Ντέιβιντ Λιντς: Εστίασε στο λουκουμά και όχι στην τρύπα

Λέξεις: Στρατής Βογιατζής

Ζούμε σε μια γαλήνια νησίδα άγνοιας στη μέση των μαύρων ωκεανών και του απείρου και δεν είμαστε φτιαγμένοι για μακρινά ταξίδια, έγραφε ο Μαρκ Φισέρ.

Να όμως που κάθε τόσο εμφανίζεται ένας καπετάνιος από το πουθενά για να μας ταξιδέψει σε αλλότριους προορισμούς.

Ο Ντέιβιντ Λιντς εμφανίστηκε σαν γητευτής σκοτεινών παρορμήσεων που καταδύθηκε βαθιά στη λαγουδότρυπα επιστρέφοντας πίσω στον κόσμο με παραβολές αινιγματικών συναντήσεων.

Τη ψυλλιάστηκε από νωρίς ότι αυτό που είναι εμφανές και εκτίθεται αποδυναμώνεται ενώ αυτό που είναι κρυφό δυναμώνει. Αναζήτησε όπως οι σαμάνοι- μάγοι των φυλών αυτό που φωλιάζει εντός, που κρύβεται κάτω από το λούστρο μιας συναινετικής πραγματικότητας και ζυμώνεται στα κατώφλια, στα περάσματα και στις μυστικές γαλαρίες του υποσυνείδητου.

Ένας ποιητής του χθόνιου κόσμου έφυγε πριν λίγες μέρες ο οποίος μέσα τις ταινίες του (και το διαλογισμό) ύμνησε αυτό που τόσο λείπει στους σημερινούς ‘γυμνούς’ καιρούς: ένα μυστικιστικό, πνευματικό τρόπο κατοίκησης και περιπλάνησης. Δεν περιέγραφε τον κόσμο, δεν ανέλυε με εμβρίθεια τις δομές του μόνο ψέλλιζε ξόρκια και γητειές, αναζητούσε τα αλλόκοτα μοτίβα πίσω από τη φαντασμογορία που τυφλώνει.

Ο Λιντς μας κατέβασε απότομα στα πηγάδια του ανοίκειου όπου ο εαυτός αποκαλύπτεται ως μια μυστήρια, γοητευτική συνεκδοχή μαιανδρικών αλληλοσυσχετίσεων την προέλευση των οποίων αγνοεί το συνειδητό μας τεταρτημόριο.

Όλοι οι μηχανισμοί συγκρότησης ταυτότητας και πειστικών αφηγήσεων (θρησκεία, επιστήμη, ηθική) οριοθετούν τον κόσμο, επιβάλλοντας διαχωρισμούς και ταξινομήσεις.

Όμως το έτερον παρεισδύει στο διάτρητο εντός, δημιουργεί παρεκβάσεις, ρωγμές στο υποκείμενο και το λόγο του: Ένα παρασκήνιο που εφορμά αλλοπρόσαλλα διαταράσσοντας τη δομή του σκεπτόμενου υποκείμενου.

Η ευατότητα που μας μιλάει ο Λιντς δεν περιλαμβάνει μόνο ανθρώπινα χαρακτηριστικά αλλά αλλά κοινωνικοπολιτικά συγκείμενα, στοιχειώματα, αδιευκρίνιστες ορμές, υπόρρητες συνεκδηλώσεις. Κανένας δεν είδε με περισσότερη ακρίβεια τον εφιάλτη που φωλιάζει στην καρδιά του αμερικάνικου ονείρου.

Ο καπιταλισμός για τον Λιντς δεν είναι μια οικονομική πραγματικότητα per se, αλλά παρεισφρέει στους ασύνειδους χώρους: διαμορφώνει τον εσωτερικό μας διάκοσμο με νέα λιβιδινικά σύμβολα, ιεραρχεί αποκλίνουσες επιθυμίες, τις κανονικοποιεί ώστε να εκτιμηθούν στην αγορά.

Koίταζε την ύπαρξη να θρυμματίζεται και να συντίθεται και πάλι, πότε σαν ερωτική συγχορδία και πότε σαν βλάσφημη πράξη, ένα παράδοξο εκκρεμές που κινείται με βιαιότητα και χάρη ανάμεσα σε αντιθετικούς πόλους.

Το συμβολικό έρχεται στις ταινίες του και αποδιαρθρώνει τις διατάξεις του πραγματικού, δημιουργώντας νέες γεωγραφίες. Το νόημα στις ταινίες του δεν είναι διδακτικό και εξαγώγιμο, δεν έχει γραμμική αφήγηση και δε μοιάζει με τα άλλα: όλα περιπλέκονται- καλό καλό, αθώο προσποιητό, κωμικό τραγικό- παράλληλοι κόσμοι που συνυπάρχουν σε μια αγαστή, αμήχανη συμφωνία.

Πότε δεν θα ξεχάσω το αίσθημα όταν πρωτοείδαμε στο σινεμά το Mulholland Drive: όλοι μας ηλεκτρισμένοι από ένα αλλόκοτο αίσθημα σαγήνης και μυστηρίου, σαν να άνοιξε μια πύλη σε εμάς που δεν θα έκλεινε ποτέ πια. Η κατοίκηση άλλωστε για τον Λυντς όπως γράφει ο Αγκάμπεν είναι να βιώνεις μια μύχια σχέση με μια ξένη ύπαρξη, να σχετίζεσαι αδιαλείπτως με μια ζώνη αγνωσίας.

Με την ίδια χάρη που εμβυθίζονταν στο αχαρτογράφητο υποσυνείδητο, καταδύονταν στον διαλογισμό, σε ένα υπερβατικό χώρο, ευλογίας και διαστολής της ταυτότητας.

When you dive in then you know…even without knowing έλεγε με αφοπλιστική ειλικρίνεια.

Διαλογίζονταν καθημερινά για 40 χρόνια, βυθίζονταν σε ένα αχαρτογράφητο χώρο, ψάρευε στα βαθιά όπως έλεγε εκεί που μπορείς να συναντήσεις τα μεγάλα ψάρια.

Η προτροπή του προς τα εμάς παιχνιδιάρικη, διαχρονική και πνευματώδης:

Στρέψε τη προσοχή σου στο λουκουμά και όχι στη τρύπα.

*Ο Στρατής Βογιατζής είναι φωτογράφος