La Paloma

Ένα αθάνατο τραγούδι της Ισπανίας εμπνευσμένο από τον Ηρόδοτο.

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τη μελωδία,αλλά ίσως αγνοούν τον τίτλο (αν δεν τον μπερδεύουν με άλλους παρεμφερείς). Πρόκειται για το δημοφιλέστερο ισπανικό τραγούδι όλων των εποχών La paloma (το περιστέρι). Το συνέθεσε, διαβάζοντας Ηρόδοτο, ο Ισπανός Sebastian Iradier (αργότερα Yradier) κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Κούβα το 1861.

Ο πρώτος στίχος του τραγουδιού αναφέρεται χαρακτηριστικά στην Αβάνα… “Cuando Sali de la Habana, valgame Dios!” Ορισμένοι μουσικολόγοι πιστεύουν ότι μπορεί να το συνέθεσε το 1863, περίπου δυο χρόνια πριν πεθάνει στην Ισπανία, ξεχασμένος, χωρίς να έχει προλάβει την τεράστια επιτυχία της δημιουργίας του. Επηρεασμένη από το κουβανέζικο στυλ habanera η Paloma γρήγορα αγαπήθηκε σε Μεξικό, Ισπανία, Χαβάη, Γερμανία, Ρουμανία και Ζανζιβάρη- θεωρούμενο σιγά-σιγά σε μερικές χώρες ως ημικλασικό τραγούδι. Ο Υραντιέ διαβάζει, λοιπόν, Ηρόδοτο και φθάνει σε ένα γεγονός του 492π.Χ., κατά τη διάρκεια των Ελληνο-Περσικών πολέμων, εποχή που ακόμα δεν έχουν εμφανιστεί τα λευκά περιστέρια στην Ευρώπη. Ο Περσικός στόλος υπό τον στρατηγό Μαρδόνιο αντιμετωπίζει φοβερή τρικυμία καθώς παραπλέει των ακτών του Άθω και βυθίζονται όλα τα πλοία με το πλήρωμά τους. Την ίδια στιγμή τα λευκά περιστέρια που συνόδευαν τα πλοία εγκατέλειπαν τον χώρο της τραγωδίας με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.

Ο συνθέτης εντυπωσιάστηκε υπερβολικά από την εικόνα αυτή, νιώθοντας ότι τα περιστέρια έφευγαν για την πατρίδα, μεταφέροντας μηνύματα αγάπης κι ελπίδας από τους στρατιώτες (δεν ήταν ναύτες εκτός από τους απαραίτητους για τον πλου) που έχασαν την ζωή τους στη θάλασσα. Η εικόνα παρέπεμπε στο ότι η αγάπη ξεπερνά τον θάνατο και τον χωρισμό…Ακόμα και σήμερα τα συναισθήματα του χωρισμού, της μοναξιάς,του θανάτου και της αγάπης υπάρχουν στις περισσότερες από 2.000 εκτελέσεις του τραγουδιού.

Το κείμενο του Ηροδότου«Από την Θάσον έπειτα επέρασαν εις την απέναντι ξηράν και επροχώρουν ακτοπλοούντες έως την Άκανθον (όπου αργότερα έκοψε τον ισθμό ο Ξέρξης, στην αρχή της χερσονήσου του Άθω) και αποπλέοντες από την Άκανθον εδοκίμασαν να περιπλεύσουν τον Άθων. Αλλά ενώ τον περιέπλεον, έπεσε απάνω τους ένας δυνατός βοριάς, οργή Θεού, καί τους έκαμε φοβερή καταστροφή,πέταξε έξω εις τον Άθων πολλά πλοία. Λέγουν δηλαδή, ότι τα πλοία που χάθηκαν ήσαν κάπου τριακόσια και άνθρωποι επάνω από είκοσι χιλιάδες και επειδή η θάλασσα εκείνη γύρω εις τον Άθω είναι γεμάτη σκυλόψαρα, άλλους τους άρπαζαν και χάνονταν και άλλοι συντρίβονταν επάνω στα βράχια• όσοι πάλι απ’ αυτούς δεν ήξεραν κολύμπι (το ίδιο συνέβη και κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας), χάνονταν γι’αυτόν τον λόγο, και άλλοι από το κρύο. Αυτή, λοιπόν, ήταν η τύχη του ναυτικού στρατού».

Ο Μαρδόνιος δεν ήταν με το στόλο. Έμεινε στη Θάσο περιμένοντας ενισχύσεις. Ήταν πανίσχυρος ως στρατηγός διότι πρόσφατα είχε νυμφευθεί μια κόρη του βασιλιά Δαρείου, την Αρτοζώστρα. Εξαιτίας αυτής της αποτυχίας έχασε την εξουσία του. Τον Σεπτέμβριο του 479 π.Χ. σκοτώθηκε στη μάχη των Πλαταιών.

Το τραγούδιΗ Paloma ήταν το αγαπημενό τραγούδι του αυτοκράτορα του Μεξικού, Μαξιμιλιανού. Σύμφωνα με το θρύλο που ζωντανεύει και στην ταινία “Juarez”, η τελευταία επιθυμία του Μαξιμιλιανού, πριν τον εκτελέσουν, ήταν να ακούσει τη μελωδία. Οι πρώτες μεταφράσεις- διασκευές του τραγουδιού έγιναν το 1865 στη Γαλλία (οι Γάλλοι κατοχύρωσαν τους στίχους το 1877) και Γερμανία. Μία από τις πρώτες ηχογραφήσεις ήταν από τη γαλλική Garde Republicaine το 1899. H διάδοση της χαβανέζικης κιθάρας βοήθησε στην εξάπλωση της δημοτικότητας του τραγουδιού. Στην αγγλική γλώσσα παρουσιάστηκε ως No more από τον Elvis Presley. Την σύνθεση ερμήνευσαν καλλιτέχνες της όπερας, ποπ, τζαζ, ροκ, στρατιωτικές μπάντες και φολκλορικοί τραγουδιστές. Η Paloma πέρασε και στο βιβλίο των ρεκόρ Γκινές, όταν τραγουδήθηκε από την μεγαλύτερη χορωδία του κοσμου, 88.600 ανθρώπους στο Αμβούργο, στις 9 Μαΐου 2004.

Εκτελέσεις Μερικές από τις πιο γνωστές εκτελέσεις: Maria Callas, Beniamino Gigli, Luciano Pavarotti, Joan Baez, Chubby Checker, Perry Como Connie Francis, Bill Haley, Julio Iglesias, Dean Martin, Mireille Mathieu, Mills Brothers, Nana Mouskouri, Perez Prado, Caterina Valente, Billy Vaughn, Bob Moore, Robertino Mantovani, Midnight String Quartet, Exotic Guitars. Στην Ελλάδα ηχογραφήθηκε και ως “Παλόμα” και ως “Μαριώ” από τον Νάσο Πατέτσο και τη δασκάλα της Μαρίας Κάλλας, Ελβίρα ντε Ντάλγκο, το 1930.

Kινηματογράφος Η μελωδία ακούγεται στις ταινίες: The private life of Don Juan (1934) Juarez (1939) Great freedom No 7 (1944) με τον Hans Albers La paloma (1958) γερμανικη ταινια Freddy,die gitarre und das meer (1959) με τον Freddy Quinn Adua e le compagne (1960) Blue Hawaii (1961) με τον Elvis Presley Don’t knock the twist (1962) με τον Chubby Checker Das boot (1981) Martelle randonnee (1983) The house of the spirits (1993)