Μοϊκανός: Μια επίκαιρη ταινία για τον υπερτουρισμό ή πώς γεννιούνται οι λαϊκοί ήρωες

Κάποτε, οι ιστορίες γύρω από τη φωτιά, το χαμηλό μουρμουρητό που γεννούσε μυστήριο και μύθους, τα λαϊκά τραγούδια και οι μπαλάντες ήταν τα μέσα με τα οποία διαμορφωνόταν η μορφή του ήρωα.

Σήμερα, οι ήρωες μπορούν να γεννηθούν μέσα σε λίγες ώρες, χάρη στην ταχύτητα και την απήχηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Στη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του, ο Κορσικανός σκηνοθέτης Φρεντερίκ Φαρούτσι αφηγείται την ιστορία ενός απλού βοσκού που, χωρίς να το επιδιώξει, μετατρέπεται σε σύμβολο αντίστασης απέναντι στον καπιταλισμό και τη μαφία. Η άρνησή του να πουλήσει τη γη του σε επενδυτές που σχεδιάζουν να μεταμορφώσουν το νησί σε τουριστικό παράδεισο, τον φέρνει αντιμέτωπο με οργανωμένα συμφέροντα και τον οδηγεί σε μια πορεία φυγής, με όλες τις διαστάσεις του σύγχρονου δράματος.

Η ταινία γοητεύει γιατί ισορροπεί ανάμεσα στα είδη: ένα κοινωνικό δράμα εξελίσσεται σε ένα σύγχρονο γουέστερν με νουάρ αποχρώσεις, με φόντο τα εντυπωσιακά τοπία της Κορσικής. Το θέμα της είναι η αντίδραση μιας κοινότητας στην άγρια τουριστική εκμετάλλευση, όμως δεν διστάζει να κοιτάξει κατάματα και τον ρομαντικό μύθο του λαϊκού ήρωα, εξετάζοντας τα όριά του. Ταυτόχρονα, η ταινία διατηρεί τον ρυθμό και την ένταση ενός στιβαρού θρίλερ.

Χωρίς να εντάσσεται σε κάποιο εμφανές κινηματογραφικό ρεύμα, ο «Μοϊκανός» ξεχωρίζει χάρη στην αυθεντική του απεικόνιση: η ζωή των βοσκών παρουσιάζεται με σεβασμό και ακρίβεια, μέσα από έναν εθνογραφικό φακό που καταγράφει έναν κόσμο που χάνεται. Αυτή η προσέγγιση έχει ενισχύσει τη φεστιβαλική του πορεία, από τη Βενετία μέχρι το Βραβείο Κοινού στη Θεσσαλονίκη.

Ο Αλεξίς Μανεντί, γνωστός από τη συνεργασία του με τον Λατζ Λι («Οι Άθλιοι»), ενσαρκώνει τον Ζοζέφ με μια ανεπιτήδευτη φυσικότητα, σαν να έχει ζήσει ο ίδιος απομονωμένος στα βουνά. Η χρήση της τοπικής διαλέκτου ενισχύει ακόμη περισσότερο την αίσθηση αληθοφάνειας.

Ο Ζοζέφ είναι ο τελευταίος βοσκός σ’ ένα νησί που κατακλύζεται από τουρίστες. Είναι μοναχικός, οικείος με τα κατσίκια του και απρόθυμος να συναναστραφεί με ανθρώπους. Όταν δέχεται πίεση και απειλές για να παραχωρήσει τη γη του, αντιστέκεται. Η άρνησή του προκαλεί μια αλυσίδα γεγονότων που τον μετατρέπουν σε στόχο – και τελικά σε ήρωα εν αγνοία του.

Η φυγή του περνά μέσα από τοπόσημα τουρισμού – ιδιωτικές βίλες, πισίνες, παραλίες – που λειτουργούν ως σύμβολα του κόσμου που θέλει να καταπιεί τον δικό του. Καθώς καταφεύγει στα βουνά, δύο σύμπαντα – αντιφατικά μεταξύ τους – συναντιούνται: από τη μία, οι παλιοί, ριζωμένοι Κορσικανοί που τον κρύβουν και τον φροντίζουν, και από την άλλη, η σύγχρονη ψηφιακή κοινωνία που τον «χτίζει» σαν φιγούρα επανάστασης.

Η νεαρή ανιψιά του, Βανίνα, που επιστρέφει από το Παρίσι, του δίνει το ψευδώνυμο «Μοϊκανός» και, μέσω των social media, γεννά ένα κίνημα γύρω του. Ο Ζοζέφ γίνεται εικόνα, σύμβολο, θρύλος: το πρόσωπό του εμφανίζεται ζωγραφισμένο σε πέτρες και πινακίδες, και ένα τοπικό συγκρότημα γράφει τραγούδι για εκείνον.

Παρότι η αφήγηση ρέπει προς τον μύθο, ο Φαρούτσι δεν εξιδανικεύει. Ο Ζοζέφ παραμένει φθαρτός ως άνθρωπος: φυγάς, κυνηγημένος, πληγωμένος, εξαντλημένος. Οι συμμάχοί του είναι οι άλλοι βοσκοί, λιγομίλητοι και σκληροτράχηλοι, που δε μιλούν για ηρωισμούς αλλά για παραδοσιακές ράτσες κατσικιών – μιλούν δηλαδή για τη γη και έναν τρόπο ζωής που πλέον χάνεται. Η ταινία ευτυχώς αποφεύγει τις ρητορικές υπερβολές και δεν γίνεται ούτε διδακτική, ούτε φολκλορική.

Ο «Μοϊκανός» είναι μια βαθιά συγκινητική και οργισμένη ταινία για τη βία, τη γη, την κοινότητα, αλλά και για τους μύθους που γεννιούνται όταν κάποιος επιμένει να αντιστέκεται. Στην καρδιά της είναι μια πολιτική ιστορία – που θυμίζει τη γραφή του Κεν Λόουτς ή του Κώστα Γαβρά – και είναι παρήγορο ότι καταφέρνει να μιλήσει πολιτικά χωρίς διδακτισμό, σε μια εποχή που αυτό σπανίζει. Πάνω απ’ όλα, είναι μια ανθρώπινη ματιά στο τί σημαίνει να μείνεις πιστός στις ρίζες, στις αξίες και στον εαυτό σου, όταν όλα γύρω σου μοιάζουν να καταρρέουν.