Ο μεγάλος περίπατος του… πολιτισμού

Λέξεις: Βίκη Φραγκούδη

Ο παγκόσμιος οργανισμός της  UNESCO, υιοθετεί ήδη από το 1992 τον ορισμό του Πολιτισμού στην 43η Διεθνή Συνδιάσκεψη της UNESCO για την Παιδεία και τον Πολιτισμό στις 14 – 9 Σεπτεμβρίου 1992 στη Γενεύη. Σύμφωνα με αυτόν, ως πολιτισμό ορίζουμε “το πλέγμα των πνευματικών, υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών που διακρίνουν μια κοινωνία ή μια κοινωνική ομάδα και αποτελούν τα στοιχεία της πολιτισμικής ταυτότητάς της.

Σ’ αυτά περιλαμβάνονται τρόποι ζωής, παραδόσεις, αντιλήψεις, τέχνες και γράμματα, και ότι στο σύστημα των ηθικών αξιών τους εντάσσονται τα θεμελιώδη Δικαιώματα του Ανθρώπου.

Περιλαμβάνει τόσο τον επίσημο όσο και τον λαϊκό πολιτισμό και δεν περιορίζεται στην υπάρχουσα πολιτισμική κληρονομιά, αλλά εμπλουτίζεται συνεχώς από τη Μνήμη και τη Δημιουργικότητα. 

Δεν είναι εσωστρεφής αλλά γονιμοποιείται από τις έξωθεν πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις.

Ακόμα, ο πολιτισμός συνδέεται με μια δυναμική σχέση με την Παιδεία, μέσω της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας της συμμετοχής και της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, επιστημονικών γνώσεων και πολιτισμικών δημιουργημάτων”.

Ο πολιτισμός αποτελεί για την χώρα μας την “βαριά της βιομηχανία”. Εξάγουμε Acropolis, Greek Islands και φεστιβάλ Κουλτούρας και Πολιτισμού. Για τους ξένους και τους τουρίστες. Στην πραγματικότητα, για εμάς που ζούμε και δημιουργούμε στην χώρα, ο πολιτισμός αποτελεί ένα καρφί στον σταυρό με απλήρωτες πρόβες, μηδενική κρατική επιχορήγηση και στήριξη (χωρίς μπάρμπα στην Κορώνη) και τρέξιμο μαραθωνοδρόμου. Να βρεις όρεξη και χρόνο και κουράγιο και ίδιους πόρους να καλύψεις την τέχνη σου. Και αντί να ζεις εσύ από εκείνη, να τρέφεται εκείνη απο σένα. Κάτι πάει στραβά…

Ξεκινώντας στην τρυφερή ηλικία των δεκαοχτώ ετών να ασχολούμαι και να σπουδάζω  σχετικά με τομείς πολιτισμού στην Ελλάδα, την χώρα που γέννησε τον σύγχρονο Δυτικό πολιτισμό, γνώριζα ότι μπαίνω σε δύσκολα μονοπάτια. Αν και ενθουσιώδης-λόγω του νεαρού της ηλικίας προφανώς- ήξερα ότι επέλεξα ένα δρόμο με στροφές και μεγάλη ανηφόρα. Έτσι, τρία πτυχία και κάποια χρόνια αργότερα, έχω σημειώσει 5 σελίδες βιογραφικό σε δουλειές που ουδεμία σχέση έχουν με τα πτυχία αυτά καθαυτά ή έστω μεταξύ τους, για να έχω την πολυτέλεια-ας μου επιτραπεί ο όρος καταχρηστικά βεβαίως- να συνεχίσω να δημιουργώ και να εξασκώ το “επάγγελμα” του καλλιτέχνη.

Σε μια χώρα όπου η πλειοψηφία αντιμετωπίζει τους καλλιτέχνες ως χομπίστες πολυτελείας, αργόσχολους και ανήθικους, έχω την τιμή να πηγαίνω κόντρα σε στερεότυπα τέτοιου τύπου και να κάνω τις σκέψεις και τα όνειρα μου έκφραση και πραγματικότητα. Γιατί αυτό είναι η τέχνη που εμπίπτει στον πολιτισμό: ένας εξευγενισμένος τρόπος έκφρασης συναισθημάτων.  Αλλά, φευ, εδώ είναι το κλειδί: δεν τα νιώθεις μόνο εσύ αλλά και κάποιοι ακόμα γύρω σου. Και η μαζικότητα καταντά επικίνδυνη.

Σε τέτοιες περιόδους κρίσης, οι καλλιτέχνες χρειαζόμαστε ανθρώπους που έχουν δουλέψει στον πολιτισμό, κατανοούν εκ των έσω τις συνθήκες  που πρέπει να υπομείνει κάποιος που θέλει να λέγεται καλλιτέχνης. Αδιαμφισβήτητα, δεν χρειαζόμαστε ανθρώπους που μας κουνάνε το δάχτυλο, καταδεικνύοντας πως “εμείς φταίμε για αυτήν την κατάσταση καθώς ανήκουμε στην λεγόμενη μαύρη οικονομία”. Γιατί, αλίμονο, το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι καθώς η ευθύνη δεν βαραίνει ποτέ μόνο την μία πλευρά. Και ας την αποποιούμαστε, εκεί είναι και μας κοιτάζει…. Σε μια περίοδο που δαπανήθηκαν 2 εκ. Ευρώ για ζαρντινιέρες που τελικά “βγήκαν και δεν βγήκαν” και τα αρχαία μας πάνε με ομόφωνη απόφαση… μεγάλο περίπατο, δεν έχουμε δικαίωμα να κουνάμε το δάχτυλο όταν αποτελούμε μέρος του προβλήματος.

Ο ρόλος του πολιτισμού είναι να διευρύνει ορίζοντες και τροφοδοτεί την σκέψη. Τα μυαλά, άλλωστε, όπως και τα αλεξίπτωτα, λειτουργούν καλύτερα όταν είναι ανοιχτά. Στην χώρα που τροφοδότησε με κείμενα και πνεύμα όλη την Ευρώπη βέβαια, αποτελεί έκπληξη η συστηματική απαξίωση του πολιτισμού. Με συγχωρείτε ωστόσο, έχω πάψει χρόνια να πιστεύω στην τυχαία έκβαση των πραγμάτων….