ΛΟΑΤΚΙ τρίτης ηλικίας, από την περιθωριοποίηση στην ορατότητα

Λέξεις: Γιώργος Σταμάτης

Τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα συνιστούν ένα δυναμικό πεδίο εξέλιξης, με αποτέλεσμα να διευρύνονται συνεχώς και πλέον να γίνεται λόγος για δικαιώματα νέας γενιάς, εντός των οποίων κατοχυρώνονται πλήρως και τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ προσώπων. 

Παρά όμως τη θεσμική διασφάλιση των δικαιωμάτων τους σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, στην πράξη πολύς δρόμος πρέπει ακόμη να διανυθεί για να επιτευχθεί η ισότιμη συμμετοχή των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής δραστηριότητας.

Μια ιδιαίτερα ευάλωτη κατηγορία ακόμη και μέσα στην κοινότητα των ΛΟΑΤΚΙ είναι τα άτομα τρίτης ηλικίας, που βιώνουν πολλαπλά εμπόδια και σύνθετες διακρίσεις, με συνέπεια κάποιοι να βρίσκονται στα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού. Ενώ η επίδραση της δικαιωματικής αντίληψης αντανακλάται στη σύγχρονη κοινωνία σ’ ένα ευρύ φάσμα τομέων, δυστυχώς τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα σχετικά με τους ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας, όχι μόνο δεν αμβλύνονται, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις επιδεινώνονται.

Σύμφωνα με τις απόψεις του ILGA (Διεθνής Οργάνωση για τα Δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ), στη διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Πράσινη Βίβλο για τη Γήρανση, τα κυριότερα προβλήματα των ΛΟΑΤΚΙ τρίτης ηλικίας στην Ευρώπη, είναι ο κοινωνικός αποκλεισμός και η ελλιπής πρόσβασή τους σε υπηρεσίες υγείας και μακροχρόνιας φροντίδας.

Για να απολαμβάνουν οι ηλικιωμένοι ΛΟΑΤΚΙ τα δικαιώματα και την αυτονομία τους προκειμένου να συμμετέχουν στην κοινωνία στον μέγιστο δυνατό βαθμό πρέπει να ληφθή υπόψη η διπλή ευαλωτότητα που βιώνουν ώστε να αντιμετωπιστεί με τις κατάλληλες πολιτικές.

Η Κυβέρνηση έχει εντάξει τα ζητήματα των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων σε ένα ευρύτερο πλέγμα προοδευτικών δημόσιων πολιτικών ενεργητικής στήριξης, που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου με κοινωνικό πρόσημο, στη βάση της δικαιωματικής αντίληψης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Αναφορικά με την καθολική συμπερίληψη των ΛΟΑΤΚΙ ηλικιωμένων προσώπων στοχεύουμε σε μια πολιτική διπλής κατεύθυνσης, ενσωματώνοντας αφενός τη διάσταση της τρίτης ηλικίας στο σχεδιασμό πολιτικών για τους ΛΟΑΤΚΙ και αφετέρου τη διάσταση του σεξουαλικού προσανατολισμού και της ταυτότητας φύλου στις πολιτικές για την υγιή γήρανση.

  Στο πλαίσιο των ολιστικών πολιτικών που διαμορφώνουμε για την αντιμετώπιση της νέας δημογραφικής συνθήκης, ενισχύουμε την αυτονομία των ηλικιωμένων, συμπεριλαμβανομένων και των ΛΟΑΤΚΙ, αναβαθμίζοντας τις υπηρεσίες κατ’ οίκον φροντίδας.

Επίσης, για πρώτη φορά στην Ελλάδα εκπονήθηκε η Εθνική Στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ, η οποία αποτελεί συνέχεια της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Στρατηγικής. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αναδείχθηκε η έλλειψη στατιστικών δεδομένων για τους ΛΟΑΤΚΙ και γι’ αυτό προβλέπεται η διεξαγωγή στοχευμένης «Έρευνας Συνθηκών Διαβίωσης και Διακρίσεων σε ΛΟΑΤΚΙ+ Άτομα».

  Η καταγραφή θα μας αποκαλύψει περισσότερα στοιχεία και για τα ΛΟΑΤΚΙ ηλικιωμένα άτομα, τα οποία είναι σχεδόν αόρατα, ακόμη και εντός της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Αυτοί οι συμπολίτες μας είναι πολύ πιθανό να βρίσκονται αντιμέτωποι και με πρόσθετες διακρίσεις, για παράδειγμα λόγω αναπηρίας, αφού πολλές μορφές αναπηριών εμφανίζονται συχνά στην Τρίτη ηλικία.

Αρκετοί ηλικιωμένοι ΛΟΑΤΚΙ βρίσκονται αντιμέτωποι με το πρόβλημα της αστεγίας και της ακραίας φτώχειας. Η δυσχερής οικονομική τους κατάσταση λόγω περιορισμένης πρόσβασης στην εργασία (ιδίως των trans) και η δυσκολία να φροντίσουν τον εαυτό τους, σε συνδυασμό με την κοινωνική απομόνωση, τους ωθεί να επιδιώκουν την επιστροφή στο οικογενειακό τους περιβάλλον, δηλ. στα αδέρφια τους και τις οικογένειες τους. Οι περισσότεροι, είτε απορρίπτονται λόγω των προσωπικών τους επιλογών, είτε καταπιέζονται κρύβοντας την ταυτότητα τους από τους οικείους τους για να μην καταλήξουν άστεγοι.

  Το δικαίωμα πρόσβασης των ΛΟΑΤΚΙ συμπολιτών μας σε κατάλληλη και προσιτή στέγη συνιστά για εμάς σημαντική προτεραιότητα, γι’ αυτό πέραν των συμπεριληπτικών πολιτικών που υιοθετούνται, υλοποιούνται για πρώτη φορά και στοχευμένες παρεμβάσεις για τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα.

  Σε αυτό το πλαίσιο, προχωρούμε στη δημιουργία και λειτουργία δύο δομών, με στόχο την ολιστική στήριξη των ΛΟΑΤΚΙ ευάλωτων προσώπων. Πρόκειται για μια δομή ημιαυτόνομων διαμερισμάτων προσωρινής διαμονής, συνολικής χωρητικότητας 21 ατόμων και για μια δομή παροχής ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης, καθώς και γραμμή τηλεφωνικής υποστήριξης των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, των οικογενειών τους και εκπαιδευτικών. Επιπλέον, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στο σχεδιασμό πολιτικών υγιούς γήρανσης, εντάσσοντας και τη ΛΟΑΤΚΙ διάσταση, αναπτύσσοντας συλλογικές δραστηριότητες αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου, με σκοπό την καλλιέργεια κουλτούρας αμοιβαίας αποδοχής χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.

  Κομβική σημασία έχει για εμάς η επιμόρφωση ειδικών επαγγελματικών ομάδων και ιδίως των εργαζομένων σε δομές υγείας και φροντίδας ηλικιωμένων, προκειμένου να εξαλειφθούν οι λεκτικές κακοποιητικές συμπεριφορές και το missgendering που υφίστανται οι ΛΟΑΤΚΙ και ιδίως οι trans, οι οποίες επιδρούν στιγματιστικά και πολλές φορές αποτρεπτικά στην πρόσβαση τους σε ποιοτικές υπηρεσίες.

  Η επιμόρφωση όμως είναι εξίσου αναγκαία και για τα ίδια τα ΛΟΑΤΚΙ ηλικιωμένα άτομα, καθώς και η ένταξη τους σε προγράμματα δια βίου μάθησης για την απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων, την ανάπτυξη της αλληλεπίδρασης και της δικτύωσης, συντελώντας έτσι στην αντιμετώπιση της κοινωνικής απομόνωσης και στην προώθηση της αρμονικής συνύπαρξης. Ο δρόμος από την περιθωριοποίηση στην ορατότητα είναι ανηφορικός, όμως η Κυβέρνηση με βούληση, σχέδιο και επιμονή, διαμορφώνει μια ανοιχτή κοινωνία προόδου που μας χωράει όλους, με πυξίδα την κοινωνική ισότητα και την αλληλεγγύη.

* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.