Μεγάλες Προσδοκίες, Το Όνειρο της Ευρώπης 1999-2021

*Εικόνα: Αναστασία Χαρίση

Η ωριμότητα και η εμπειρία του Χέιρτ Μακ είναι αδύνατο να υποτιμηθούν. Λίγο πριν τη συμπλήρωση 80 ετών ζωής ολοκληρώνει το έργο ζωής του ή μας δίνει το δεύτερο μέρος μίας τριλογίας που με αγωνία πρέπει να περιμένουμε τον επίλογό της;

Tο νέο βιβλίο του Χέιρτ Μακ έχει πολλές αναγνώσεις. Όσο ξετυλίγεις το κουβάρι τόσο ανακαλύπτεις άγνωστες λεπτομέρειες. 

Ο Ολλανδός δημοσιογράφος πιάνει το νήμα εκεί που το άφησε με το βιβλίο του “Στην Ευρώπη” και συνεχίζει με τις “Μεγάλες Προσδοκίες, Το Όνειρο της Ευρώπης 1999-2021” (εκδόσεις Μεταίχμιο – μετάφραση Ινώ Βαν Ντάικ-Μπαλτά) που με ευκολία θα μπορούσαν να αποτελέσουν σενάριο για ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ. Ένα δοκίμιο που – ήδη έχει γίνει διεθνές best seller – δηλώνει με σαφήνεια την αγάπη του για την ήπειρο μας κι ανοίγει έναν ιδιότυπο διάλογο με τον ιστορικό του μέλλοντος. Τι έχει σημαδέψει τις ζωές μας την πρώτη εικοσαετία του νέου αιώνα;

Η αφετηρία του βιβλίου μου θυμίζει αρκετά την αντίστοιχη της Aν Απλμπάουμ (Το Λυκόφως της Δημοκρατίας – Η σαγήνη του Απολυταρχισμού). Το συναίσθημα που κυριαρχούσε στο ξεκίνημα της νέας χιλιετίας ήταν η αισιοδοξία. Ειρήνη κι ευημερία εξασφάλιζαν συνθήκες ασφάλειας. Φανταστείτε πως μιλάμε για μία περίοδο που την εμφάνισή τους έκαναν στην Ευρώπη κινητά τηλέφωνα, Internet και το νέο ενιαίο νόμισμα – το ευρώ. Σύντομα θα βρεθούμε στο Κίρκενες. Άθελά του ο συγγραφές συνδέει το πόνημά του με την επικαιρότητα και τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας κι Ουκρανίας. Ο αναγνώστης “εγκλωβίζεται” στη γλαφυρή αφήγησή του.

Συγκριτικό πλεονέκτημα σε σύγκριση με άλλα αντίστοιχα έργα αποτελεί η εναλλαγή της στείρας παράθεσης γεγονότων με αφηγήσεις αληθινών μαρτύρων – πρωταγωνιστών των γεγονότων που εξιστορεί. Το κεφάλαιο “Κώστας και Έφη” μιλάει για την Ελλάδα. Αξίζει να το ανακαλύψετε και να αντιληφθείτε την μετάβαση. Στη δεύτερη δεκαετία μοιάζει να πληρώνουμε τις συνέπειες των προηγούμενων ετών. Πτώση των τραπεζών, οικονομική κρίση, προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, μεταναστευτικό, Brexit, πανδημία κι εσχάτως η λαίλαπα, η επίγεια κόλαση μίας ένοπλης σύγκρουσης στη γειτονιά μας.

Πολύπειρος ο Μακ, άριστος γνώστης της ιστορίας και της γεωπολιτικής με οξυδερκή ματιά παρουσιάζει πεπραγμένα και πρωτοφανείς προκλήσεις με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωπες οι αξίες της Ευρώπης.

 Αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη λέξη: ΦΟΒΟΣ. Από την τρομοκρατία μέχρι την υγειονομική κρίση αρκετοί είναι αυτοί που επενδύουν στην έννοια του προκειμένου να ελέγχουν την πλειοψηφία και να “χαλιναγωγούν” της οργή της. Μεγάλο κομμάτι στο έργο του καταλαμβάνει επίσης η τελευταία διετία. Ο συσχετισμός της με την Πανούκλα (Βοκάκιος, Καμύ) κι άλλες θανατηφόρες ασθένειες του παρελθόντος, η “τήρηση των αποστάσεων ως μία νέα αρετή” κι ένα αίσθημα αμφιβολίας κι επιφυλακτικότητας για το μέλλον.

Δεν είναι τυχαίο πως σε κάθε ευκαιρία αποθεώνει τη Νορβηγία και τη Δανία για τη λειτουργία τους. Αποτελούν πρότυπο. 

Παρ΄όλα αυτά ο μεγάλος του προβληματισμός έχει να κάνει με το όραμα (ειρήνη, δημοκρατία, ευημερία) της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο παρόν. Παράλληλα έχει την ικανότητα και την ευελιξία να ξεπερνάει τα σύνορα – τα στενά όρια – της Ευρώπης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, το φαινόμενο Τραμπ, η Κίνα, οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Τα εντάσσει τόσο ομαλά και τους δίνει μία πολιτική χροιά, καταδεικνύοντας τον πλήρη αντίκτυπο όσων αναφέρει.

Αδιαμφισβήτητα οι προσδοκίες που γέννησε ο ερχομός του 2000 έφερε στην πορεία ματαιώσεις. Αρκετοί είναι αυτοί που μένουν αποσβολωμένοι μπροστά στις εξελίξεις, άλλοι πάλι τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα με σκοπό να μη χάσουν το τρένο. 

Είμαι σίγουρος πως σήμερα, έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, το δημοσιογραφικό δαιμόνιο δεν αφήνει ήσυχο τον συγγραφέα. 

Μαζεύει ήδη υλικό είτε για την ολοκλήρωση της τριλογίας, είτε ως παρακαταθήκη για τον ιστορικό του 2072. “Μου λείπει η απαιτούμενη απόσταση”, μας γράφει χαρακτηριστικά. 

Αληθινά σπουδαίο αποτελεί πρότασή μας για την τρέχουσα εβδομάδα.