Το ντοκιμαντέρ “Φιλιά εις τα παιδιά”, η Θεσσαλονίκη κι εγώ

του σκηνοθέτη Βασίλη Λουλέ

στην Ελένη X.

Μου αρέσει που το ντοκιμαντέρ παίζεται ξανά και ξανά στη Θεσσαλονίκη. Αν η Αθήνα στάθηκε η πόλη που στήριξε και ανέδειξε την ταινία, η Θεσσαλονίκη ήταν αυτή που μου πρόσφερε τις περισσότερες συγκινήσεις με αφορμή τις πολύμηνες προβολές της. Πολύ θερμά σχόλια, συγκινημένα μάτια, βουβές αγκαλιές, εγκωμιαστικά κείμενα από αγνώστους, πραγματικό ενδιαφέρον από πολλούς -από απλούς θεατές μέχρι δημόσια πρόσωπα. Γνώρισα ανθρώπους, έκανα πολύ δυνατές φιλίες, ήμουν παρών σε πολύωρες ειλικρινείς και ουσιαστικές συζητήσεις μέσα στην αίθουσα, στα μπαράκια, στο facebook, παντού.

Μοιάζει σα να αποτέλεσε το “Φιλιά εις τα παιδιά” έναν καθρέφτη στον οποίο πολλοί άνθρωποι της πόλης, Εβραίοι, Χριστιανοί και άθρησκοι, επώνυμοι και ανώνυμοι, αντίκρυσαν κι ένα κομματάκι από τον δικό τους εαυτό. Έναν εαυτό που αναδύθηκε στο φως μέσα από το σκοτάδι της αίθουσας προβολής, μέσα από το σκοτάδι των ζοφερών εποχών στις οποίες βυθίζεται η ταινία, μέσα από τα σκοτάδια της Κατοχής και του Ολοκαυτώματος από τα οποία πέρασαν κι ενηλικιώθηκαν τα 5 Εβραιόπουλα της ταινίας. Η ειλικρινής και βαθειά καταβύθιση στην παιδική τους ηλικία που κάνουν οι 5 “πρωταγωνιστές” του ντοκιμαντέρ φαίνεται ότι τελικά  προκάλεσε και στους θεατές ειλικρινή και βαθειά συναισθήματα και σκέψεις. Και μέσα από τις οδύσσειες των 5 μικρών ηρώων, ο κάθε θεατής ταξίδεψε και στη δική του προσωπική ιστορία.

Νοιώθω όμως (και συγχωρέστε την αυθαιρεσία μου από δω και πέρα) ότι οι Θεσσαλονικείς θεατές της ταινίας δεν είδαν στον καθρέφτη αυτόν που ορθώθηκε μπροστά τους το δικό τους μόνον εαυτό, δεν λειτούργησε η ταινία ως αφορμή για “ατομική ψυχανάλυση” μόνο, αλλά, λειτουργώντας ως ώθηση και για “συλλογική ψυχανάλυση”, άγγιξε, ανακίνησε εντός τους και τη συλλογική μνήμη της πόλης: μιας Θεσσαλονίκης με τη μεγαλύτερη Εβραϊκή Κοινότητα της Ελλάδας πριν τον Πόλεμο («Θεσσαλονίκη-Μητέρα του Ισραήλ»), μιας πόλης με απόλυτα αντιφατική στάση απέναντι στην παρουσία και τη μοίρα των Εβραίων κατοίκων της, μιας πόλης που τελικά τους έχασε στα Γερμανικά στρατόπεδα εξόντωσης στο συντριπτικό ποσοστό του 96%, χάνοντας έτσι κάτι πολύ περισσότερο κι από τις δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες ψυχές της – χάνοντας για πάντα ένα μεγάλο μέρος από την ψυχή της.

Μικρές προσωπικές ιστορίες μέσα στη δίνη της Ιστορίας. Το ντοκιμαντέρ “Φιλιά εις τα παιδιά”, μέσα από τις μικρές καθημερινές ιστορίες των 5 αφηγητών, μοιάζει να έφερε μπροστά στα μάτια των θεατών, σαν ένας διαυγής μεγεθυντικός φακός, πολλά από αυτά που συνθέτουν τη συλλογική μνήμη της πόλης: ενοχές (Χριστιανών και Εβραίων), ανοιχτές πληγές, ηρωισμοί και προδοσίες, δειλία, ανοχή και κρυφή ικανοποίηση, πράξεις ανθρώπινου μεγαλείου και υπέρτατης αλληλεγγύης αλλά και τιποτένια κίνητρα, κυνισμός κι ευαισθησία, λεηλασίες περιουσιών και γενναιοδωρία, ευγενικές μορφές και εγκληματικές συμμορίες, και πολλά άλλα που πολλοί θέλουν να ξεχνούν και άλλοι να θυμούνται. Σε κείνον τον διαρκή αγώνα της μνήμης με τη λήθη, έναν αγώνα που δεν είναι μονοδιάστατος –από δω το καλό και από κει το κακό-, όχι, τα πράγματα είναι πάντα πιο σύνθετα. Από τη μια η μνήμη, αυτή που προσπάθησαν να εξαφανίσουν κάποιοι που διέπραξαν λάθη, παραλείψεις ή εγκλήματα, ενώ για άλλους είναι ζωτικής σημασίας η διατήρησή της. Κι από την άλλη η λήθη, που φυσικά βολεύει κάποιους, αλλά υπάρχουν κι εκείνοι που τη λαχταρούν γιατί δεν αντέχουν άλλο να ζουν με τις μνήμες, θέλουν να προχωρήσουν παραπέρα, θέλουν να σβήσουν για να μπορέσουν να ξαναγράψουν, θέλουν να ζήσουν. Μνήμη και λήθη, «…σαν δυο ωραίες αδελφές μού μοιάζουν αυτές οι δύο όμορφες, πολύτιμες κι αχώριστες», όπως μου έγραψε μια καινούργια φίλη Θεσσαλονικιά, σχολιάζοντας κείμενό μου για την ταινία. Δυο αδελφάκια δίδυμα, πάντα παρέα πάνε, ποτέ το καθένα μόνο του. Και στη διάρκεια της Κατοχής, και μετά τον Πόλεμο, και τώρα, και πάντα.

Και όπως στις περιπέτειες των 5 Εβραιόπουλων της ταινίας, μέσα από την δική τους Κόλαση στο τέλος νικάει η ζωή, έτσι και στη συνείδηση κάποιων θεατών της Θεσσαλονίκης αυτή η πάλη της μνήμης με τη λήθη βοήθησε, ίσως, στο τέλος, να αγαπήσουν την πόλη τους και πάλι.

Κι εγώ, που πάντα ερχόμουν στη Θεσσαλονίκη για λίγο, περαστικός κι ανέγγιχτος, τώρα πλέον, τη νοιώθω πολύ οικεία, δική μου. Χάρη στο ντοκιμαντέρ “Φιλιά εις τα παιδιά”, έχω αγαπήσει πολύ στην πόλη αυτή, κι έχω αγαπηθεί. Έζησα μικρές ιστορίες σε σταυροδρόμια, πλατείες και κτίρια· ιστορίες καινούργιες, δικές μου, χαραγμένες απ’ την αρχή, αλλά ιστορίες που γεννήθηκαν μέσα από τις ιστορίες των παιδιών της ταινίας. Στην πόλη του ξεριζωμού και της απώλειας, στην «πρωτεύουσα των προσφύγων» του αγαπημένου Γιώργου Ιωάννου, έχω κάπου ν’ ακουμπήσω.

Βασίλης Λουλές, σκηνοθέτης ……………………………………………………………………………………………………………

Το ντοκιμαντέρ “Φιλιά εις τα παιδιά” προβάλλεται πάλι στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: -Τρίτη 25 Φεβρουαρίου, στην αίθουσα ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΝΝΑΣ, ώρα 18:00 -Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου, στο ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ (Λιμάνι), ώρες 18.30 και 21.00

………………………………………………………………………………….

* Η φωτογραφία είναι σύνθεση αφ’ ενός του παιδικού ημερολογίου που κρατούσε η 10χρονη Ροζίνα Ασσέρ-Πάρδο, που σώθηκε κρυμμένη επί 548 ημέρες στο σπίτι του γενναίου γιατρού Γιώργου Καρακώτσου και της γυναίκας του Φαίδρας, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης (Τσιμισκή 113 τότε, 105 σήμερα), και αφ’ ετέρου της φωτογραφίας τεσσάρων νεαρών Θεσσαλονικιών Εβραίων με το άστρο στο στήθος. Η ιστορική αυτή φωτογραφία, από τις ελάχιστες που διασώθηκαν από την περίοδο του γκέττο, τραβήχτηκε μετά τις 25 Φεβρουαρίου 1943, ημέρα που υποχρεώθηκαν όλοι οι Εβραίοι της πόλης να φορέσουν το άστρο. Από τα ρούχα των αγοριών πιθανολογώ ότι ήταν Μάρτιος. Και φυσικά ήταν πριν τις 2 Αυγούστου 1943, ημέρα που αναχώρησε το τελευταίο τραίνο για το Άουσβιτς με Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Ήταν η 19η σιδηροδρομική αποστολή. Από τους περίπου 56.000 Εβραίους της πόλης σώθηκαν 1.950.

** Πρώτη δημοσίευση του κειμένου στις 21/10/2013

………………………………………………………………………………….

Άλλα κείμενα του Βασίλη Λουλέ  εδώ

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.