Μεταπολίτευση, Ετών Πενήντα

Λέξεις: Κωστής Κορνέτης

Πενήντα χρόνια μετά την πολιτειακή αλλαγή είμαστε πλέον σε θέση να προσεγγίσουμε όχι απλά θεωρητικά αλλά και εμπειρικά τη μετάβαση στη δημοκρατία. Στα σαράντα χρόνια μας απασχολούσε το διαφιλονικούμενο τέλος της μεταπολίτευσης που εν μέρει επέβαλε η συγκυρία της κρίσης και η συλλήβδην απαξίωση της Μεταπολίτευσης που είχε αναχθεί σε ηγεμονικό λόγο εκείνη την εποχή. Η Μεταπολίτευση ήταν το κακό ΠΑΣΟΚ, η κακοδιαχείριση, ο λαϊκισμός, η κουλτούρα της ανομίας, τα κακομαθημένα «παιδιά» του Πολυτεχνείου. Εγκλωβισμένοι σε γενικεύσεις βυθιστήκαμε σε μονοδιάστατα σχήματα που έκριναν την Μεταπολίτευση με όρους αποτυχίας.

Αυτή η αρνητική θέαση αντικαθιστούσε την μέχρι πρότινος ηγεμονική θέαση της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία ως εποχή πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών κατακτήσεων που προοιωνίζονταν ένα καλύτερο μέλλον: εκδημοκρατισμός, αναδιανεμητικές πολιτικές, οικοδόμηση κράτους πρόνοιας, διεύρυνση των μεσαίων στρωμάτων, άνοδος του βιοτικού επιπέδου, ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Αυτή η πρώτη, θετική Μεταπολίτευση υποδήλωνε την οικοδόμηση ενός καθ’ολα άρτιου και υγιούς δημοκρατικού συστήματος – αλλά γκρεμίστηκε με πάταγο από την πραγματικότητα της κρίσης που έψαχνε εναγωνίως για αποδιοπομπαίους τράγους.

Σήμερα, στα πενήντα πλέον χρόνια, που είναι πάντα ένα ορόσημο για τον αναστοχασμό σε σχέση με το παρελθόν, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα νέο, επαινετικό αυτή τη φορά αφήγημα, ένα success story με βασικό άξονα το θετικό αποτύπωμά του εκδημοκρατισμού, κυρίως μέσα από την προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Αυτή είναι πλέον η νέα συγκυρία που πριμοδοτεί το αρχηγικό προφίλ αυτού του ισχυρού, χαρισματικού ανδρός, του Εθνάρχη – που ήρθε για να δώσει λύσεις σε όλα. Μια θέαση που κατά κάποιο τρόπο μας πάει πίσω στο 74 «από τα πάνω», από τις κορυφές.

Προσωπικά θεωρώ πως οφείλουμε να κινηθούμε πέρα από ένα αφήγημα επιτυχίας ή αποτυχία, κανονικότητας ή εξαιρετισμού, αποκατάστασης ή μη – αλλά και πέρα από την αντίστιξη του «πάνω» με το «κάτω», του ηγέτη σε σχέση με τον λεγόμενο λαϊκό παράγοντα. Καλούμαστε να αναστοχαστούμε όλη αυτή την εποχή εν τω γίγνεσθαι, στην ρευστότητα, την αντιφατικότητα, και την πολλαπλότητα της.

Ίσως βοηθήσει το να επιστρέψουμε στην στιγμή, ή έστω στα πρώτα χρόνια της μετάβασης, και όχι σ’ αυτόν τον μακρύ χρονότοπο που κρατά πενήντα χρόνια και δεν κλείνει ποτέ. Να θυμηθούμε μια εποχή αγώνων, υποσχέσεων αλλά και διαψεύσεων, αποκαταστάσεων αλλά και επαναπροσδιορισμών, και εν τέλει θεμελίωσης της δημοκρατίας. Να ξαναθυμηθούμε τη Μεταπολίτευση όχι μόνο ως εργαστήρι πολιτικής αλλά και ως εργαστήρι ζωής μέσα από μια νέα καθημερινότητα όπου διαχέονταν κουλτούρα και πολιτική και όπου συχνά το προσωπικό ήταν πολιτικό και το ανάποδο. Θα είναι αναζωογονητικό να επιστρέψουμε στις απαρχές τις δημοκρατίας μας και να αναψηλαφήσουμε τις διαδρομές της χωρίς προκατασκευασμένες απόψεις και μοντέλα.

*O Κωστής Κορνέτης είναι επίκουρος καθηγητής σύγχρονης ιστορίας στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης