Μια ζωή εδώ: Εμμανουήλ Κριαράς

Η Parallaxi εγκαινίασε μία στήλη συναντήσεων με τη ζωντανή ιστορία της πόλης, συζητώντας με τον Εμμανουήλ Κριαρά. Ο κορυφαίος μελετητής της νεοελληνικής και μεσαιωνικής φιλολογίας, πανεπιστημιακός δάσκαλος, λεξικογράφος και μαχητικός δημοτικιστής, σήμερα 105 ετών, παραμένει ένας ενεργός, ενημερωμένος πολίτης. Είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε κατά την επίσκεψή μας στο φορτωμένο με βιβλία διαμέρισμά του στην οδό Αγγελάκη.

Συνέντευξη: Εύη Καρκίτη

– Έχετε πολλές φορές δηλώσει τη αντίθεσή σας στη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο Γυµνάσιο. Πολλοί όµως είναι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι βοηθά στην καλύτερη χρήση της νέας ελληνικής.

Η αντίληψη αυτή είναι παρωχηµένη. Έχω γράψει πολλά κείµενα για το θέµα αυτό, τα οποία φυσικά γνωρίζει το Υπουργείο Παιδείας. Η δική µου γνώµη είναι ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών βλάπτει τα παιδιά τα οποία φτάνουν µέχρι το Γυµνάσιο χωρίς να είναι όσο θα έπρεπε καταρτισµένα. Το να πρέπει να εκπαιδευτούν περαιτέρω στην νέα ελληνική και να µάθουν και την αρχαία γλώσσα φοβάµαι ότι προκαλεί σύγχυση. Ίσως υπάρχουν παιδιά που µπορούν να αφοµοιώσουν και τις δύο. Αλλά τα παιδιά αυτά είναι η µειονότητα. Εµείς πρέπει να ενδιαφερόµαστε για το σύνολο.

– Θεωρείτε δηλαδή ότι τα νέα ελληνικά έχουν την καταγωγή τους από τα αρχαία αλλά στην πραγµατικότητα πρόκειται για µια άλλη γλώσσα, µε δική της δοµή και δυναµική;

Ακριβώς έτσι. Η νέα ελληνική έρχεται από την αρχαία γλώσσα αλλά όχι ενιαία. Μπορεί ένας νεοέλληνας να διαβάσει και να καταλάβει Θουκυδίδη; Ή ίσως όχι Θουκυδίδη, που δυσκολεύει ακόµη και τους φιλόλογους, αλλά ένα οποιαδήποτε κείµενο στα αρχαία ελληνικά; Αν δεν µπορεί να το καταλάβει σηµαίνει ότι η γλώσσα του δεν είναι ίδια, ότι δεν ταυτίζεται µε τη σηµερινή. ∆εν νοµίζω ότι χρειάζεται κανείς άλλο επιχείρηµα.

– Σήµερα, λένε, δεν υπάρχουν µεγάλοι και σπουδαίοι δάσκαλοι. Τι κάνει ένα δάσκαλο σπουδαίο;

Σπουδαίο τον κάνει η κατάρτιση του, το ήθος του, η όλη πολιτεία του. Καλός δάσκαλος είναι εκείνος που κάνει το καθήκον του, έχει επαφή µε τους νέους, τους διδάσκει αλλά και διδάσκεται από αυτούς. Έχω να παρατηρήσω ότι η Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, έζησε µια περίοδο ακµής µεταξύ του 1950- 1968. Είχε τότε συγκεντρώσει πρόσωπα που δρούσαν µε αξιόλογο τρόπο.

– Μερικοί φοιτητές σας θυµούνται ως ακαταπόνητο και συστηµατικό δάσκαλο, ίσως λίγο απόµακρο. Αυτό ήταν αποτέλεσµα της ολοκληρωτικής αφοσίωσης σας στην επιστήµη;

Όχι, δε υπήρξα απόµακρος. Αντίθετα µέσω φροντιστηρίων και συναντήσεων στο σπίτι µου θεωρώ ότι βρισκόµουν πολύ κοντά στους φοιτητές µου, κυρίως εκείνους που έδειχναν έντονο ενδιαφέρον για την επιστήµη µας. Ίσως όµως µε το “απόµακρος” να εννοούν πως δεν υπήρξα διαχυτικός. Πράγµατι, ποτέ δεν αγκάλισα κάποιον φοιτητή µου ακόµη και αν έτρεφα γι αυτόν θερµά αισθήµατα. Αν θέλετε, στις αγκάλες µου, δεν είχε πρόσβαση ο οποιοσδήποτε. Είµαι άνθρωπος επιφυλακτικός. ∆εν θέλω να πω ψυχρός, αλλά σίγουρα επιφυλακτικός.

– Έχετε ζήσει το συγκλονιστικό εικοστό αιώνα. Έναν αιώνα που σηµαδεύτηκε από ακρότητες αλλά και µεγάλη ευηµερία. Ποια αίσθηση σας άφησε;

Έζησα πράγµατι έντονα τον 20ο αιώνα ως ενεργός πολίτης και επιστήµονας από το 1929 που πήρα το δίπλωµά µου. Βρίσκοµαι όµως στη ζωή µέχρι σήµερα και ο νέος αιώνας µου φαίνεται χειρότερος από τον προηγούµενο. Μέσα στη περίοδο αυτή η Ελλάδα κέρδισε πολλά αλλά απέτυχε και σε πολλά. Είχα λοιπόν πολλές φορές ευκαιρία και να απογοητευτώ και να ενθουσιαστώ. Τη ίδια πορεία έξαρσης και υποχώρησης πέρασε και η επιστήµη. Σήµερα, εποχή υποχώρησης, βλέπετε πολλούς νέους επιστήµονες να επιλέγουν τη διαµονή τους στο εξωτερικό γιατί εκεί βρίσκουν το κατάλληλο έδαφος να προχωρήσουν στην έρευνα τους. Είχα και εγώ µια τέτοια ευκαιρία αλλά θεώρησα ηθικώς σωστότερο να επιστρέψω στην πατρίδα µου.

– Εάν δεν κάνω λάθος έχετε δηλώσει σοσιαλιστής. Ποιο είναι το περιεχόµενο που δίνεται σήµερα στον όρο;

∆εν κάνετε λάθος. Σοσιαλιστής υπήρξα από την τελευταία τάξη του Γυµνασίου και ήµουν πάντα προοδευτικός στη νοοτροπία και αυτό οφείλεται στους δασκάλους µου. Η άποψή µου είναι ότι το σοσιαλιστικό πνεύµα ωφελεί τον άνθρωπο. Είναι όµως άλλη υπόθεση το να εφαρµόζεις σοσιαλιστικά µέτρα. ∆εν είναι η κατάλληλη εποχή για κάτι τέτοιο. Τόσο εµείς όσο και η υπόλοιπη Ευρώπη πρέπει να ακολουθήσουµε, αυτή τη δύσκολη εποχή, τη λογική. Υπάρχει όµως τρόπος για να δείξει κανείς τη σοσιαλιστική του συνείδηση λαµβάνοντας µέτρα φιλολαϊκά, που σηµαίνει ότι στις αποφάσεις του οφείλει να σκέφτεται εκείνον που υποφέρει περισσότερο.