Μικρές σημειώσεις για μεγάλα πράγματα

Ήταν αυτές οι ώρες της μέρας όπου το καταναλωτικό φαντασιακό μετατρέπεται σε αδηφάγο οργανισμό που κατατρώει κάθε είδους λογικής σκέψης.

Η δύναμη του γίνεται το εισιτήριο για την αναβάθμιση του σε ύψιστο αγαθό του εθνικού/συλλογικού φαντασιακού.

Αποκομμένο πλέον από το λόγο (ο λόγος ως μέρος της κοινωνικής συνοχής, ως η έλλογη σημασιοδότηση των πεπραγμένων αλλά και αυτών που είναι να πραχθούν) το καταναλωτικό φαντασιακό για ένα μικρό χρονικό χώρο παρασέρνει ό,τι μπορεί και βρεθεί μπροστά του.

Η 24η Δεκεμβρίου είναι η μεγάλη γιορτή όχι μόνο του εμπορίου, αυτό είναι ηλίου φαεινότερον, αλλά του δημιουργού αυτή της κοινωνίας, δηλαδή του ίδιου του πολίτη (πολίτης με τη σύγχρονη έννοια του όρου, άκρως αντίθετη με την αριστοτελική).

Ο συμπυκνωμένος χρόνος του ωραρίου των καταστημάτων αυτής της μέρας μπορεί και ορίζει υπαρξιακής φύσεως ζητήματα. Είναι ικανός να θεσπίσει το προσωπικό χρόνο του ατόμου, τη διάρκεια που μπορεί να έχει ο καφές του, τη σωματική του στάση, το βηματισμό του ακόμα και το ρυθμό της αναπνοής του.

Η ολοκληρωτική διάθεση του χρόνου να μπορεί προγραμματίζει από τις μικρότερες ως τις μεγαλύτερες πτυχές του ατόμου συμβάλλει καθοριστικά στη ψυχολογία του άλλου.

Ποιος είναι αυτός ο άλλος;

Το εθνικό φαντασιακό των εορτών βρίσκει τον προσδιορισμό του στον απέναντι, σ΄ αυτόν δηλαδή που είναι εκτός του πλάνου, εκτός από αυτό που ορίζει η παρούσα χρονικότητα ως προαπαιτούμενο στοιχείο για την ύπαρξη της. Κάτι παρόμοιο συναντούμε στη θεατρική τέχνη.

Στο θέατρο καθίσταται κάποιος καλός/επικίνδυνος/ ερωτευμένος κ.ο.κ. λόγω της παρουσίας του άλλου, του συμπαίκτη.

Έτσι λοιπόν σχηματίζονται δύο πόλοι, οι εντός του σχεδίου και οι εκτός. Εκείνοι που δε συνεισφέρουν στο καταναλωτικό φαντασιακό πρέπει να κατατροπωθούν γιατί θεωρούνται ξενιστές. Και όπως σημειώνει ο Κ. Καστοριάδης όταν επιτίθεσαι στο κοινωνικό φαντασιακό αυτό θα αντεπιτεθεί με τη μεγαλύτερη σφοδρότητα που μπορεί. Και επιστρέφουμε στην 24η του μήνα στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Η ατελείωτη ουρά αυτοκινήτων στους μικρούς δρόμους αυτής της πόλης που είχαν κυριολεκτικά καταληφθεί (δρόμοι και πεζοδρόμια) από αναψοκοκκινισμένα πρόσωπα ήδη από τις πρώτες μεσημεριανές ώρες αποτελούν αναπόσπαστα μέρη της εορταστικής σκηνογραφίας.

Στη φυσικότητα του σκηνικού προστίθενται η αποδοχή της συνθήκης από τους εγκλωβισμένους στα αμάξια οδηγούς ενώ η πολύ-αισθητηριακή θεατρική παράσταση προσβάλλει ακοή και όσφρηση κάθε τυχόντα περαστικού ή συμμετέχοντα στο δρώμενο. Μια ακόμα επιβεβαίωση πως μια πράξη δεν απαιτεί την εξολοκλήρου αιτιακή επεξήγηση της ύπαρξης της.

Άλλωστε πως θα μπορούσε να αποδειχθεί ότι λόγω του εορτασμού της γέννησης του υιού του Θεού -μιας άλλης υπερβατικής φαντασιακής σημασίας- στη μακρινή Βηθλεέμ πριν από 2000 χρόνια, κατακλύζονται σήμερα από τόνους σκουπιδιών οι δρόμοι της Θεσσαλονίκης; Το επιθετικό εθνικό/καταναλωτικό φαντασιακό δείχνει την παντοδυναμία του και μια ακόμα πυρηνική έννοια της δημοκρατίας -σύμφωνα με τον Κ.Κ-, εξαλείφεται διά παντός.

Ο αυτοπεριορισμός, εκείνη δηλαδή η σημασία που υποδεικνύει ότι η ελευθερία του ατόμου ξεκινάει εκεί που αρχίζει και του άλλου, χάνεται μπρος στο βίαιο επεκτατισμό του καταναλωτή. Και το ίδιο πρόβλημα εμφανίζεται δια μίας άλλης οδού.

Επέκταση προς τα πού, έναντι ποιου;

Προς εκείνον που βρίσκεται σε χώρο που ακόμα δεν έχει κατακτηθεί από το κυρίαρχο φαντασιακό των ημερών (ο χώρος κυριολεκτικά και μεταφορικά). Καθώς φαίνεται μια βόλτα εγκυμονεί εκπλήξεις που μπορούν να πυροδοτήσουν τη δημιουργία εικόνων και συναισθημάτων, ενώ ζητήματα χωροδιάταξης και αισθητικής ανακύπτουν από τη μικρή μας πόλη που προσωπικά ευγνωμονώ για τη γενναιοδωρία της σε επίπεδο δημιουργικής σκέψης και παραλογισμού.

* Ο Χάρης Πεχλιβανίδης είναι σκηνοθέτης και υπ. Διδάκτορας του Τμ. Θεάτρου, ΑΠΘ. ** Ευχαριστώ τον Δρ. Φιλοσοφίας Αλέξανδρο Σχισμένο για τη ματιά του.