«Μεγάλη πόρτα θα διαβείς»: Η καφεμαντεία και οι haters της

Λέξεις: Ελένη Χαμχούγια

Ζώντας σε μια ξένη χώρα, πολλές φορές βρίσκω τον εαυτό μου συνειδητά και ασυνείδητα να προσπαθώ να βρω το σπίτι μου στο καινούργιο περιβάλλον. 

Σε μια τέτοια απόπειρα, κατέληξα να ρωτάω σε μια ομάδα Ελλήνων στο Ρότερνταμ στο Facebook αν γνωρίζουν κάποιον (ή οι ίδιοι) να διαβάζουν τον καφέ ή τα χαρτιά.

 Οι αντιδράσεις και απαντήσεις στα σχόλια δεν με εξέπληξαν- χλεύη και ειρωνείες, ακόμη και μειωτικοί χαρακτηρισμοί στοχευμένοι συγκεκριμένα σε εμένα.

Πώς κατέληξε μια τόσο αρχαία τέχνη να είναι ένα δακτυλοδεικτούμενο χόμπι και μια ένοχη απόλαυση;

Η μαντεία μέσω ροφημάτων ξεκινά στην Αρχαία Κίνα, όπου μοναχοί “διαβάζουν” τα φύλλα τσαγιού στο φλιτζάνι τους. Με την εισαγωγή του καφέ στην Ευρώπη και τις προαναφερθείσες ανατολίτικες επιρροές, ειδικά από τους Αραβικούς πολιτισμούς, η καφεμαντεία γίνεται ευρέως διαδεδομένη στα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο, μια τέχνη στην οποία είναι ειδήμονες κυρίως οι Σμυρνιές στην Ελλάδα.

Η έμφαση δίνεται στην πρόθεση- το ενδιαφερόμενο άτομο πρέπει να θέσει μια πρόθεση, μια ερώτηση στον καφέ του, και να το “μελετήσει”. Αφού καταναλωθεί ο καφές και μείνει το κατακάθι, αυτό πρέπει να απλωθεί γυρνώντας το φλιτζάνι μερικές φορές και τέλος γυρνώντας το ανάποδα. Τα μοτίβα που εμφανίζονται στο στεγνό πλέον φλιτζάνι μπορεί κάποιοι να τα θεωρούν τυχαία, αλλά άλλοι υποστηρίζουν ότι εκείνη τη δεδομένη στιγμή είναι συμβολικά. 

Έπειτα, μέσω κάποιων βασικών οδηγιών, οι καφετζούδες μπορούν να βγάλουν το πόρισμα τους. Το σκούρο ή ανοιχτό χρώμα του καφέ κρίνει αν τα νέα είναι κακά ή καλά, και η τοποθεσία τους στο χείλος ή τον πάτο του φλιτζανιού αν θα έρθουν σύντομα ή αργότερα. Οι καφετζούδες είναι άτομα με διαίσθηση, και κάποιοι θα πρόσθεταν, με φαντασία. 

Γι’αυτό τα σύμβολα μπορούν να αποκτήσουν διαφορετικές ερμηνείες, και οι διαφορετικοί συνδυασμοί τους να οδηγήσουν σε διαφορετικές συμβουλές. Πολλές φορές οι καφετζούδες κάνουν αναφορές σε ζωδιακές προβλέψεις ή χρησιμοποιούν χαρτιά για να εμπλουτίσουν ή να διευκρινίσουν τις “αναγνώσεις” τους.

Όταν βρίσκω τον εαυτό μου σε περίεργες περιόδους στη ζωή μου τείνω να ψάχνω επιφοίτηση από τέτοια παγανιστικά μέσα, ως μια απόπειρα να αποστασιοποιηθώ από ό,τι συμβαίνει και να αποδομήσω κάποια μοτίβα.

 Γι’αυτό άλλωστε δεν συστήνεται να διαβάζει κανείς τον δικό του καφέ, καθώς δεν θα είναι αμερόληπτος και αντικειμενικός κριτής, αλλά θα ψάχνει μόνο για στοιχεία που θεωρεί ότι τον αφορούν. Εκεί αποδίδει και η ψυχολογική ανάλυση τη δημοσιότητα της μαντείας, διότι αυτές οι πρακτικές επιτρέπουν να κοιτάξουμε διαφορετικά τις καταστάσεις μας, και ίσως να φέρουν πληροφορίες στην επιφάνεια που δεν είχαμε λάβει υπόψη νωρίτερα.

Η σωρεία αρνητικών και ειρωνικών σχολίων που έλαβα με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι οι κριτικές για την καφεμαντεία δεν προέρχονται απαραίτητα από επιστήμονες, αλλά έχουν καθαρά κοινωνικές βάσεις. 

Αρχικά, πηγάζει από (εσωτερικευμένο ή μη) μισογυνισμό. Όντας κυρίως γυναικείο χόμπι, οι haters της καφεμαντείας συχνά σκιαγραφούν το στερεοτυπικό προφίλ της “γυναικούλας που πιστεύει ό,τι της ταΐσουν”, χαρακτηρίζοντας τη αφελή και αμόρφωτη. Ακόμη, πρωταρχικό ρόλο έχει και ο ελιτισμός, καθώς η καφεμαντεία δεν συνάδει με τα πρότυπα την υψηλής κουλτούρας. 

Όντας μια τέχνη που δεν υποστηρίζεται από κάποιον επίσημο θεσμό, αλλά και η συχνά κιτς αισθητική τέτοιων πρακτικών, οδηγεί πολλούς να αποστραφούν και να κατακρίνουν αυτή την παράδοση. Κυρίως όμως, το μένος των haters είναι περιττό και μικροπρεπές- δεν είναι κακό άλλωστε να έχουμε κρυμμένη στη καθημερινότητα μας λίγη μαγεία.

Κάποιοι τυχεροί έχουν οι ίδιοι το χάρισμα την διαίσθησης και της ενσυναίσθησης όσον αφορά τη μαντεία, ή έχουν άτομα στον κύκλο τους. 

Για τους υπόλοιπους, γνωστά καφέ στη Θεσσαλονίκη που μπορείτε να επισκεφθείτε για να σας διαβάσουν τον καφέ είναι το Bad Karma στην πλατεία Ναβαρίνου, ο Ωκεανός κοντά στον Λευκό Πύργο και η Ανεμώλια στη Ρωμαϊκή αγορά. 

Πολλές καφετζούδες λειτουργούν και ανεξάρτητα στα σπίτια τους.