Νοέμβριος 1989: To αστέρι της parallaxi γεννιέται

Λέξεις: Άρης Δημοκίδης

Οι εφημερίδες έκαναν 80 δραχμές, ο Καραμανλής (Senior) έλεγε ότι η χώρα είναι ένα απέραντο φρενοκομείο, οι εκλογές έβγαζαν Οικουμενική, η ιδιωτική τηλεόραση έκανε τα πρώτα της βήματα και το τείχος του Βερολίνου έπεφτε με πάταγο. Την περίοδο που ξεκίνησε η Parallaxi συνέβησαν ένα σωρό πράγματα και όλα είχαν κοινό παρονομαστή το σουρεαλισμό αλλά και την ελπίδα..

Λίγο πριν το Νοέμβρη

Η υπόθεση Κοσκωτά πρέπει να γίνει ταινία: σκάνδαλα, υποκλοπές, πάμπερς, διαφυγή στη Λατινική Αμερική, δίκες, έξαλλα εξώφυλλα Ελεύθερου Τύπου και Αυριανής, σάτιρα του Χάρρυ Κλυν. Το «Βρώμικο ’89» τα είχε όλα, ακόμα και συγκυβέρνηση της Ν.Δ. με το νεοϊδρυθέντα τότε Συνασπισμό. Η κυβέρνηση της «Κάθαρσης» με πρωθυπουργό τον Τζανετάκη παρέμεινε στην εξουσία μέχρι τις εκλογές του Νοεμβρίου.

Άλλα γεγονότα που συνέβησαν μέχρι τότε: ο (πατέρας) Τζορτζ Μπους έγινε πρόεδρος των Η.Π.Α., εγκαινιάστηκε η γυάλινη πυραμίδα του Λούβρου, τα παιδάκια (όταν δεν έπαιζαν Game boy και Atari) διοργάνωναν τις δικές τους αλά Τόμπρα του ΟΤΕ αυτοσχέδιες υποκλοπές, ο Γκορμπατσώφ έγινε πρόεδρος της Ε.Σ.Σ.Δ., η 17 Νοέμβρη πήγε να σκοτώσει τον Πέτσο, πέθαναν οι Αγιατολάχ Χομεϊνί και Γιάννης Τσαρούχης, έγινε φοιτητική εξέγερση στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου (3.600 νεκροί!), ο γάμος του Παπανδρέου με τη Δήμητρα Λιάνη όταν σε όλα τα πρωτοσέλιδα, καταδικάστηκαν τα μέλη της Εταιρίας Δολοφόνων.

Εν μέσω αυτής της σουρεαλιστικής ατμόσφαιρας μπήκε και ο Νοέμβρης του 1989 που θα έφερνε (εκτός απ’ το πρώτο τεύχος της Παράλλαξης) διάφορες κοσμοϊστορικές αλλαγές…

Εκλογές

Στις αρχές Νοέμβρη του 1989 οι εξελίξεις τρέχουν σαν τρελές. Στην Ελλάδα η προεκλογική περίοδος είναι μία απ’ τις πιο άγριες και πολωτικές που έχει δει η χώρα.

Την ίδια ώρα που ακούγεται το Κάρμινα Μπουράνα και ο Ανδρέας μιλάει στην πλατεία της ΧΑΝΘ (3/11), ο Μητσοτάκης εμφανίζεται ως ο απόλυτος κουλτουριάρης και αντί για κεντρική προεκλογική συγκέντρωση διοργανώνει μεγάλη συναυλία στο Ολυμπιακό με τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη και τον Ξαρχάκο.

Οι εκλογές της 6ης Νοεμβρίου δίνουν 46,4% στη Ν.Δ. αλλά όχι αυτοδυναμία. Για δεύτερη φορά παρά τρίχα, για 3 έδρες ο Μητσοτάκης δεν καταφέρνει να γίνει πρωθυπουργός.

Οι εκλογές του Νοεμβρίου του 1989 όμως φέρνουν και νέο αίμα στο κοινοβούλιο. Οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί βγάζουν μία βουλευτή, τη μαχητική, απ’ ό,τι θυμάμαι, Μαρίνα Δρίζη. Όμως δεν κράτησαν και πολύ -θα περνούσαν δύο δεκαετίες μέχρι να ξαναεμφανιστεί οικολογικό κόμμα με σχετικά υψηλό ποσοστό.

Η Oικουμενική

Δίνεται πάλι εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στη Ν.Δ. και προς γενική κατάπληξη όλα τα κόμματα αποφασίζουν να συνεργαστούν. Η οικουμενική κυβέρνηση είναι γεγονός. Μητσοτάκης, Παπανδρέου, Φλωράκης και Κύρκος φωτογραφίζονται χαμογελαστοί (αλλά όχι αγκαλιασμένοι) και προσπαθούν να σκεφτούν κάποιον σημαντικό άνθρωπο για πρωθυπουργό. Τελικά ο Μητσοτάκης προτείνει και ο Παπανδρέου αποδέχεται τον ακαδημαϊκό Ξενοφώντα Ζολώτα.

Στις 22/11 η Ελευθεροτυπία ανακοινώνει την είδηση στο πρωτοσέλιδό της: «Ένας 75χρovoς κι ένας 80χρovoς επέλεξαν για πρωθυπουργό έναν 90χρονο!» Ο όρος «δεινόσαυρος» παίζει πολύ, όπως στη φράση «όλοι μας οι πολιτικοί είναι δεινόσαυροι και πρέπει να μπούνε σε γηροκομείο.» Την ίδια μέρα ανακοινώνεται πως ο νέος πρόεδρος της Βουλής θα είναι ο Αθανάσιος Τσαλδάρης (περίπου 70 ετών), ο οποίος ήταν τουλάχιστον δέκα χρόνια νεότερος από τον Γιάννη Αλευρά που ήταν πρόεδρος επί ΠΑΣΟΚ.

Wind of Change

Στις αρχές του Νοέμβρη, η κομμουνιστική κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας, αδυνατώντας πλέον να ελέγξει τους πολίτες που διέφευγαν στη Δύση µέσω τρίτων, σοσιαλιστικών χωρών, αποφασίζει να ανοίξει κάποια σημεία του Τείχους του Βερολίνου και η είδηση ανακοινώνεται στην τηλεόραση στις 9 Νοεμβρίου. Τίποτα δεν θα είναι ξανά το ίδια.

Μετά την πτώση του Τείχους ακολούθησε ένα ντόμινο εξελίξεων σε χώρες όπως η Βουλγαρία και η Τσεχοσλοβακία. Μόνο ο Ρουμάνος ηγέτης Νικολάι Τσαουσέσκου αγνοεί τον άνεμο της αλλαγής και στις 20 Νοεμβρίου απορρίπτει οποιαδήποτε μεταρρύθμιση στη χώρα του.

Άσχετα όμως απ’ τις αλλαγές στις κομμουνιστικές χώρες, το προοδευτικό κομμάτι του πλανήτη μοιάζει να ξυπνάει, να απαιτεί και να πετυχαίνει πράγματα. Η Δανία γίνεται η πρώτη χώρα του κόσμου που αναγνωρίζει στους γκέι ίσα δικαιώματα θεσπίζοντας τον πολιτικό γάμο για άτομα του ίδιου φύλου. Η ανάδειξη στην προεδρία της Τουρκίας του Τουργκούτ Οζάλ δίνει ελπίδα στους συμμάχους (αλλά και στους γείτονες) της χώρας, μιας και ήταν ο πρώτος πρόεδρος απ’ τα 1960 που δεν ήταν στρατιωτικός. Η προστασία των δασών ταυ Αμαζονίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα μπαίνουν στην ατζέντα. Τέλος, στις 7 Νοεμβρίου οι Αμερικανοί εξέλεξαν τον πρώτο μαύρο κυβερνήτη σε πολιτεία τους, αλλά και τον πρώτο μαύρο δήμαρχο της Νέας Υόρκης. Ο δρόμος είχε μόλις ανοίξει για να φτάσουμε  στον πρώτο  µαύρο Πρόεδρο της χώρας.

Θεσσαλονίκη

Η Θεσσαλονίκη της περιόδου ζει στο ρυθμό του Φεστιβάλ, όπως κάθε φθινόπωρο. Τα αφιέρωμα στον Τζον Κασσαβέτη ήταν πολύ πετυχημένο, όμως τα σινεμά το Νοέμβρη γεμίζουν κυρίως µε άλλα έργα: Μπάτμαν, Καράτε Κιντ 3, το νέα Ιντιάνα Τζόουνς… Έξω από τα σινεμά (Ηλύσια, Έσπερος, Λάουρα, Παλλάς, Αθηνά, Κάτια, Ναυαρίνον κ.α.) υπάρχουν περήφανες πινακίδες, σαν τρόπαια, που γράφουν πόσες εβδομάδες παίζεται η ταινία.

Το περιοδικό ΚΛΙΚ κάνει μεγάλο αφιέρωμα στην πόλη. Αναφέρει κι άλλα μαγαζιά της εποχής (Αχίλλειον, Romance, Πλίμουθ, τα καλοκαιρινά Μπουντρούµ και Κόκος, τη Σουίνγκ…), αλλά στέκεται ιδιαίτερα στο Berlin που τότε γιόρταζε τα δέκα του χρόνια και αναφέρει πως ήταν το πρώτο ελληνικό µπαρ για όρθιους στην Ελλάδα. «Τον πρώτα καιρό ερχόταν κόσμος μέσα για να δει πώς είναι», δηλώνει στο περιοδικό ο ιδιοκτήτης του Θόδωρος Παπαδόπουλος.

Την ίδια ώρα το ραδιόφωνο της πόλης ανθίζει. Ήδη το επίσημο μονοπώλιο των κρατικών προγραμμάτων είχε σπάσει και τώρα ακούγονται (σχετικά) νέοι σταθμοί. Τα Δημοτικά Ραδιόφωνα (ο FM 101 ήταν ο πιο δημοφιλής σταθμός µε ξένη μουσική, µε το Πορτοκαλί Πορτοκάλι του Χρήστου Πορτοκάλογλου, τη Φόρμουλα 1 ταυ Κώστα Καπετανίδη και το Τι Ακούει η Θεσσαλονίκη του Αντώνη Κανάκη), ο Αντέννα, το Ράδιο Παρατηρητής, το Κανάλι 1 (όπου έκανε τα πρώτα του βήματα ο Γιώργος Χαριζάνης µε το πρωτοπόρο για την εποχή του Music Space) κ.α.

Κατά τα άλλα, η Πειραματική Σκηνή της Τέχνης κλείνει δέκα χρόνια σημαντικής θεατρικής παρουσίας, το Κωστή της Αλ. Σβώλου έχει τα καλύτερα είδη δώρων και το Rock 100 τις πιο εμπνευσμένες βιτρίνες µε δίσκους, η Βάνα Μπάρµπα είναι γυµνή στο εξώφυλλο του PIayboy, µικροί και µεγάλοι χορεύουν Lambada, στο µπάσκετ ο Πολίτης είναι προπονητής του ΠΑΟΚ και ο Ιωαννίδης του Άρη (την εποχή που τα μεταξύ τους ντέρμπι κάνουν τους δρόµους να ερηµώνουν).

Το πιο ενδιαφέρον όµως είναι µια τρύπα στη µέση της Εγνατίας. Η «Τρύπα του Κούβελα» ήταν µια καλοπροαίρετη αλλά αψυχολόγητη προσπάθεια του τότε Δημάρχου Θεσσαλονίκης να µας φτιάξει µετρό -µε τα γνωστά αποτελέσματα.

Τηλεόραση

Υπάρχει βέβαια η δορυφορική και κάποια µικρά κανάλια, αλλά το µεγάλο σοκ θα έρθει µε την επίσηµη έναρξη της ιδιωτικής τηλεόρασης. Μέχρι τότε τα δύο κρατικά κανάλια κρατούσαν γερά, κυρίως η ΕΤ1 που κάθε μεσημέρι έδειχνε την «Τόλμη και Γοητεία» κάνοντας τα παιδιά να συλλέγουν φανατικά αυτοκόλλητα της σειράς και τις νοικοκυρές να τρέχουν έξαλλες στη γειτονιά διαδίδοντας τα νέα: «Γενναία η Μπρουκ! Γέννησε.»

Στις 20 Νοεµβρίου όµως όλα αλλάζουν µε την έλευση του Μεγάλου Καναλιού (έτσι αυτοαποκαλείται τότε το Mega). «Ερχόμαστε στις συχνότητες 7 των VHF και 25 & 31 των UHF, µε συνέπεια στην ώρα έναρξης των εκπομπών για σωστή οργάνωση του προγράμματός σας», γράφουν οι καταχωρήσεις του. Όλη η Θεσσαλονίκη ψάχνει το Mega στις συχνότητες εκείνη τη Δευτέρα. Μάταια, η πρεμιέρα αφορούσε µόνο την Αθήνα…

Αναδρομικά

Τώρα, 20 χρόνια μετά μπορούμε να απομυθοποιήσουμε όσα έγιναν τότε. Τα κανάλια, ίσως να έριξαν το επίπεδο του πολιτισμού µας χωρίς να προσφέρουν αυτά που υπόσχονταν. Ο άνεµος της αλλαγής, µπορεί να δηµιούργησε άλλα προβλήµατα και να έκανε κάποιους Ανατολικογερμανούς να νοσταλγούν το τείχος. Ο Οζάλ, παρ’ ό,τι δεν ήταν σκληροπυρηνικός στρατιωτικός, δεν βοήθησε να λυθεί κανένα ελληνοτουρκικό πρόβληµα. Η Οικουμενική ίσως απέδειξε ότι µε τίποτα δεν µπορούν οι Έλληνες να συνεργαστούν µεταξύ τους. Κι όσο για την κάθαρση που θα εξιχνίαζε το σκάνδαλο Κοσκωτά και θα απέτρεπε παρόμοια φαινόμενα διαφθοράς στο μέλλον; Δε χρειάζονται σχόλια, µόνο τρανταχτά γέλια.

Όσοι όµως τον έζησαν ίσως θυµούνται πως ο Νοέµβριος του 1989 ήταν από τους πιο ελπιδοφόρους µήνες της δεκαετίας που τελείωνε και αυτό δεν µπορεί να αλλάξει αναδρομικά. Μέσα σε εκείνη την εποχή καλοπροαίρετης ελπίδας και πελώριας λαχτάρας για δημιουργικότητα γεννιόταν στη Θεσσαλονίκη ένα νέο έντυπο. Και έτσι όπως όλοι τότε είχαν δικαίωµα στην ελπίδα, η Παράλλαξη ευχόταν να µακροημερεύσει…

*Γραμμένο το Νοέμβριο του 2014