Λευτέρης Γιοβανίδης: Απαραίτητη μια μάχη…

της Γιώτας Κωνσταντινίδου Εικόνες: Νατάσσα Χριστιανοπούλου

Ήρεμη φυσιογνωμία, απόλυτα γοητευτικός και ανατρεπτικά ταλαντούχος. Είναι ο Λευτέρης Γιοβανίδης, σκηνοθέτης της θεατρικής παράστασης ‘’Μήδεια, μανιασμένο ποίημα’’ που περιπλανιέται στη Θεσσαλονίκη με συνοδοιπόρους το δυνατό κείμενο του Ζαν –Ρενέ Λεμουάν και την καθηλωτική ερμηνεία της Δήμητρας Ματσούκα. Στον αδιάκοπο αγώνα για την επιβίωση της ύπαρξής μας σε όλους τους τομείς, η λύτρωση θα έρθει μόνο μέσα από την αποδοχή της ήττας. ‘’Λέω στον κόσμο ότι είμαι ηττημένη και δεν ντρέπομαι.’’

Ο Ζαν Ρενέ Λεμουάν, Αϊτινός συγγραφέας και σκηνοθέτης γνωστός από την Ιφιγένεια, μοιάζει τώρα με τη ‘’Μήδεια’’ να θέλει να περιπλέξει το γαλλικό σύγχρονο θέατρο με το ελληνικό;

Το ελληνικό θέατρο, η αρχαία τραγωδία, αιώνες τώρα αποτελεί πηγή έμπνευσης για τους δραματουργούς. Ειδικότερα, ο μύθος της Μήδειας έχει ξαναγραφτεί από πολύ σπουδαίους δραματουργούς ανά τους αιώνες. Οπότε, θεωρώ εντελώς φυσιολογικό από ένα σύγχρονο δραματουργό να θέλει να ξαναδεί πράγματα γύρω από το μύθο της Μήδειας. Ο Λεμουάν αυτό που κάνει στην ουσία, είναι να παίρνει το μύθο και να εμπνέεται από αυτόν για να κοινωνήσει πράγματα δικά του. Είναι ένας καθαρά βιωματικός συγγραφέας, μιλά μέσα από τα βιώματά του, τα φέρνει στο κείμενό του και από ένα σημείο και μετά, όπως θα συνειδητοποιήσετε από την παράσταση, το πρόσωπο της Μήδειας καθεαυτό παύει να υπάρχει και αναδύεται μια γυναίκα που λέει τα πράγματα που θέλει να πει. Μιλάει για τη σχέση της, τον έρωτά της για έναν άντρα και πόσο πληγώθηκε από αυτό.

Ο Λεμουάν βασίζεται στην τραγική ηρωίδα και την εξελίσσει. Τη ταξιδεύει στο πέρασμα των αιώνων. Καταφέρνει να την κάνει σύγχρονη Μήδεια;

Αυτό σχετίζεται και με τον κόσμο γύρω της. Δημιουργεί ένα σύμπαν και την τοποθετεί μέσα. Αυτό το γεγονός έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Το να αφηγηθεί την κλασική ιστορία της Μήδειας δεν είναι σημαντικό γιατί αυτό το έκανε ήδη με αριστουργηματικό τρόπο ο Ευριπίδης. Ο Λεμουάν δημιουργεί ένα σύμπαν και το γύρω σύμπαν έχει βαρύνουσα σημασία στα κείμενά του. Πώς σκέφτεται αυτή η γυναίκα, τι ανάγκες έχει, ο τρόπος που επιζητά τη λύτρωση και αντίστοιχα αυτό τη μετατρέπει σε ταυτόσημη ύπαρξη στις δικές μας τις ζωές. Ταυτιζόμαστε και είμαστε σε θέση να καταλάβουμε καλύτερα τι θέλει να μας πει.

Θεατρικός μονόλογος. Σίγουρα μια πρόκληση για τον ηθοποιό. Για το σκηνοθέτη όμως; Τι θέλετε να μας αποδώσετε σκηνοθετικά; Τη γυμνή αλήθεια του κειμένου;

Για έναν ηθοποιό είναι τελείως διαφορετικό αυτό. Είναι μόνος του πάνω στην σκηνή. Για μέσα δεν έχει ουσιαστική διαφορά, είναι η ίδια δουλειά, ο ίδιος κόπος, η ίδια αγωνία, το ίδιο ταξίδι. Στις δουλειές μου, όπως και σε αυτήν, στόχος είναι η αφήγηση. Να αφηγηθούμε μια ιστορία. Ζούμε σε μια εποχή που η αφήγηση έχει χαθεί. Πληροφορούμαστε πράγματα, δημιουργούμε εικόνες αλλά δεν αφηγούμαστε. Πώς μπορούμε, λοιπόν, να επανέλθουμε σ’ αυτό που λέγεται καθαρή αφήγηση. Εκείνο που προσπάθησα να κάνω με την επιλογή της Μήδειας του Λεμουάν με πρωταγωνίστρια τη Δήμητρα Ματσούκα, είναι να διηγηθούμε μια ιστορία που ο κόσμος να μπορεί να αφουγκραστεί αυτό ακριβώς που θέλουμε να του πούμε.

‘’Ένα μανιασμένο ποίημα’’ αλλά και ένα μανιασμένο πλάσμα. Η μανία είναι τρέλα, μίσος, πάλη για επιβίωση, αγώνας να επιβιώσει ο μανιώδης έρωτας;

Η καθημερινότητα είναι σκληρή για όλους μας. Δεν υπάρχει άνθρωπος, όπου κι αν βρίσκεται, σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεται, σε όποια οικονομική κατάσταση κι αν είναι, να μη βιώνει μια αδυσώπητη καθημερινότητα. Για να την αντιμετωπίσουμε, άρα, είναι απαραίτητη μια μάχη. Σε μια σχέση για να παραμείνουμε ερωτευμένοι, χρειάζεται μια μάχη. Για να είμαστε δημιουργικοί στη δουλειά μας, χρειάζεται μια μάχη. Για να είμαστε καλοί σύντροφοι, φίλοι, επαγγελματίες, πρέπει να αγωνιστούμε. Η μανία του να πετύχεις πράγματα, να είσαι παρών σ’ αυτά με τα οποία καταπιάνεσαι, είναι θεμιτή και καλώς υπάρχει στην ανθρώπινη φύση. Μανία με τη θετική της έννοια . Την έννοια, δηλαδή, του δεν παραιτούμαι αλλά είμαι αισιόδοξος σ’ αυτά που αναλαμβάνω να φέρω εις πέρας.

Ο συγγραφέας μετέφερε και στοίβαξε στο έργο του βιωματικά στοιχεία αλλά και στοιχεία άκρως διαχρονικά, όπως το θέμα της αποδοχής του ξένου, τον ύμνο της ετερότητας, την επεκτατική αδηφάγα πολιτική της Δύσης, την αφομοίωση του ανατολίτικου στοιχείου, την καταπίεση της οικογένειας, την αβάσταχτη γυναικεία μοίρα. Είναι αυτά τα θέματά του;

Πέρα από ένα κείμενο που κάνει λόγο για μια γυναίκα, πώς έχει βιώσει την προδοσία και πώς η ίδια έχει ανάγκη να λυτρωθεί από όλο αυτό, θα μπορούσα να πω με απόλυτη βεβαιότητα ότι είναι και ένα καθαρά πολιτικό έργο. Μιλάει για τον άνθρωπο που είναι άπατρις, εξορισμένος, μετανάστης που δεν γνώρισε την αποδοχή από τη χώρα που φιλοξενείται αλλά και ούτε από τη χώρα από την οποία προέρχεται. Ο ίδιος, άλλωστε, γεννήθηκε στην Αιτή, μεγάλωσε στην Γαλλία, μια χώρα που γνωρίζουμε καλά ότι δεν αποδέχεται εύκολα ως καλλιτέχνες και μάλιστα ως αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, ανθρώπους που δεν έχουν γεννηθεί εκεί. Ο ίδιος είναι μελαψός και έχει δώσει μια πολύ μεγάλη μάχη να επιβιώσει και να υπάρξει καλλιτεχνικά, οπότε κουβαλάει στο πετσί του το στίγμα του μετανάστη. Τον εμπνέει ιδιαίτερα η σχέση ανατολής- δύσης και πώς πάντα η δύση προσπαθεί να καθυποτάξει την ανατολή αλλά η ανατολή καταφέρνει να επιβιώνει με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Στις μέρες μας, βέβαια με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και του διαδικτύου τα πάντα οδηγούνται σε μια πλήρη ομοιογένεια. Θα δούμε τι αποτελέσματα θα φέρει αυτό. Ο Λεμουάν, έχει ανάγκη να καταπιαστεί με όλα αυτά τα θέματα, να μιλήσει για ανθρώπους χωρίς πατρίδα. Στη χώρα μας, είμαστε αμέτοχοι θεατές νέων παιδιών χωρίς χαρτιά, που είναι εγκλωβισμένα, δε μπορούν να κάνουν τίποτα. Με καταρρακώνει η σκέψη για το πώς θα επιβιώσουν. Βαθιά πολιτικά κείμενο, λοιπόν.

Πώς έγινε η επιλογή της Δήμητρας Ματσούκα;

Μου το ανέθεσαν από το Γαλλικό Ινστιτούτο στα πλαίσια ενός Φεστιβάλ ‘’Ελλάς- Γαλλία Συμμαχία 2014’’ σε όλες τις μορφές τέχνες. Διαβάζοντάς το κατάλαβα ότι απαιτείται μια ηθοποιός με πολλή δύναμη να στηρίξει το ρόλο. Ήρθε στο μυαλό μου η Δήμητρα, μια εξαιρετική ηθοποιός που πονηρά σκεπτόμενος ήμουν σίγουρα ότι θα καταλάβει απόλυτα τον ρόλο που της δίνεται. Θα καταλάβει τις ανάγκες, τις απαιτήσεις αυτού του ρόλου και τι θέλει να μας μεταδώσει ο συγγραφέας. Από την άλλη είναι αναμφισβήτητα μια ηθοποιός που προσωπικά με εμπνέει και επιθυμώ να συνεργάζομαι μαζί της. Το είχα ανάγκη σ’ αυτό το δύσκολο ταξίδι να έχω δίπλα μου μια συνεργάτιδα που θα με εμπνεύσει και θα μου δημιουργήσει εικόνες. Με τη Δήμητρα αυτό υπάρχει, προκαλεί την έμπνευσή μου, με πάει ένα βήμα παρακάτω.

Ασχολείστε με τον γαλλικό κινηματογράφο.’’ Φιλονικία’’ του Μαριβώ, ‘’Atomic alert’’, του Φρεντερίκ Σοντάνγκ. Τι σας εξιτάρει;

Αυτό έχει συμβεί και λίγο τυχαία. Η γαλλική κουλτούρα μου αρέσει, μου ταιριάζει. Έχω ταξιδέψει αρκετά στη Γαλλία, έχω επισκεφτεί πολλές φορές το σημαντικότερο Φεστιβάλ θεάτρου εκεί, έχω παρακολουθήσει ενδιαφέρουσες παραστάσεις. Νιώθω λοιπόν, θιασώτης της γαλλικής κουλτούρας και του γαλλικού πολιτισμού αν και αμερικανοτραφής.

Η παράσταση ανέβηκε στα πλαίσια του Φεστιβάλ ‘’Το Γαλλικό θέατρο a la Grecque’’ στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Ποια ήταν η απήχηση του κοινού;

Ήταν πολύ μεγάλη και αποσπάσαμε και καλές κριτικές γι’ αυτό και αυτό το γεγονός μας γέμισε αισιοδοξία να συνεχίσουμε και να είμαστε σήμερα εδώ στη Θεσσαλονίκη. Αργότερα και στην Αθήνα. Οι αντιδράσεις του κόσμου μας ενθουσίασαν. Οι κριτικές που διαδέχτηκαν η μια την άλλη σε θετικές αποτιμήσεις μας έδωσαν απίστευτο κουράγιο. Συνεχίζουμε.

Θεσσαλονίκη. Black Box.

Είναι ένα μαύρο κουτί που μπορείς να το χρησιμοποιήσεις όπως θέλεις. Το σκηνικό μας είμαι ένα installation, σίγουρα όχι ένα σκηνικό με την κλασική έννοια που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε σε ένα θέατρο και θεώρησα ότι θα έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να μην παρουσιαστεί σε μια ιταλική σκηνή και ένα παραδοσιακό θέατρο. Αυτό το μαύρο κουτί μας δίνει την ελευθερία να εκμεταλλευτούμε απόλυτα το χώρο και να στήσουμε μια απίστευτη ατμόσφαιρα με τους φωτισμούς.

Είναι ένα πολύ δυνατό κείμενο, που σε στοιχειώνει, σε βάζει απέναντι, σε ωθεί να ψάξει για Μήδειες μέσα σου και δίπλα σου. Είναι αυτή τα συναισθήματα που προκαλεί η επιτυχία του;

Χαίρομαι τόσο πολύ που το ακούω αυτό. Παρακολουθώντας την παράσταση πια ως θεατής και βάζοντας στην άκρη τη ματιά του σκηνοθέτη, συνειδητοποιώ ότι έχει τόσα στοιχεία με τα οποία μπορείς να ταυτιστείς, σου δημιουργεί άπειρες εικόνες, βλέπεις τη ζωή σου. Έρχεσαι αντιμέτωπος με τις ανάγκες σου, μ’ αυτά που βιώνεις όχι μόνο ερωτικά και προσωπικά αλλά και κοινωνικά. Την αδικία που μπορεί να νιώθεις ως πολίτης μια χώρας μέχρι την οργή και το θυμό. Ένα κείμενο που σου προκαλεί να συζητήσεις πράγματα και να προβληματιστείς.

Απενοχοποιείς τη Μήδεια και παλιά εδραιωμένα στερεότυπα;

Αυτή είναι και η ανάγκη της ηρωίδας, να απελευθερωθεί. Από τη στιγμή που το επιζητά γιατί να της το στερήσουμε; Ακόμα και ο άνθρωπος που έχει διαπράξει το χειρότερο έγκλημα, τη στιγμή που οδηγείται στην καταδίκη βρίσκει έναν τρόπο να απενοχοποιήσει τον εαυτό του, είναι μια ανθρώπινη αντίδραση αυτή. Είναι σημαντικό από ένα σημείο και μετά να αποδεχόμαστε τα πράγματα, να αποδεχόμαστε την ήττα μας. Η ανάγκη της δεν είναι να αλλάξει το μύθο αλλά να αποδεχτεί τα γεγονότα και μέσω της αποδοχής να λυτρωθεί.

Για το τέλος, πείτε μου μια φράση από το κείμενο που είναι η αγαπημένη σας.

Είναι τόσες πολλές! ‘’Νιώθω ηττημένη και δεν ντρέπομαι.’’ ‘Έτσι όπως έχουμε μεγαλώσει, γνήσια παιδιά του δυτικού πολιτισμού νιώθεις ντροπή ακόμα και όταν είσαι στενοχωρημένος. Δεν είναι αποδεκτό. ‘’Ποιος από εμάς είναι ευτυχισμένος; Κανείς!’’ Δεν είναι θέμα λοιπόν ηττοπάθειας αλλά όταν έχεις αποδοχή των πραγμάτων στην ουσία τους, αυτό σου προσφέρει δύναμη να πας παρακάτω. Ζούμε σε μια περίοδο οικονομικής και κοινωνικής κρίσης και επιβιώνουμε με μια αστάθεια. Αυτό αντανακλάται και στις προσωπικές μας σχέσεις, πόσο είμαστε ανοιχτοί να δεχτούμε τη διαφορετική άποψη του άλλου. Είναι μια εποχή που μας ασκείται μεγάλη πίεση, είναι μια περίοδο φλεγμονής που βιώνοντάς τη δεν την έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμα. Πρέπει να επιβιώσουμε, αργότερα στον απολογισμό θα συνειδητοποιήσουμε τι έχουμε περάσει και νιώσει.

Μήδεια, ένα μανιασμένο ποιήμα Σκηνοθεσία: Λευτέρης Γιοβανίδης Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου Σκηνικά: Κωνσταντίνος Ζαμάνης Κοστούμια: Μαρία Παπαδοπούλου Κινησιολογία: Pauline Huguet Φωτισμοί: Νίκος Σωτηρόπουλος Φωτογραφίες: Ορφέας Εμιρζάς Ερμηνεύει η Δήμητρα Ματσούκα

Πληροφορίες της παράστασης Χώρος: Black Box, Βασ. Όλγας 65 και Φλέμινγκ 2 Πρεμιέρα: Τετάρτη 5 Νοεμβρίου 2014 στις 21:00 Ημέρες και ώρες: Πέμπτη – Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 20:00 Πληροφορίες – κρατήσεις: 2310 829254 begin_of_the_skype_highlighting 2310 829254 end_of_the_skype_highlighting Εισιτήρια: Κανονικό 15€, μειωμένο (φοιτητικό – ανέργων) 10€ Προπώληση Εισιτηρίων: στο Black Box και στο ταμείο του Θεάτρου Αυλαία Ώρες ταμείου: 10:30-13:30, 17:30-21: 00

Περισσότερες πληροφορίες εδώ