Μια πόλη σε μετάλλαξη

Λέξεις: Γιάννης Μπουτάρης Εικόνα: Άγγελος Ζυμάρας

Όταν η Parallaxi μου ζήτησε να γράψω το εισαγωγικό σημείωμα για το επετειακό τεύχος της που θα είχε ως θέμα την πορεία της πόλης τα τελευταία 25 χρόνια, δεν μου πέρασε καν απ’ το μυαλό να αρνηθώ. Στο κάτω-κάτω, αυτά ακριβώς τα χρόνια και η κατεύθυνση που δόθηκε στην πόλη στη διάρκειά τους ήταν η αφορμή και η αιτία για την συγκρότηση της «Πρωτοβουλίας για τη Θεσσαλονίκη» και τη διεκδίκηση του δήμου. Και ακριβώς αυτήν την 25ετία βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας ή αλλιώς και «κάτω απ’ το χαλί» από την 1η Ιανουαρίου του 2011 που αναλάβαμε τη διοίκηση του Δήμου Θεσσαλονίκης και μέχρι και σήμερα που οι Θεσσαλονικείς μας επανεξέλεξαν στον κεντρικό δήμο της πόλης.

Ήταν μια 25ετία που χαρακτηρίζεται από συντηρητισμό σε βαθμό σκοταδισμού. Η Θεσσαλονίκη όλα αυτά τα χρόνια πορεύτηκε τον δρόμο της απομόνωσης, της εσωστρέφειας και του επαρχιωτισμού, όπως προκύπτει από διάφορα «ενσταντανέ» της ιστορίας της: Τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία όπου κυριάρχησε το απαράδεκτο σύνθημα «φωτιά, φωτιά στα σκοπιανά σκυλιά»∙ το κάψιμο των βιβλίων του Μίμη Ανδρουλάκη στον πεζόδρομο της Αριστοτέλους από παραθρησκευτικές οργανώσεις∙ τις εκδηλώσεις μνήμης για τον Μεγαλέξανδρο που διοργάνωναν ακροδεξιά στοιχεία φορώντας περικεφαλαίες και χλαμύδες και χαιρετώντας φασιστικά και τις οποίες στη συνέχεια έθεσε υπό την αιγίδα της η τότε νομαρχία∙ την εμμονή των αρχόντων της πόλης στη λογική της «συμπρωτεύουσας» (ανυπόστατο ιδεολογικό κατασκεύασμα) και της «πρωτεύουσας των Βαλκανίων» – χωρίς, όμως, τα απαραίτητα «ανοίγματα» στα Βαλκάνια∙ την «τρύπα του Κούβελα» για ένα Μετρό που θα χρηματοδοτούνταν από τα δημοτικά ΜΜΕ (!!!)∙ αλλά και την αποσιώπηση της εβραϊκής και της οθωμανικής ιστορίας της πόλης με την παράλληλη μονοσήμαντη ανάδειξη της ελληνιστικής και βυζαντινής-ορθόδοξης ταυτότητάς της.

Ήταν όμως και μια 25ετία αδιαφανούς διοίκησης και διακυβέρνησης της πόλης, μέσα από πελατειακές σχέσεις, με διασπάθιση δημόσιου χρήματος και κακοδιαχείριση, αλλά και με διαφθορά. Το σκάνδαλο της υπεξαίρεσης από τα ταμεία του δήμου και η υπόθεση της «παγίας» αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου σε έναν ορυμαγδό αδιαφάνειας και κακοδιοίκησης, τα αποτελέσματα της οποίας θα πληρώνουμε για πολλά χρόνια ακόμα.

Η ιστορία της χώρας, της ευρύτερης περιοχής και της ίδιας της πόλης πιθανόν να εξηγεί αυτήν την πορεία. Ο πάλαι ποτέ «από Βορρά κίνδυνος» και «ο εξ Ανατολών εχθρός» κατέστησαν τη Θεσσαλονίκη το «τελευταίο οχυρό» έναντι όσων «επιβουλεύονταν» τη χώρα. Η πόλη κλείστηκε στον εαυτό της και ζούσε μεγαλεία εσωτερικής κατανάλωσης. Την ίδια στιγμή παρέμενε άγνωστη στο διεθνές κοινό, η οικονομία της κλυδωνιζόταν ήδη από τη δεκαετία του ’80 και η ανεργία εκτοξευόταν στα ύψη. Οι κυκλοφοριακές συνθήκες έμειναν καθηλωμένες σε δεδομένα …προ της 25ετίας, αφού ο «μεγαλοϊδεατισμός» των αρχόντων της πόλης δεν επέτρεψε την ανάπτυξη του Τραμ έναντι του Μετρό (και σήμερα βλέπουμε τα αποτελέσματα αυτού του ψευτοδιλήμματος) ούτε, βεβαίως, την ποδηλατοκίνηση. Ο δημόσιος χώρος παραδόθηκε στα ιδιωτικά συμφέροντα. Το λιγοστό και καχεκτικό πράσινο λεηλατήθηκε. Ο πολιτισμός και οι τέχνες εξέπεσαν σε επίπεδο «γιορτών των αγγέλων» ενώ το ντόπιο δυναμικό παραγκωνιζόταν συστηματικά, την ίδια στιγμή που ο δήμος είχε μετατραπεί σε «ατζέντη» μοιράζοντας προσκλήσεις και πουλώντας εισιτήρια.

Για όλα αυτά διεκδικήσαμε την «αλλαγή σελίδας» για τη Θεσσαλονίκη, ώστε η πόλη «να πάρει μια ανάσα». Στόχος μας να γίνει επιτέλους η Θεσσαλονίκη μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη, με σεβασμό στην ιστορία της και τον πολιτισμό της, εξωστρεφής, ανοιχτή και φιλόξενη, βιώσιμη και φιλική προς τον πολίτη και τον επισκέπτη. Ζητούμενο, η συμμετοχή των Θεσσαλονικέων στα κοινά και στα ζητήματα της γειτονιάς τους και του δήμου, μέσα από την ευαισθητοποίηση και την κινητοποίησή τους, για μια πραγματική κοινωνία των πολιτών. Σ’ αυτή μας την προσπάθεια να ανατρέψουμε καταστάσεις 25ετίας, βαλθήκαμε να ξαναδώσουμε στη Θεσσαλονίκη τη χαμένη της ταυτότητα με στόχο να γίνει πιο εξωστρεφής και να προσελκύσει επισκέπτες – και γιατί όχι και επενδύσεις. «Κυνηγήσαμε» τη δικτύωση με άλλες πόλεις της χώρας, της Ευρώπης, των Βαλκανίων και του κόσμου. Προσπαθήσαμε να δώσουμε άλλη κατεύθυνση στον πολιτισμό, προσκαλώντας τους ντόπιους δημιουργούς να δείξουν τη δουλειά τους και προσφέροντάς τους γι’ αυτόν τον σκοπό τις δημοτικές υποδομές αλλά και ευκαιρίες έκφρασης με νέους θεσμούς και διοργανώσεις. Επιχειρήσαμε να δώσουμε κεντρικό ρόλο στους νέους, με την Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα Νεολαίας, τίτλο που η πόλη διεκδίκησε επιτυχώς χάρη στην εθελοντική και αυθόρμητη κινητοποίηση των ίδιων των νεανικών οργανώσεων. Επικεντρωθήκαμε στην ανάκτηση του δημόσιου χώρου, στοίχημα που παραμένει ανοιχτό και που δεν έχει χαθεί ακόμη. Αναδείξαμε σε άμεσο συνομιλητή του δήμου την κοινωνία των πολιτών και επιθυμούμε να στηρίξουμε και να προωθήσουμε την κοινωνική οικονομία. Και ταυτόχρονα αφιερώσαμε πολλή ενέργεια για την διοικητική ανασυγκρότηση του δήμου, προκειμένου να μετατραπεί σε έναν λειτουργικό και αποτελεσματικό φορέα που εξυπηρετεί τον πολίτη.

Τα πράγματα, φυσικά, δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται, και οι δυσκολίες (λόγω και της γραφειοκρατίας, των διοικητικών αγκυλώσεων και του νομικού και θεσμικού πλαισίου της αυτοδιοίκησης που δεν επιτρέπει την ορθολογική και αποτελεσματική λειτουργία), μεγάλες. Αλλά όχι αξεπέραστες. Κι εμείς από την πλευρά μας στην πρώτη θητεία μάθαμε πολλά και ελπίζουμε ότι η εμπειρία αυτή θα μας κάνει καλύτερους στη δεύτερη αυτή θητεία, έχουμε πολλά θέματα να αντιμετωπίσουμε. Πιστεύουμε ότι η Θεσσαλονίκη μπορεί να ξαναβρεί τη χαμένη της δυναμική, να ανοιχτεί στον διεθνή ανταγωνισμό των πόλεων και να κρατήσει τους ανθρώπους της εδώ, να δημιουργούν, να εκφράζονται, να επιχειρούν, να συμμετέχουν. Αυτή είναι η πεμπτουσία της «Πρωτοβουλίας για τη Θεσσαλονίκη» και αυτή είναι η προσπάθεια που θα συνεχίσουμε να καταβάλουμε στη διάρκεια αυτής της νέας πενταετούς θητείας.

Η Parallaxi σε όλα αυτά τα θέματα συχνά ασκεί αυστηρή, αλλά απόλυτα αναγκαία, κριτική, κι αυτό από μόνο του είναι ελπιδοφόρο. Εύχομαι, λοιπόν, στην επόμενη επέτειό της οι ελπίδες και οι προσδοκίες μας να έχουν γίνει πραγματικότητα, ώστε να χαιρόμαστε για την πόλη μας.