Μπορεί να υπάρξει αγρο-περιβαλλοντική διάσταση στην ανάπτυξη της Χαλκιδικής;

Λέξεις: Χατζηασημίδης Κώστας* – Κουντούρης Νικόλας*

Ας μπούμε κατευθείαν στο θέμα. Η απάντηση στο ερώτημα αν υπάρχει δυνατότητα σε αυτή την δεδομένη οικονομική και παραγωγική κατάσταση της Χαλκιδικής να βρει μια θέση η αγροτική οικονομία με περιβαλλοντική βιωσιμότητα είναι, ναι υπό προϋποθέσεις. Το βασικό στο οποίο πρέπει να προχωρήσουμε είναι να μελετήσουμε τις ιδιαιτερότητες της αγροτικής παραγωγής κι οικονομίας της Χαλκιδικής. Τα αγροτικά προϊόντα της Χαλκιδικής είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή. Αυτό είναι το πρώτο που θα πρέπει να συγκρατήσουμε.

Τρία προϊόντα με δεσπόζουσα θέση έχει η Χαλκιδική, χωρίς να υποτιμούμε και τα υπόλοιπα πολύ σημαντικά. Την ελιά, το μέλι και το καΐσι. Και στα τρία προϊόντα αυτά, η περιβαλλοντική ισορροπία είναι η βασική προϋπόθεση για να υπάρξει παραγωγή. Ας δούμε τα δεδομένα της τελευταίας τριετίας – τετραετίας. Δύο χρονιές ακαρπία στην βρώσιμη ελιά, σοβαρή διαταραχή στην παραγωγή του βερίκοκου και απορρύθμιση του μελισσοκομικού κύκλου, κυρίως λόγω των καυσώνων.

Το δεύτερο που θα πρέπει, επίσης, να συγκρατήσουμε και για τα τρία αυτά προϊόντα είναι ότι είναι εξαιρετικά ευάλωτα, επίσης, στις διακυμάνσεις της παγκόσμιας οικονομίας. Η αστάθεια στις διεθνείς αγορές επηρέασε δραματικά την τιμή της βρώσιμης ελιάς στην περίοδο της πανδημίας και των περιορισμών στον τουρισμό και την εστίαση, ενώ αντίστοιχα ζητήματα υπήρχαν και με το μέλι, ιδιαίτερα από την πτώση της αγοραστικής δύναμης κατά την διάρκεια του εγκλεισμού, αλλά και πολύ πρόσφατα με τα δίκτυα παγκόσμιας νοθείαςαπό χώρες χωρίς προστατευτικό πλαίσιο για την παραγωγή. Στο καΐσι, από την άλλη πλευρά, η έλλειψη μεγάλης κλίμακας μεταποιητικού κλάδου, το καθιστά ευάλωτο στην εποχικότητα της κατανάλωσης και των τιμών.

Τρίτο πολύ σημαντικό ζήτημα είναι ότι και τα τρία αυτά προϊόντα βλέπουν το κόστος παραγωγής τους να αυξάνεται ραγδαία, λόγω της περιβαλλοντικής κρίσης συνολικότερα. Η αύξηση της ενέργειας, η απομείωση του υδάτινου αποθέματος, η έλλειψη βροχοπτώσεων την κατάλληλη εποχή, τα ακραία καιρικά φαινόμενα εκτοξεύουν το κόστος παραγωγής, αυξάνουν τα ασφάλιστρα κινδύνου στον ΕΛΓΑ και μειώνουν το πραγματικό εισόδημα των παραγωγών της Χαλκιδικής.

Απόρροια, όλων των παραπάνω είναι η αγροτική οικονομία να αδυνατεί να δει ένα σταθερό μέλλον. Μπορεί να το βρει μέσα από μία νέα περιβαλλοντική πολιτική στη Χαλκιδική; Η απάντηση είναι ναι και τα μέτρα δεν είναι ουτοπικά, αλλά πρέπει να χτιστούν τώρα, με σύγχρονες και ρεαλιστικές παρεμβάσεις. Το πρώτο που πρέπει να κάνουμε είναι τα μεγάλα έργα για το νερό. Το φράγμα του Χαβρία, το φράγμα της Τρίγλιας, η διευθέτηση του Ολύνθου ποταμού, η απορρύπανση όλων των ποταμών της Χαλκιδικής είναι έργα που θα έπρεπε να ενταχθούν στο Ταμείο Ανάκαμψης και στα χρηματοδοτικά εργαλεία της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Η αντιμετώπιση των ακραίων καιρικών φαινομένων, επίσης, μπορεί να υλοποιηθεί, μέσα από συγκεκριμένα μέτρα. Διεύρυνση του δικτύου τοπικών μετεωρολογικών σταθμών, αντιαχαλαζική προστασία, μέτρα απονιτροποίησης του εδάφους, αντιδιαβρωτικές παρεμβάσεις, έργα για την μείωση του κινδύνου πλημμύρας, δημιουργία δικτύου υπογειοποιημένου δικτύου άρδευσης παντού, με κεντρικό σχεδιασμό ανά δήμο και σε επίπεδο περιφερειακής ενότητας.

Τέλος, πρέπει να βάλουμε την επιστήμη στο επίκεντρο της αγροτικής μας παραγωγής. Έχουμε το μελισσοκομικό ινστιτούτο του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ στη Χαλκιδική, στον Άγιο Μάμα. Κάνει πολύ σοβαρή έρευνα. Πρέπει να στηριχθεί με πόρους. Αντίστοιχα, υπάρχει το πάγιο αίτημα για την δημιουργία ενός ερευνητικού ινστιτούτου για την ελιά. Το έχουν διατυπώσει ορισμένοι πολιτικοί της περιοχής μας αυτό και πολλοί αγροτικοί φορείς. Ήδη οι αγροτικοί ελαιοκομικοί συνεταιρισμοί της Χαλκιδικής έχουν συνεργασία με δύο πανεπιστήμια, για την μελέτη του φαινομένου της ακαρπίας. Ήδη υπάρχουν σκέψεις για επιστημονικές ανταλλαγές με την πλευρά της Ισπανίας που αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα. Χρειάζεται, λοιπόν, μια επιστημονική δεξαμενή σκέψης για τα αγροτικά προϊόντα της Χαλκιδικής. Να δούμε πως θα αντιμετωπίσουμε την ερημοποίηση του εδάφους, πως θα βελτιώσουμε το φυτικό κεφάλαιο, ώστε να είναι πιο ανθεκτικό στη ζέστη και την υγρασία. Πως θα μειώσουμε την χρήση φυτοφαρμάκων και την εξάρτηση από ακριβά αγρο-εφόδια και πολλά άλλα. Για να γίνουν, όμως αυτά πρέπει να προσελκύσουμε ερευνητές, να οργανώσουμε διδακτορικές διατριβές, με έμφαση στα προϊόντα μας μέσα από αυτά τα ινστιτούτα.

Κλείνοντας, λοιπόν, υπάρχει μια ολόκληρη δέσμη πολιτικής που θα μπορούσε να κάνει το μέλλον του αγροτικού κόσμου της Χαλκιδικής οικονομικά και περιβαλλοντικά βιώσιμο. Το ερώτημα είναι αν θέλουμε κι αν έχουμε την πολιτική και τεχνοκρατική επάρκεια, όσοι λαμβάνουμε πολιτικές αποφάσεις, για να ωθήσουμε προς τα εκεί τα πράγματα.

*Ο Χατζηασημίδης Κώστας, είναι μελισσοκόμος, υποψήφιος περιφερειακός σύμβουλος Χαλκιδικής με την “Αλλαγή στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας”.

*Ο Κουντούρης Νικόλας, είναι πολιτικός επιστήμονας, ειδικός σε θέματα δημόσιας πολιτικής.