγματα δεν είναι εύκολα.

Αστερούσια Όρη

Τι όμορφο όνομα για ένα βουνό. Το οδοιπορικό μας σήμερα στην Κρήτη είχε να ανεβούμε με το αυτοκίνητο στα Αστερούσια όρη και να βγούμε στις νότιες παραλίες του νησιού. Το βουνό αυτό είναι το νοτιότερο της χώρας και έχει χαμηλή βλάστηση. Η πιο ψηλή του κορυφή είναι στα 1231 μ. Ο δρόμος έχει πολλές στροφές αλλά η διαδρομή είναι όμορφη και το ξεχνάς. Μετά βλέπεις την θάλασσα από ψηλά και κάτι μικρά χωριουδάκια κάτω μέσα σε ένα ήρεμο και γαλήνιο περιβάλλον.

Create Lentas Green

Λίγο πριν φτάσουμε στο μικρό χωριό Λέντας είδαμε αυτό το πανό στον δρόμο. Το έβαλε η πρωτοβουλία εθελοντών της περιοχής Create Lentas Green για να μας υπενθυμίσει ότι το περιβάλλον χρειάζεται την προστασία μας. Καθάρισαν ένα χείμαρρο που είχε γίνει σκουπιδότοπος, καθαρίζουν τις παραλίες της περιοχής και προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο και τους τουρίστες για το περιβάλλον, τα πλαστικά, τα ντόπια βιολογικά προϊόντα. Επίσης κάνουν μεγάλη προσπάθεια για την βιώσιμη κατανάλωση και ανακύκλωση του πόσιμου νερού που το καλοκαίρι είναι λιγοστό. Τέτοιες πρωτοβουλίες ευαίσθητων ανθρώπων χρειάζεται το νησί και στις μεγάλες τουριστικές περιοχές αλλά δυστυχώς είναι λίγες. Χαρήκαμε πολύ που τον δρόμο τον δείχνει ένα μικρό χωριουδάκι ξεχασμένο στον νότο.

Λέντας

Ήταν ένας αρχαίος τόπος θεραπείας και συνεχίζει να είναι με άλλη μορφή. Κοντά στον Λέντα υπήρχε μία ιαματική πηγή και εκεί κτίστηκε ένα Ασκληπιείο που ήταν κέντρο υδροθεραπείας, φυσιοθεραπείας και ψυχικής θεραπείας. Οι αρχαίοι ήξεραν πως να θεραπευτούν με φυσικές μεθόδους. Από επιγραφές που σώθηκαν, οι γιατροί του Ασκληπιείου χρησιμοποιούσαν βότανα, κρασί, στάχτη και άλλα φυτικά σκευάσματα μαζί με την υδροθεραπεία για να θεραπεύουν και το κατάφερναν καλά. Η πηγή τώρα στέρεψε από την υπεράντληση νερού και από το Ασκληπιείο σώζονται ελάχιστα ευρήματα. Παρόλα αυτά εσύ έλα εδώ κάτω στην ηρεμία του Λέντα και σε λίγο θα αρχίσει να σε πλημυρίζει μια χαλάρωση που δεν θα θέλεις να φύγεις.

Πρέβελη

Αποφεύγουμε τις διάσημες παραλίες αλλά σήμερα είπαμε να πάμε να δούμε μία. Μετά τον Λέντα πήραμε τον δρόμο για την πολύ διάσημη Πρέβελη. Η διαδρομή έχει μερικές από τις πιο ωραίες παραλίες του νησιού και λιγότερο τουριστικές. Είπαμε με την Αρετή να μην σταματήσουμε εδώ αλλά να πάμε να κολυμπήσουμε στην Πρέβελη, εκεί που έκανε μπάνιο πριν από 130 χιλ. χρόνια ένας πρόγονος μας, ο Homo erectus. Βρέθηκαν ευρήματα από την εποχή εκείνη στο φαράγγι στην Πρέβελη. Έχεις δύο επιλογές να κατεβείς στην παραλία. Στην πρώτη και πιο γνωστή θα φτάσεις σε ένα μεγάλο παρκινγκ, με πληρωμή το καλοκαίρι και θα έχεις ωραία θέα στο φοινικόδασος και στην παραλία γιατί είσαι πάνω στα βράχια. Θα έχεις επίσης μια δυσκολία στην απότομη ανάβαση επιστροφής αν είσαι αγύμναστος. Στην δεύτερη επιλογή πας από την άλλη πλευρά στο διπλανό Αμμούδι και από δω σε πέντε λεπτά έφτασες, αλλά δίχως την θέα στο φοινικόδασος και στο ποτάμι. Το τοπίο είναι πολύ όμορφο και μοναδικό. Μπορείς να περπατήσεις δίπλα στο φοινικόδασος που κάηκε το 2010 αλλά τα κατάφερε και επανήλθε. Είναι ένα σπάνιο ενδημικό είδος φοίνικα και έχει το όνομα του πατέρα της βοτανικής Θεόφραστου. Κάναμε μια βόλτα μέσα στο κρύο νερό του ποταμού και φτάσαμε στην παραλία που δεν είναι και από τις ομορφότερες του νησιού. Κολυμπήσαμε στην θάλασσα με πέτρες και βότσαλα στον βυθό. Είχαμε πάει αρκετά πρωί και στη αρχή ήμασταν μόνοι, πολύ σύντομα όμως άρχισε να γεμίζει κόσμο. Το καλοκαίρι η άκρως τουριστική Πρέβελη δέχεται τόσο πολύ κόσμο που δεν τον χωράει. Φυσικά τόσος πολύς κόσμος επιδρά αρνητικά στο περιβάλλον και το αλλοιώνει.

Πρέβελη προς Φραγκοκάστελο και Χώρα Σφακιών

Η διαδρομή ήταν πανέμορφη αυτή την εποχή, από την μία πλευρά έχεις εντυπωσιακούς ορεινούς σχηματισμούς και από την άλλη ωραίες παραλίες στην θάλασσα. Ενδιάμεσα συναντάς χιλιάδες αγριολούλουδα να κυματίζουν στα χωράφια παρέα με έντομα που απολαμβάνουν τους χυμούς τους. Σταμάτησα σε ένα σημείο με πλούσια χλωρίδα και γύρω μου μέτρησα πάνω από είκοσι τέσσερα διαφορετικά φυτά. Χρησιμοποιώ την δωρεάν εφαρμογή Plant Net που είναι πολύ αξιόπιστη, βρίσκει αμέσως τα φυτά και δεν σε ζαλίζει με διαφημίσεις.

Μηλιά

Πιάσαμε να ανηφορίζουμε σε έναν χωματόδρομο καμιά πενηνταριά χιλιόμετρα έξω από τα Χανιά για να βρούμε την Μηλιά. Είναι στα πεντακόσια μέτρα υψόμετρο χωμένη μέσα στα δέντρα και την βλάστηση . Ήταν κάποτε ένας πολύ μικρός μεσαιωνικός οικισμός με μόλις δεκαπέντε πέτρινα σπίτια και μετά εγκαταλείφτηκε. Ο Τάσος Γούργουρας και ο Γιώργος Μακράκης αναπαλαίωσαν όλα τα πέτρινα σπίτια χρησιμοποιώντας υλικά και έπιπλα της περιοχής και έφτιαξαν εδώ ένα μοναδικό οικοτουριστικό προορισμό το Milia Mountain Retreat. Ο μικρός οικισμός είναι ενεργειακά αυτόνομος, ανακυκλώνει σχεδόν τα πάντα και η διαχείριση του είναι άκρως οικολογική. Είναι ένα ησυχαστήριο μέσα στην φύση και έχει πολλές διακρίσεις παγκοσμίως. Έχει όμως και ένα ξεχωριστό εστιατόριο που η ψυχή του είναι δύο νέα παιδιά.

Μηλιά εστιατόριο

Ο σεφ Βασίλης Μακράκης μαζί με τον αδελφό του Ραφαήλ υποστηρίζουν δυνατά την παραδοσιακή δημιουργική Κρητική κουζίνα. Τα περισσότερα υλικά είναι από τους κήπους τους με βιολογική καλλιέργεια. Φτιάχνουν τα πάντα μόνοι τους, ψωμιά, πίτες, ζυμαρικά, σαλάτες, φαγητά, γλυκά , παγωτά, ακόμη και κρασιά. Καθίσαμε και τους βλέπαμε με πόση χαρά και αγάπη ετοίμαζαν τα ψωμιά τους – που είχαν φουσκώσει στην πινακωτή με προζύμι – να τα φουρνίσουν στον ξυλόφουρνο που έκαιγε, έτοιμος να τα ψήσει. Τους είπαμε ότι είμαστε χορτοφάγοι και μας ετοίμασαν με παραδοσιακές Κρητικές χορτοφαγικές συνταγές, πιάτα με γεύσεις που δεν ξεχνιούνται. Το εστιατόριο τους έχει πάρει μέσα σε τρία χρόνια δεκαοκτώ βραβεία.

Η Κρήτη δέχεται κάθε χρόνο 6 εκατ. τουρίστες

Είναι πάνω από αυτό που μπορεί να αντέξει. Ο υπερτουρισμός πλήττει κυρίως το Βόρειο τμήμα του νησιού που είναι το πιο ανεπτυγμένο τουριστικά. Το νότιο τμήμα από τα Χανιά μέχρι το Ηράκλειο σώζεται ακόμη χάρη στα βουνά που δυσκολεύουν την πρόσβαση. Όμορφες και διάσημες παραλίες που μάλλον θα τις έχει ακούσει, όπως ο Μπάλος, η Φαλάσσαρνα και το Ελαφονήσι είναι στα όρια της περιβαλλοντικής καταστροφής από τον υπερτουρισμό. Οι εικόνες του καλοκαιριού από τις τουριστικές παραλίες είναι αποκαρδιωτικές. Εκτός από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος ο υπερτουρισμός προκαλεί αύξηση του κόστους διαβίωσης που δυσκολεύει τους πιο ευάλωτους ντόπιους. Οι επενδύσεις για πανάκριβα ξενοδοχεία συνεχίζονται που φτάνουν τα 2 δις € για τα επόμενα χρόνια. Το νησί όμως δεν έχει καλό οδικό δίκτυο, οι μεγάλες πόλεις υποφέρουν από το κυκλοφοριακό και την έλλειψη παρκινγκ και οι ποδηλατοδρόμοι είναι ελάχιστοι. Ένα πιο βιώσιμο μοντέλο τουρισμού είναι απαραίτητο και το ζητάνε και οι τουρίστες πλέον, αλλά φαίνεται ότι η Κρήτη μέχρι στιγμής έχει μείνει λίγο πίσω στην εφαρμογή του.

*Ο Στέργιος Μήτας είναι σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ . Η Αρετή Τουσέρ είναι μουσικός και συνθέτρια.