«Μίκης Θεοδωράκης – Χρονολόγιο»: Μια διαφορετική βιογραφία για το μεγάλο συνθέτη

Το 2025 εορτάζονται 100 χρόνια από την γέννηση του Μίκη Θεοδωράκη και ο δημοσιογράφος και ερευνητής Γιώργος Μονεμβασίτης παρουσιάζει ένα βιβλίο πολύτιμο για την έρευνα γύρω από την ζωή και το έργο του μεγάλου συνθέτη.

Το Χρονολόγιο υπήρξε εξ αρχής ένα φιλόδοξο εγχείρημα. Ο Γιώργος Μονεβασίτης ξεκίνησε να το οργανώνει στο μυαλό του πριν από δέκα χρόνια. Ίσως να μην φανταζόταν τον όγκο της έρευνας και της εργασίας που θα υπήρχε πίσω από αυτή την σκέψη. Σημειώνει ο ίδιος πολύ χαρακτηριστικά και γλάφυρά σε ένα σημείωμα του εντός του βιβλίου: «Ζωή μυθιστορηματική, έργο τεράστιο· από κάθε άποψη. Ένας ωκεανός οι πληροφορίες-ψηφίδες στη ζωή και στο έργο του· τόσες, όσες «μήτε του γιαλού δεν φτάνουν τα χαλίκια». Η αρχή, στο απώτερο βάθος του χρόνου· τέλος δεν υπάρχει… Άραγε, πόσες θα μπορούσαν να καταγραφούν σε ένα βιβλίο περιορισμένης, σχετικά, έκτασης, όταν μόνο και μόνο οι ερμηνείες του Canto General ξεπερνούν τις 1.000; Πρόσωπα, έργα λαϊκά, έργα λόγια, πράξεις και συμπράξεις, συνέργειες, αειφορία ζωής, αειφορία έργου· γεγονότα, επέτειοι, δηλώσεις, δημοσιεύματα, κριτικές, εφημερίδες, περιοδικά κ.λπ. κ.λπ. Χιλιάδες το καθένα τους… Πώς να τα βάλεις όλ’ αυτά σε ημερολογιακή τάξη; Μάλλον, αδύνατον· κι όμως… δυνατόν». 

Και κάπως έτσι, όταν τα αδύνατα γίνονται δυνατά το αποτέλεσμα αποζημιώνει όχι μόνο τον συγγραφέα του βιβλίου αλλά κυρίως τον αναγνώστη του που έχει στα χέρια του μια σπάνια και ενδελεχή καταγραφή της ζωής και του έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι το Χρονολόγιο δεν είναι μια τυπική βιογραφία, όπως την φανταζόμαστε. Είναι περισσότερο μια λεπτομερής ανατομία στη ζωή του Μίκη, που καλύπτει τον βίο και το έργο του σε ένα «καλεντάρι» 12 μηνών και 365 ημερών. Με αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας και ερευνητής καλύπτει όλα τα σημαντικά τεκταινόμενα που συνέβησαν στην ζωή του εμβληματικού συνθέτη ανά ημέρα. Ας δούμε τι συνέβη στις 27 Ιανουαρίου:

28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1964: Γεννήθηκε στη Ρουμανία η Μαρία Μπιλντέα. Συμμετείχε, ως αρπίστρια, στην πρώτη ερμηνεία της αναθεωρημένης μορφής του έργου «Raven», σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη, που είναι αφιερωμένο στον Γιάννη Χρήστου (βλ.2/3/1994) και στην ερμηνεία του στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου. 1973: Συναυλία στη Διέπη (Γαλλία). Τραγούδησαν η Μαρία Φαραντούρη, ο Πέτρος Πανδής και η Αφροδίτη Μάνου. 1995: Μεταδόθηκε η πρώτη από τις δύο συνεχόμενες εκπομπές της τηλεοπτικής σειράς της ΕΤ2 «Αυλαία», στις οποίες φιλοξενήθηκε. Την εκπομπή παρουσίαζε ο Γιώργος Κυβέλος. Η συζήτηση εμπλουτίστηκε με ανθολόγημα τραγουδιών του ερμηνευμένων από τη Μαρία Φαραντούρη, τον Μανώλη Μητσιά, την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, τη Νένα Βενετσάνου, τον Βασίλη Λέκκα, τον Πέτρο Γαϊτάνο, την Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου και τον ίδιο. 1997: Συνέθεσε το τραγούδι «Ο Πύργος», σε στίχους του αδελφού του Γιάννη Θεοδωράκη. Παραμένει αδισκογράφητο. 2019: Με άρθρο του, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, επιτίθεται κατά της Κυβέρνησης για την αμερικανοποίηση της χώρας και για το Μακεδονικό. 2021: Πέθανε στην Αθήνα ο Τάκης Λαμπρόπουλος (γενν. Αθήνα, 1930). Ήταν αυτός ο οποίος τον «ανακάλυψε». Με τη δική του παραίνεση και εμπορική υπογραφή ηχογραφήθηκε το 1960 ο «Επιτάφιος» στην εκδοχή με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τον Μανώλη Χιώτη, αυτός καθιέρωσε τον όρο «κύκλος τραγουδιών» στην ελληνική τραγουδοποιία και δισκογραφία, αυτός του προσέφερε αποκλειστικό πενταετές συμβόλαιο με τη θρυλική δισκογραφική εταιρεία του, την Columbia.

Πρόσωπα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη ζωή του Θεοδωράκη, πολιτικές παρεμβάσεις, καλλιτεχνικές εργασίες, συναυλίες, πειραματισμοί, αναζητήσεις.

Σύμφωνα με τον ίδιο τον συγγραφέα η πρόθεση να τακτοποιηθούν ανά ημέρα όλα όσα έκανε ο σπουδαίος συνθέτης δεν ήταν εύκολη καθώς ο χρόνος στη ζωή του Θεοδωράκη ήταν σχεδόν πάντα αρκετά πυκνός. Ο Γ. Μονεμβασίτης κατόρθωσε ωστόσο να εμβαθύνει αναδεικνύοντας κάθε πτυχή από το έργο του Μίκη, κάθε πρόσωπο που συνεισέφερε με τον τρόπο του στο να αναδειχτεί η σπουδαιότητα του έργου του και με τον τρόπο αυτό να συνθέσει ένα παζλ με χιλιάδες ψηφίδες. 

Έτσι το Χρονολόγιο μας προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία να δούμε την μεγάλη εικόνα του Μίκη Θεοδωράκη, που στην ουσία του δεν είναι απλά ένας μουσικός ή ένας καλλιτέχνης αλλά μια προσωπικότητα καθολικής πολιτισμικής σημασίας και ένα ξεχωριστό παλίμψηστο, που βιώνει πολλές διαφορετικές ζωές μέσα στο χρόνο, ένα μοναδικό σύμβολο για την Ελλάδα και την Ιστορία της. Πέρα από τα δεκάδες λήματα – χρονικές καταγραφές ανά ημέρα ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να ανατρέξει σε μοναδικές στιγμές από το πολύπλευρο έργο του Μίκη, να δει ένα μικρό αλλά πολύ όμορφο αρχείο φωτογραφιών (κάποιες από τις οποίες είναι ανέκδοτες), να συνδέσει τα έργα και τις ημέρες του συνθέτη ίσως με στοιχεία που να ταυτίζουν με διαφορετικό και ξεχωριστό τρόπο κάθε αναγνώστη με τον Μίκη και το έργο του. 

Το Χρονολόγιο είναι ένα πραγματικό, πολύτιμο εφαλτήριο για κάθε ερευνητή που θέλει να ασχοληθεί με τον συνθέτη ενώ παράλληλα προσφέρει για όλους τους αναγνώστες του, με μοναδικό τρόπο, ένα όσο το δυνατόν πιο συνολική και ταυτόχρονα πιο συνοπτική εικόνα από το φαινόμενο Μίκης Θεοδωράκης, ένα φαινόμενο που ξεφεύγει από τα όρια της τέχνης και ξετυλίγεται επίσης στην ιστορία, την κοινωνία, την πολιτική, τον άνθρωπο.

Info: Το βιβλίο Μίκης Θεοδωράκης – Χρονολόγιο του Γιώργου Μονεμβασίτη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ιανός