Μπορεί η Θεσσαλονίκη να ξαναβρεί την πνοή του ησυχασμού;
Ο ησυχασμός δεν είναι φυγή από τον κόσμο. Είναι η πιο απαιτητική μορφή παρουσίας, βαθιά, σιωπηλή, μεταμορφωτική. Δύο όψεις της ίδιας πόλης. Δύο φωνές που ακόμα αντηχούν.
Λέξεις: Στράτος Σιμόπουλος
Αύριο Παρασκευή ξεκινούν, στα πλαίσια του Φεστιβάλ Βιβλίου, οι εκδηλώσεις της ” Βυζαντινής Θεσσαλονίκης” με ομιλία του Παναγιωτάτου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κυρίου Φιλόθεου με θέμα “Η μεγάλη πρόκληση και ευθύνη ποίμανσης της Εκκλησίας του Χριστού σε μια πόλη που κατάφερε να εμφυσήσει πνεύμα ησυχασμού στην πιο επανστατική στιγμή της ιστορίας της.”
Το συγκεκριμένο θέμα αποτέλεσε έγινε αφορμή για κάποιες σκέψεις μου για τη πόλη μας που ίσως να μην ταιριάζουν σε έναν τεχνοκράτη. Αποφάσισα όμως να τις καταθέσω στη φιλόξενη Parallaxi.
Σε μια εποχή όπου οι πόλεις αγωνίζονται να κρατήσουν ζωντανή την ταυτότητά τους ανάμεσα σε παγκόσμιες πιέσεις, ψηφιακή υπερφόρτωση και πολιτισμικές μεταβολές, το ερώτημα για το πνεύμα μιας πόλης, όπως η Θεσσαλονίκη, δεν είναι απλώς θεωρητικό. Είναι υπαρξιακό. Ποια είναι η βαθύτερη φωνή αυτής της πόλης; Και μπορεί να την ακούσει ξανά μέσα στον θόρυβο του σήμερα;
Η Θεσσαλονίκη υπήρξε ανέκαθεν μία πόλη αντιφάσεων, πόλη λιμανιού, εξωστρεφής αλλά και μοναχική. Πόλη που μέσα στους αιώνες συνάντησε και φιλοξένησε φωνές οργής αλλά και σιγής, διεκδικήσεις και εσωτερικότητα.
Από τη μία, η εποχή των ζηλωτών του 14ου αιώνα: ένα κοινωνικό και πολιτικό ρεύμα που ξεπήδησε μέσα από αδικίες και ανισότητες, ζητώντας μια Θεσσαλονίκη πιο δίκαιη και ανθρώπινη. Μια πόλη που βροντοφώναξε για το λαό της. Ένα κίνημα που, αν και κατεστάλη, άφησε αποτύπωμα ότι οι άνθρωποι αυτής της πόλης δεν σιωπούν όταν πληγώνεται η αξιοπρέπειά τους.
Από την άλλη, σχεδόν ταυτόχρονα, αναδύεται το πνεύμα του ησυχασμού. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο Άθως, οι νηπτικοί πατέρες, η παράδοση της σιωπηλής προσευχής. Μία άλλη πνοή, εσωτερική αλλά εξίσου επαναστατική.
Διότι ο ησυχασμός δεν είναι φυγή από τον κόσμο. Είναι η πιο απαιτητική μορφή παρουσίας, βαθιά, σιωπηλή, μεταμορφωτική. Δύο όψεις της ίδιας πόλης. Δύο φωνές που ακόμα αντηχούν. Η φωνή της διεκδίκησης και η φωνή της εσωτερικότητας. Σήμερα, μέσα σε έναν κόσμο γεμάτο ταχύτητα, υπερπληροφόρηση, σύγχυση και κόπωση, το ερώτημα επανέρχεται.
Μπορεί η Θεσσαλονίκη να ξαναβρεί την πνοή του ησυχασμού; Μπορεί να εμπνεύσει ξανά στάση ζωής με λιγότερη φλυαρία και περισσότερη ουσία; Με λιγότερο θόρυβο και περισσότερη σοφία; Με λόγο που δεν κραυγάζει, αλλά σέβεται· που δεν επιβάλλεται, αλλά φωτίζει;
Ο ησυχασμός δεν είναι απομόνωση. Είναι ελευθερία από το θόρυβο του ΕΓΩ. Δεν είναι παραίτηση, αλλά επιστροφή στο ουσιώδες. Και ίσως σήμερα όσο ποτέ, χρειαζόμαστε αυτή την επιστροφή, σε μια εποχή που όλα φθείρονται όταν δεν έχουν ρίζα. Η Θεσσαλονίκη δεν είναι απλώς μία πόλη του παρελθόντος. Είναι μία πόλη που σκέφτεται, αμφιβάλλει, πονά και αναζητά. Μία πόλη με μνήμη αλλά και με μέλλον.
Αν σταθούμε λίγο σιωπηλοί, ίσως διακρίνουμε ακόμα αυτή την πνοή της ησυχίας: να φυσά από τον Όλυμπο έως το Άγιο Όρος, από τις αυλές των εκκλησιών έως τα παγκάκια της παραλίας, από τις καρδιές των αγίων έως τα βλέμματα των απλών ανθρώπων.
Ίσως το στοίχημα για το μέλλον αυτής της πόλης να μην είναι μόνο στην οικονομική ανάπτυξη ή στις υποδομές, αλλά στην ικανότητά της να εμπνεύσει έναν τρόπο ζωής πιο ήρεμο, πιο συνειδητό, πιο αληθινό, πιο ελπιδοφόρο. Έναν τρόπο ζωής που θα σέβεται το παρελθόν της, χωρίς να φοβάται να το μετασχηματίσει με ήρεμη αλλά αποφασιστική ενέργεια.
Ο Στράτος Σιμόπουλος είναι Πρόεδρος Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Βουλευτής Α’ Θεσσαλονίκης, ΝΔ
