Ναυπηγός από κούνια…

της Κύας Τζήμου

Ο Νίκος Γιαννάκης είναι από την Ιερισσό. Κι έχει ζήσει εκεί όλα τα χρόνια της ζωής του μέχρι σήμερα που διανύει την τέταρτη δεκαετία της ζωής του. Δίπλα στη θάλασσα. Μελαχρινός, χαμηλότονος, μαυρισμένος απ΄το αλάτι και τη θάλασσα, καθαρό βλέμμα, γελαστά μάτια και αεικίνητα χέρια. Μέσα στο Καρνάγιο του, πάνω στην αμμουδιά λίγο έξω από τα Νέα Ρόδα, μοιάζει να βρίσκεται στο φυσικό του περιβάλλον. Ο τόπος μυρίζει ξύλο και θάλασσα και η αταξία που επικρατεί είναι κάτι συνηθισμένο στους τόπους όπου κάποιος κατασκευάζει με τα χέρια του αριστουργήματα.

Ο Νίκος ή αλλιώς Μπαγιόλας, όπως τον ξέρουν όλοι, έμαθε τη δουλειά δουλεύοντας από μικρό παιδί δίπλα στον πατέρα του. Το παρατσούκλι πέρασε σ΄εκείνον από τον πατέρα του και γελώντας μου εξομολογήθηκε πως φωνάζουν και τον μικρό του γιο τώρα έτσι. Στη Χαλκιδική, όπως και σε πολλά χωριά της Ελλάδας, τα παρατσούκλια είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Καθένας κουβαλάει κι από ένα, συχνά οι χωριανοί του ξεχνούν το πραγματικό του όνομα. Μπαγιόλα στα χαλκιδικιώτικα είναι η ψαροκασέλα. Ο μπαμπάς ξεκίνησε φτιάχνοντας ψαροκασέλες, μετά πέρασε στις βάρκες, στα καϊκια και τώρα ο γιος Μπαγιόλας ναυπηγεί μέχρι και ιστιοφόρα κτίζοντας τη φήμη του που, από στόμα σε στόμα, πέρασε τα σύνορα της χώρας. Η τελευταία του παραγγελία ήταν από το Οχάιο, ενώ έχει στείλει ήδη καμιά δεκαριά σκαριά στη Γερμανία.

Χρησιμοποιεί πέυκο, ντόπιο ξύλο από το πευκοδάσος του τόπου του. Τα καρνάγια από παλιά στήνονταν δίπλα σε θάλασσα και δάσος. Να γλυτώνουν οι παλιοί τα έξοδα μεταφοράς της πρώτης ύλης. Αγαπημένα του ξύλα είναι όμως και το αφρικάνικο ιρόκο και το τικ. Το ιρόκο μοιάζει με το δικό μας καραγάτσι που το χρησιμοποιεί σε συνδυασμό για ορισμένα τμήματα του σκάφους όταν κατασκευάζει με ιρόκο. Φτιάχνει σκάφη που φτάνουν τα 25 μέτρα, ψαροκάικα και τρεχαντήρια αλλά και σκάφη αναψυχής. Καλοτάξιδα και πανέμορφα, περιζήτητα από όλους όσους ξέρουν από σκάφη. Ένα μίνιμαλ σκαλιστό ψαράκι στο μπροστινό μέρος του σκάφους είναι το σήμα κατατεθέν του.

Του παίρνει 4 με 6 μήνες για να φτιάξει ένα σκάφος μεταξύ 9 και 15 μέτρων. Τα περισσότερα είναι παραγγελιές. Ο πελάτης καθορίζει πού θέλει την καμπίνα, τι μηχανή θέλει να βάλει στο σκαρί και άλλες μικρές λεπτομέρειες. Ο Νίκος είναι ευέλικτος, μπορεί να προσαρμόσει την κατασκευή του στις επιθυμίες του πελάτη. Η κρίση φυσικά χτύπησε και την δικιά του δουλειά. Όχι μόνο η κρίση όμως. Το πράγμα ξεκίνησε στη δεκαετία του 90 μετά τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έλεγχο της υπεραλίευσης στην Μεσόγειο. Ένα μέτρο που έπρεπε να παρθεί, αλλά στην Ελλάδα εφαρμόστηκε στραβά (η ιστορία της ζωής μας). Και ενώ σε χώρες όπως η Ιταλία τα ψαροκάικα αποσύρθηκαν για να ανακυκλωθούν σε σκάφη αναψυχής, περιηγήσεων κτλ αλλάζοντας την άδεια τους, στην ελλάδα προτίμησαν να τα “κόψουν”, να τα καταστρέψουν δηλαδή παίρνοντας την αποζημίωση που προέβλεπε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο εύκολος δρόμος έστειλε μέχρι τώρα περίπου 3.500 χιλιάδες σκάφη στο νεκροταφείο των σκαφών (αν υπάρχει τέτοιο). Αποτέλεσμα τα καρνάγια να κλείνουν το ένα μετά το άλλο, αφού τα περισσότερα πρόσφεραν υπηρεσίες συντήρησης και επισκευών. Τα ξύλινα σκάφη μπορούν να επιβιώσουν αιώνες με την κατάλληλη συντήρηση και φροντίδα. Στην Ελλάδα προτιμήσαμε να τα “σκοτώσουμε” πριν γεράσουν.

Σήμερα οι παραγγελίες του λιγοστεύουν, στοχεύει και επιθυμεί πια την εξωτερική αγορά. Οι τιμές του εξαιρετικά χαμηλές, ένα καϊκι 11 μέτρων τιμολογείται 16.000 ευρώ και στην τιμή περιλαμβάνονται τα πάντα μέχρι και η προσαρμογή της μηχανής, εκτός βέβαια από την ίδια τη μηχανή. Παρόλα αυτά στο καρνάγιο του βρίσκεις σκάφη που ο παραγγελοδόχος δεν έχει χρήματα να τα αποπληρώσει για να τα παραλάβει. Στην Ιερισσό έχουν μείνει μόνο 2 από τα 5 καρνάγια που υπήρχαν πριν λίγα χρόνια. Σε όλη την Ελλάδα υπολογίζει εκείνος να έχουν μείνει 15 καρνάγια που να κατασκευάζουν σκάφη. Είναι μια τέχνη που κινδυνεύει να εξαφανιστεί; Δυστυχώς ναι. Στον δικό του μικρό γιο θα περάσει η τέχνη του; “Είναι καλός στα γράμματα” μου απαντά, “δεν τον ενθαρύνω να μάθει την τέχνη”.

Στην άκρη του καρνάγιου φτιάχνει τα σκάφη που θέλει εκείνος. Τα σκάφη του μάστορα, όπως τα λένε, που τις περισσότερες φορές αφού τα “τρέξει” γίνονται ανάρπαστα. Είναι τα σκαριά που γεννά η δικιά του εμπειρία και το μεράκι της προσωπικής του ματιάς.Τον αφήσαμε στο καρνάγιο ανάμεσα στα ξύλα, τους τόρνους, το παχύ στρώμα με πριονίδι που κάλυπτε το δάπεδο και τα σκαριά που περιμένουν να φτάσει η ώρα η ώρα της καθέλκυσης για να αρμενίσουν στη θάλασσα, στο φυσικό τους περιβάλλον. Ο Νίκος υπηρετεί με αγάπη και μεράκι μια τέχνη που μυρίζει θάλασσα και Ελλάδα και που θα θέλαμε να συνεχιστεί εις τους αιώνες των αιώνων. Γίνεται;

Το Ορκύνι είναι το πιο δημοφιλές ψάρι της περιοχής και μοιάζει πολύ με τόνο. Στην εποχή του, τώρα τον Μάη δηλαδή, οι ψαράδες τα παστώνουν σε χοντρό αλάτι.

*Νίκος Γιαννάκης, Ναυπηγείο, Ιερισσός Χαλκιδικής, τηλ. 6974817968