Μετρό και Αρχαία: Η μεγάλη εξαπάτηση

Λέξεις: Γιάννης Μυλόπουλος

Το 2019, ο σταθμός Βενιζέλου του Μετρό Θεσσαλονίκης κατασκευάζονταν με μια τεχνική λύση, σύμφωνα με την οποία το μοναδικό αρχαιολογικό σύμπλεγμα της Ρωμαϊκής και μετέπειτα Βυζαντινής εποχής που αποκαλύφθηκε κατά την ανασκαφή του Μετρό στη Βενιζέλου θα παρέμενε ακέραιο, αμετακίνητο και γι’ αυτό αυθεντικό στη θέση του.

Θα είχαμε, δηλαδή, στη Θεσσαλονίκη έναν μοναδικό στον κόσμο σταθμό Μετρό, ο οποίος ταυτόχρονα στα σπλάχνα του θα διέθετε και έναν ζωντανό αρχαιολογικό χώρο.

Ο κ. Μητσοτάκης στα εγκαίνια της ΔΕΘ το 2019, ως νέος τότε πρωθυπουργός, ανακοίνωσε την αλλαγή αυτού του σχεδιασμού, προκειμένου τα Αρχαία να τεμαχιστούν, να αποσπαστούν και να μεταφερθούν αλλού.

Η επιλογή αυτή του πρωθυπουργού για το Μετρό και τα Αρχαία, όπως σήμερα αποκαλύπτεται εκ του αποτελέσματος, από την εξέλιξη δηλαδή των πραγμάτων, ήταν μια μεγάλη απάτη.

Την οποία, για να παραπλανήσει την κοινή γνώμη και να νομιμοποιήσει κοινωνικά την αυθαίρετη, όσο και ολέθρια επιλογή του να αλλάξει σχεδιασμό στο Μετρό ένα μόλις χρόνο πριν την ολοκλήρωση και τη λειτουργία του, χρησιμοποίησε τέσσερα μεγάλα ψέματα. Τα οποία σήμερα αποκαλύπτονται και αποδομούνται από τις εξελίξεις.

Το πρώτο ψέμα αφορά στην δικαιολόγηση της επιλογής του πρωθυπουργού, ως μιας επιλογής που δήθεν θα οδηγούσε σε πιο γρήγορη ολοκλήρωση και λειτουργία του Μετρό. Η ημερομηνία – υπόσχεση, μάλιστα, του πρωθυπουργού για την ολοκλήρωση του έργου ήταν ο Απρίλιος του 2023.

Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι το Μετρό, με τον προηγούμενο σχεδιασμό, θα λειτουργούσε από τη μια άκρη της γραμμής ως την άλλη, πλην σταθμού Βενιζέλου που θα ολοκληρώνονταν αργότερα, στο τέλος του 2020.

Η Θεσσαλονίκη, δηλαδή, θα είχε γραμμή Μετρό 9,5 χιλιομέτρων από το Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό μέχρι τη Νέα Ελβετία, από το τέλος του 2020. Και η Καλαμαριά, θα είχε γραμμή Μετρό 4,5 χιλιομέτρων από το καλοκαίρι του 2021.

Η εξέλιξη των πραγμάτων σήμερα διαψεύδει κατηγορηματικά όσους υποσχέθηκαν τη λειτουργία του έργου το 2023.

Γιατί ο Απρίλιος του 2023 ήρθε, αλλά το έργο δεν τελείωσε. Στην αρχή έδωσαν σαν νέα ημερομηνία το τέλος του 2023, μετά είπαν για μέσα του 2024 και τώρα, δια της διολισθήσεως, υπόσχονται για το τέλος του 2024. Έτσι κι αλλιώς έχουν μια ευκολία να λένε ψέματα…

Όπως σήμερα, εκ του αποτελέσματος αποκαλύπτεται, η σοβαρή καθυστέρηση οφείλεται στην αλλαγή του σχεδιασμού του σταθμού Βενιζέλου. Που σήμαινε την αποκαθήλωση των έργων που είχαν εκτελεστεί τη διετία 2017 – 2019, τον τεμαχισμό, την απόσπαση και τη μεταφορά αλλού των αρχαιολογικών ευρημάτων και την επανέναρξη ενός νέου σχεδιασμού για την κατασκευή του σταθμού, με νέες μελέτες και νέα έργα, χωρίς τα Αρχαία αυτή τη φορά. Μια χρονοβόρα διαδικασία που ήδη κόστισε τουλάχιστον 4 χρόνια καθυστέρησης.

Το δεύτερο μεγάλο ψέμα που ειπώθηκε τότε για να δικαιολογήσει την αλλαγή του σχεδιασμού του σταθμού Βενιζέλου, ήταν ότι αυτή η επιλογή θα είχε, δήθεν, μικρότερο κόστος.

Και αυτή η υπόσχεση διαψεύστηκε απόλυτα από την εξέλιξη των πραγμάτων.

Όπως σήμερα αποκαλύπτεται, η επιλογή της αλλαγής σχεδιασμού κόστισε στο δημόσιο τουλάχιστον 100 εκατομμύρια ευρώ περισσότερο, σε εποχή μεγάλης φτώχειας και οικονομικής στενότητας, εξ αιτίας των αποζημιώσεων που αναγκάστηκε να πληρώσει το δημόσιο στους εργολάβους.

Αφού υπεύθυνη για τη μεγάλη καθυστέρηση της ολοκλήρωσης του έργου ήταν καταφανώς η πλευρά του δημοσίου, η οποία και την προκάλεσε.

Εκατό εκατομμύρια ευρώ αντιπαραγωγικού δημόσιου χρήματος σπαταλήθηκαν, δηλαδή, σε αποζημιώσεις σε εργολάβους, ως συνέπεια της ολέθριας επιλογής να αλλάξει ο σχεδιασμός του σταθμού Βενιζέλου, ένα χρόνο πριν λειτουργήσει το Μετρό.

Θα μπορούσε, τελικά, κάποιος να υποστηρίξει ότι όλα έγιναν για 100 εκατομμύρια ευρώ, αν δεν υπήρχε επιπλέον και η πολιτική σκοπιμότητα να καταστρέψουν το σημαντικό έργο που εκτελέστηκε επί της προηγούμενης κυβέρνησης…

Το τρίτο μεγάλο ψέμα που ειπώθηκε για να στηριχθεί η επιλογή της αλλαγής του σχεδιασμού του έργου το 2019, ήταν ότι το μοναδικό πολεοδομικό σύμπλεγμα του κέντρου της Θεσσαλονίκης του 3ου και 4ου μ.Χ. αιώνα που αποκαλύφθηκε στη Βενιζέλου, θα απομακρύνονταν μεν, αλλά θα μεταφέρονταν ως έχει και θα επανατοποθετούνταν ακέραιο στο σταθμό.

Η εξέλιξη των πραγμάτων σήμερα διαψεύδει τον πρωθυπουργό και σε αυτό. Το σπάνιο, όσο και μοναδικής ακεραιότητας μνημείο έκτασης σχεδόν 2 στρεμμάτων καταστράφηκε οριστικά από τον τεμαχισμό, την απόσπαση και τη μετακίνησή του αλλού. Καθώς χάθηκε η σπάνια αυθεντικότητα και η μοναδική ακεραιότητα ενός σπουδαίου αρχαιολογικού ευρήματος που αποδεικνύει την ιστορική συνέχεια της Μακεδονίας και της πόλης της Θεσσαλονίκης.

Εκεί, δηλαδή, που οι γείτονές μας οι Βούλγαροι με τον δικό τους Ρωμαϊκό Decumanus και οι Τούρκοι με το Βυζαντινό λιμάνι του αυτοκράτορα Θεοδοσίου, όταν αποκάλυψαν τα αντίστοιχα ευρήματα κατά την εκτέλεση έργων Μετρό, μετακίνησαν το Μετρό και άφησαν τα Αρχαία στη θέση τους, να γίνουν τοπόσημα μεγάλης οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, εμείς εδώ στη μακρινή Ελλάδα κάναμε το ακριβώς αντίθετο.

Τεμαχίσαμε, αποσπάσαμε, μετακινήσαμε και τελικά καταστρέψαμε 2 στρέμματα μοναδικού αρχαιολογικού πολεοδομικού συγκροτήματος, τη στιγμή που υπήρχε δοκιμασμένη τεχνική λύση για να παραμείνουν στη θέση τους. Η οποία, μάλιστα, είχε ήδη εγκριθεί και εφαρμόζονταν ήδη από το 2017 στη Βενιζέλου.

Το τελευταίο ψέμα που στήριξε επικοινωνιακά την ολέθρια απόφαση του πρωθυπουργού, αφορά στην αιτία στην οποία αποδόθηκε η αλλαγή του σχεδιασμού του έργου, ένα μόλις χρόνο πριν την ολοκλήρωση και λειτουργία του.

Ο πρωθυπουργός, δηλαδή, χωρίς να είναι ο ίδιος μηχανικός, χωρίς να έχει καμία τεχνική τεκμηρίωση στα χέρια του και χωρίς να υπάρχει καμία σοβαρή τεχνική εισήγηση από ειδικούς, διαπίστωσε ξαφνικά το Σεπτέμβριο του 2019 ότι η λύση της κατασκευής του σταθμού με παραμονή των αρχαίων στη θέση τους που ήδη εφαρμόζονταν τα τελευταία 2,5 χρόνια ήταν, δήθεν, τεχνικά ανέφικτη.

Η δικαιολογία αυτή αποδεικνύεται σήμερα ότι ήταν απολύτως αβάσιμη, πλήρως ανυπόστατη και εντελώς ψευδής για τους εξής λόγους:

1. Αν η τεχνική λύση που εφαρμόζονταν ήδη στη Βενιζέλου πράγματι, όπως ισχυρίστηκαν ψευδώς, δεν ήταν τεχνικά εφικτή, δεν στηρίζονταν σε αξιόπιστη μελέτη ή ακόμη χειρότερα, αν η μελέτη του σταθμού δεν είχε υπογραφές, όπως ισχυρίστηκαν για να την αποδομήσουν, ο σταθμός Βενιζέλου του Μετρό, που κατασκευάζονταν με τη νομοθεσία των δημοσίων έργων που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ, δεν θα μπορούσε να είχε προχωρήσει. Καθώς είναι γνωστό ότι στα δημόσια συγχρηματοδοτούμενα έργα οι μελέτες που δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες και τεχνικά εφικτές και που δεν υπογράφονται αρμοδίως από τους φορείς του αναδόχου και του δημοσίου, απλά δεν μπορούν ούτε να εγκριθούν, ούτε να εφαρμοστούν, ούτε και να αποπληρωθούν. Ειδικότερα στην περίπτωση των συγχρηματοδοτούμενων έργων από την ΕΕ, υπάρχει εκτός των ελληνικών αρχών και η διαχειριστική αρχή που κάνει συχνούς ελέγχους, καθώς και οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι που τελικά χρηματοδοτούν τα έργα. Είναι παιδαριώδες, συνεπώς, το επιχείρημα της κας Μενδώνη, ότι δήθεν η μελέτη του σταθμού Βενιζέλου ήταν ανυπόγραφη. Όπως παιδαριώδες είναι και το επιχείρημα του πρωθυπουργού, ότι, δήθεν, ένα έργο που κατασκευάζονταν και ήδη είχε αποπληρωθεί ένα μεγάλο μέρος του, δεν στηρίζονταν σε αξιόπιστη μελέτη. Η Αττικό Μετρό, άλλωστε, ως αποτέλεσμα των επιτυχών ελέγχων και εγκρίσεων που υπήρξαν τα χρόνια 2016 – 2019 από Έλληνες και ευρωπαίους, είχε επενδύσει στην πρόοδο του έργου, καταβάλλοντας συνολικά 450 εκατομμύρια ευρώ. Και επιπλέον, είχε συγκεντρώσει στα ταμεία της 1,1 δις ευρώ από τα ευρωπαϊκά ταμεία, τα οποία εγκρίνοντας τη μεγάλη πρόοδο του έργου, κατέβαλλαν και προκαταβολές των επόμενων ετών. Γεγονός που αποδεικνύει ότι η τεχνική λύση του σταθμού Βενιζέλου είχε περάσει όλες τις κρίσεις και όλους τους ελέγχους που προβλέπονται από τη νομοθεσία, για να μπορέσουν να καταβληθούν νόμιμα όλες αυτές οι πληρωμές.
2. Αυτήν την τεχνική λύση την είχε σχεδιάσει, υποβάλει και υπογράψει ένα από τα μεγαλύτερα και πιο έμπειρα μελετητικά γραφεία της Αθήνας για υπόγειες κατασκευές, το γραφείο Βέτα. Το οποίο δεν θα διακινδύνευε το όνομά του για να υποβάλει σε ένα μεγάλο συγχρηματοδοτούμενο έργο μια μελέτη επιστημονικά μη αποδεκτή και τεχνικά ανέφικτη, όπως ισχυρίστηκε ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση, ως μη όφειλαν.
3. Τη συγκεκριμένη τεχνική λύση την είχε εγκρίνει και την υποστήριζε ακόμη ο καθ’ ύλην αρμόδιος, ο επιστημονικός τεχνικός σύμβουλος της Αττικό Μετρό ΑΕ από το 2012 μέχρι το 2019, ο καθηγητής Εδαφομηχανικής και Γεωτεχνικών Έργων της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ Χρήστος Αναγνωστόπουλος. Ο οποίος υπέβαλε και Τεχνική Έκθεση στη συνέχεια στο ΣτΕ διαβεβαιώνοντας για την επιστημονική της αξιοπιστία και την τεχνική της εφικτότητα.
4. Πως είναι δυνατόν, λοιπόν, ένας πρωθυπουργός και μια υπουργός Πολιτισμού, μη μηχανικοί και οι δυο και χωρίς καμία τεχνική τεκμηρίωση, να διαψεύδουν εξειδικευμένα μελετητικά γραφεία, καθηγητές Πολυτεχνείου, αλλά και δεκάδες μηχανικούς και ελεγκτές που εργάζονταν στο έργο και υλοποιούσαν ελέγχους σε αυτό, ισχυριζόμενοι ότι μια τεχνική λύση γνωστή και δοκιμασμένη είναι… ανέφικτη;
5. Τη λύση την είχε εγκρίνει, μετά από μακρά επεξεργασία και συζήτηση το 2017 το αρμόδιο όργανο του υπουργείου Πολιτισμού, το ΚΑΣ, με τη συμμετοχή σε αυτό πλήθους επιστημόνων, μεταξύ των οποίων και καθηγητής Τεχνικών Έργων του ΕΜΠ. Χωρίς να έχει υποβληθεί καμία αντίρρηση ή αμφιβολία ή ένσταση από κανέναν, ως προς την επιστημονική της αναγνώριση και την τεχνική της εφικτότητα.
6. Προς υλοποίηση της συγκεκριμένης τεχνικής λύσης, είχαν ήδη εγκριθεί και υλοποιούνταν στο σταθμό Βενιζέλου 18 εφαρμοστικές μελέτες, οι οποίες μάλιστα είχαν ήδη αποπληρωθεί. Χωρίς την παραμικρή αντίρρηση από την πλευρά του δημοσίου που τις παρακολουθούσε, των συμβούλων που τις έλεγχαν, του Αναδόχου που τις εφάρμοζε και των ευρωπαίων που τελικά πλήρωναν την πρόοδο του έργου.
7. Ο Διευθύνων Σύμβουλος του Αναδόχου τότε και τώρα, Αλέξανδρος Εξάρχου είχε διαβεβαιώσει σε δημόσια εκδήλωση τον Φεβρουάριο του 2019 ότι το έργο προχωρούσε με την τεχνική λύση της Βενιζέλου, με τα αρχαία στη θέση τους, χωρίς προβλήματα και θα ολοκληρώνονταν, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, στο τέλος του 2020. Μια μεγάλη τεχνική εταιρεία δεν θα διακινδύνευε το όνομά της για να εκτελεί έργα που στηρίζονταν σε λάθος ή αναξιόπιστες ή μη υπογεγραμμένες νόμιμα μελέτες.
8. Στο ΣΤΕ όπου εκδικάστηκε η υπόθεση το 2020, 3 καθηγητές Πολυτεχνείων, ένας από το ΕΜΠ και δυο το ΑΠΘ, καθώς και δυο ειδικοί μελετητές Μηχανικοί Υπογείων Τεχνικών Έργων διαβεβαίωσαν, με Τεχνικές Εκθέσεις τις οποίες κατέθεσαν, ότι η λύση της Βενιζέλου που εφαρμόζονταν ήταν απολύτως αποδεκτή επιστημονικά και εφικτή τεχνικά.
9. Πάγια επιστημονική αρχή και τεχνική πρακτική για τα έργα υποδομής, είναι ότι στο ενδεχόμενο που μια τεχνική λύση δεν αποδίδει τα αναμενόμενα, – κάτι που είδε μόνο ο πρωθυπουργός και η κα Μενδώνη και κανένας άλλος μελετητής ή κατασκευαστής, η λύση δεν ακυρώνεται, αλλά βελτιώνεται.
10. Και τέλος, ο ισχυρότερος, ίσως, λόγος από όλους, είναι ότι η ίδια ακριβώς τεχνική λύση της κατασκευής υπόγειου σταθμού με παραμονή των αρχαιολογικών ευρημάτων στη θέση τους, είχε εφαρμοστεί με επιτυχία από την Αττικό Μετρό το 2000 – 2004 στον σταθμό Μοναστηράκι, στην Αθήνα.

Κατόπιν τούτων, που είναι γνωστά στους Θεσσαλονικείς και που αποδείχθηκαν εν τοις πράγμασι τόσα χρόνια, δεν είναι περίεργη η επίδοση ούτε του πρώην δημάρχου και υποστηρικτή της καταστροφής των Αρχαίων του Μετρό, Κ. Ζέρβα, ο οποίος απέτυχε στις δημοτικές εκλογές, ούτε της ΝΔ του κ. Μητσοτάκη προχτές στη Θεσσαλονίκη. Όπου έλαβε μόλις 24,33%, 4 μονάδες κάτω από το μέσο ποσοστό που έλαβε στην επικράτεια.

Τελικά, για μια ακόμη φορά αποδεικνύεται ότι στη ζωή όλα εδώ πληρώνονται…

*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι καθηγητής και πρώην Πρύτανης ΑΠΘ