Μπορούν σήμερα να γιορτάσουν οι τσιγγάνοι με πραγματική υπερηφάνεια;

Είθισται οι Παγκόσμιες ημέρες να έχουν γιορτινό χαρακτήρα και να εστιάζουν σε ιστορικές πολιτισμικές παραμέτρους που κάνουν αυτούς που τιμώνται περήφανους για μια πτυχή της ταυτότητας τους. Οι τσιγγάνοι δεν είναι μια συμπαγής κοινότητα με κοινά χαρακτηριστικά.

Διαφέρουν ως προς τον βαθμό ένταξης, τις περιοχές που διαβιούν, τα επαγγέλματα, την οικονομική, επαγγελματική τους κατάσταση, την πρόσβαση σε βασικά αγαθά όπως ρεύμα, νερό, μονάδες υγείας και σχολεία. Διαθέτουν κοινή γλώσσα που και αυτή αλλάζει δανειζόμενη λέξεις από τις τοπικές γλώσσες και τα ιδιώματα και αυτό που σίγουρα τους ομογενοποιεί είναι τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που τους ακολουθούν εδώ και αιώνες καθώς και οι ανισότητες που βιώνουν ακόμα και σε Ευρωπαϊκά κράτη που διατείνονται για την ισονομία και την δικαιοσύνη.

Η 8η Απριλίου καθιερώθηκε ως η Παγκόσμια ημέρα Ρομά σε ανάμνηση του Πρώτου συνεδρίου Ρομά εκπροσώπων από όλο το κόσμο που πραγματοποιήθηκε στις 8 Απριλίου 1971 στην Αγγλία με στόχο την αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων που ταλανίζουν τις κοινότητες και εστιάζονται στην Παιδεία, την εργασία, την υγεία , την στέγαση και τον αντιτσιγγανισμό, φροντίζοντας παράλληλα για την καταγραφή και την διάσωση της ιστορίας, διασφαλίζοντας πως οι διώξεις, οι βασανισμοί και το Ολοκαύτωμα που στοίχισαν την ζωή σε χιλιάδες τσιγγάνους δεν θα ξεχαστούν ούτε και θα επαναληφθούν.

Πράγματι τα πρώτα χρόνια υπήρξε αισιοδοξία πως τα προβλήματα των τσιγγάνων θα λυθούν. Με την δημιουργία της Ε.Ο.Κ μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης και των οργάνων που την απαρτίζουν, το ένα στρατηγικό σχέδιο αντικαθιστούσε το άλλο, πολλά προγράμματα υλοποιήθηκαν άλλα με επιτυχία και άλλα όχι, άρχισαν να διαφαίνονται αλλαγές αν και με βραδείς ρυθμούς και πολλά χρήματα δαπανήθηκαν για την περιβόητη ένταξη. Τα παγκόσμια και εθνικά προβλήματα που προέκυψαν τα επόμενα χρόνια επηρέασαν όλο τον πλανήτη και ένα παραπάνω τα αδύναμα κοινωνικά στρώματα ένα από τα οποία είναι και οι Ρομά που σαν εύκολα εξιλαστήρια θύματα μπήκαν και πάλι στο στόχαστρο πολλές φορές και ως η βολική απάντηση σε κάθε δύσκολο ερώτημα.

Η διάλυση των Κομμουνιστικών καθεστώτων οδήγησε πολλούς Ρομά σε ένα ακόμα ταξίδι μετανάστευσης για ένα καλύτερο αύριο. Τσιγγάνοι από την Αλβανία, Βουλγαρία και Σερβία εγκαταστάθηκαν μετά το 1980 – 1990 και στην Ελλάδα. Ακολούθησε η οικονομική κρίση και οι σαρωτικές αλλαγές στις οποίες δύσκολα προσαρμόστηκαν ακόμα και οι πιο έμπειροι πωλητές λαϊκών αγορών και έμποροι. Η μη ανανέωση των αδειών, οι αυστηρότεροι έλεγχοι βύθισαν πολλούς από αυτούς στα χρέη και την ανεργία. Το άνοιγμα των συνόρων και η προσφυγική κρίση του 2016 δημιούργησαν ευκαιρίες σε κυκλώματα που ενέτειναν την παραβατική τους δράση σε κάποιες κοινότητες. Η πανδημία ήταν και το τελειωτικό χτύπημα για πολλές περιοχές διότι σταμάτησαν όλες οι δραστηριότητες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σχολεία, ΚΔΑΠ, δομές μη τυπικής μάθησης, ενισχυτική διδασκαλία, δράσεις των Δήμων και των Κέντρων κοινότητας ανέστειλαν την λειτουργία τους για αρκετούς μήνες. Χάθηκε έτσι η στενή σύνδεση των μη Ρομά με τις κοινότητες που έμειναν ακόμα πιο περίκλειστες και γκετοποιημένες.

Η επόμενη ημέρα της πανδημίας δεν ήταν εύκολη για κανέναν, τα αποτελέσματα της είναι ορατά μέχρι και σήμερα σε όλους Ρομά και μη Ρομά. Αύξηση ενδοοικογενειακής βίας, σχολικός εκφοβισμός, θυμός, ψυχολογικά προβλήματα ματαίωση.

Σταδιακά από το 2010 μέχρι και σήμερα η εικόνα των Ευρωπαίων πολιτών – και των νέων κρατών της Ε.Ε για τους Ρομά αλλάζει και οι άλλοτε μετακινούμενοι έμποροι, με τις ωραίες μουσικές, τους χορούς και τα τραγούδια αντιμετωπίζονται ως ένα ξένο σώμα που πρέπει να ξεριζωθεί από το υπόλοιπο σύνολο.

Σε χώρες με μεγάλες κοινότητες Ρομά όπως η Τσεχία, Βουλγαρία, Κροατία αυξάνονται τα πογκρόμ και η βία. Στην Γαλλία η αστυνομία προχωρά σε έξωση οικογενειών και συλλήψεις από γειτονιές που ζουν Ρομά με στόχο την εξυγίανση, ολοένα και περισσότεροι αστυνομικοί δολοφονούν Ρομά σε καταδιώξεις ακόμα και σε τυπικούς ελέγχους χωρίς να τιμωρούνται και χωρίς να μπαίνει φρένο στην βίαιη συμπεριφορά τους, έτσι που σιωπηρά υπονοείται πως είναι αποδεκτή. Η Διεθνής Αμνηστία και άλλοι μεγάλοι οργανισμοί προειδοποιούν εδώ και χρόνια για την βία κατά Ρομά σε όλη την Ευρώπη.

Το κακό δεν αργεί να έρθει και στην Ελλάδα. Οι τακτικές της Αμερικής και της Ευρώπης βρίσκουν μιμητές. Τρείς έφηβοι τσιγγάνοι πέφτουν νεκροί από σφαίρα αστυνομικού μέσα σε δύο χρόνια σε τρία περιστατικά ελέγχου και καταδίωξης με τον ίδιο ακριβώς τρόπο κάτω από τις ίδιες ακριβώς συνθήκες. Οι δράστες αφήνονται ελεύθεροι μέχρι την διενέργεια της δίκης που αναμένεται το επόμενο διάστημα. Από την άλλη πλευρά ανάμεσα σε δεκάδες δημοσιεύματα για κλοπές, βανδαλισμούς τονίζεται η εθνοτική ταυτότητα μόνο αν ο δράστης είναι Ρομά, Αλβανός η Πακιστανικός. Η αστυνομία δημοσιεύει στατιστική έκθεση που αποδεικνύει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των δραστών που συλλαμβάνουν είναι Ρομά, για να δικαιολογήσουν την δολοφονική τους συμπεριφορά. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δέχονται συγχαρητήρια σε ένα απίστευτο κρεσέντο αντιτσιγγανισμού. Οι τσιγγάνοι δεν έχουν σχηματίσει έναν ισχυρό μηχανισμό, ένα δυνατό και μάχιμο κίνημα για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και να αντικρούσουν την ρητορική μίσους που αναπτύσσεται εναντίον τους. Κάποιες φωνές φοιτητών, δικηγόρων, επιστημόνων και καθηγητών από την κοινότητα χάνονται μέσα στο σωρό από στερεοτυπικές ανακρίβειες και τις επιθέσεις μίσους μέσα από τα social media.

8 Απριλίου Παγκόσμια Ημέρα Ρομά. Άραγε ποιον αφορά; Θα γίνει κάποια αναφορά για την ημέρα αυτή στις ειδήσεις; Υπάρχει έστω ένα μικρό κεφάλαιο για την ιστορία τους στα εγχειρίδια του σχολείου; Μπορεί κάποιος Ρομά μαθητής να βρει στο εκπαιδευτικό περιβάλλον κάποια ιστορία ή ένα πρόσωπο για να ταυτιστεί μαζί του; Οι υπόλοιποι μαθητές έρχονται σε επαφή με την ιστορία της μεγαλύτερης εθνοτικής κοινότητας στην Ευρώπη;

Μόνο η εκπαίδευση μπορεί να καταφέρει να προάγει την αξία της διαφορετικότητας, του σεβασμού, της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αν δεν θέλουμε να γινόμαστε μάρτυρες βίαιων περιστατικών στα σχολεία και στους χώρους συνάντησης νέων, αν δεν θέλουμε να βλέπουμε εικόνες ξυλοδαρμού και θανάτους ως απαθείς θεατές στα δελτία ειδήσεων και έπειτα να σχολιάζουμε ως άλλοι δικαστές στο facebook πρέπει άμεσα να συμπεριλάβουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα, την συμπερίληψη και την επίλυση συγκρούσεων στα σχολεία.

Όσο για την σημερινή διεθνή ημέρα των Ρομά αν κάποιος ανατρέξει στην τοπική ιστορία θα βρει μέσα σε αυτήν κάποιους ανθρώπους που διέσωσαν την παραδοσιακή μουσική και το δημοτικό τραγούδι, έφεραν το κλαρίνο και δίδαξαν με μαεστρία όλους τους ήχους τα ακούσματα και τους χορούς των Βαλκανίων. Πολέμησαν γενναία και βοήθησαν σε πολλές περιπτώσεις τους αντάρτες και τους στρατιώτες κατά την διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Δεν άφησαν τα ακριτικά χωριά να πεινάσουν και να μαραζώσουν γιατί γύρναγαν κάτω από αντίξοες συνθήκες σε εποχές χωρίς οδικό δίκτυο και μέσα μεταφορά και εξασκούσαν την γυρολογική, γάνωναν τα σκεύη της νοικοκυράς, ήταν εργάτες γης, ανακύκλωναν και επισκεύαζαν. Υπήρξαν θύματα γενοκτονίας στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, δούλοι των μοναστηριών στην Ρουμανία, διωκόμενοι σε όλη την Ευρώπη και τα τελευταία μόλις χρόνια ξεκινά να αποκαθίσταται η ιστορία και η τιμή τους.

Μπορεί να είναι φίλοι, συμμαθητές, γείτονες και συνάδελφοί σου.

Αυτοί λοιπόν είναι οι τσιγγάνοι.