Ο αγώνας για το ελεύθερο δημόσιο πανεπιστήμιο: Nα τους ταράξουμε στην νομιμότητα

Λέξεις: Νίκη Αγγελοπούλου

Το 1962 ο Ηλίας Ηλιού, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ, και στελέχη της Νεολαίας της επισκέφθηκαν τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, υπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσης του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Το περιεχόμενο της επίσκεψης αφορούσε τη βία ενάντια σε αριστερούς φοιτητές στα πανεπιστήμια από τη ΕΚΟΦ (η ΕΚΟΦ ήταν το παράρτημα του παρακράτους σε φοιτητική οργάνωση ουσιαστικά), από παρακρατικούς της Δεξιάς, αστυνομικούς και ασφαλίτες.

Στην κατ’ ιδίαν συνάντηση τους ο Τσάτσος παραδέχθηκε πως η βία δύσκολα θα σταματήσει «Επειδή εσείς οι μαρξιστές έχετε οριστικά κερδίσει τον ιδεολογικό αγώνα, κατέχετε το χώρο του πανεπιστημίου και του πολιτισμού. Έχετε αλώσει τη νεολαία. Δεν έχουμε άλλο τρόπο. Θα σας ταράξουμε στο ξύλο».

Τόσα χρόνια πέρασαν και οι αγώνες της ακαδημαϊκής κοινότητας συνεχίζονται και επαναπλαισιώνονται με κάθε νέα επίθεση απέναντι στο ελεύθερο δημόσιο πανεπιστήμιο. Η κατάσταση όμως στα πανεπιστήμια και στην κοινωνία είναι πολύ διαφορετική: η κυριαρχία της δεξιάς έχει οπλίσει τα χέρια της κυβέρνησης με περισσότερα και πιο αποτελεσματικά εργαλεία από την βία.

Η στρατηγική υποβάθμιση των πανεπιστημίων σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε στο φόντο της περιόδου της πανδημίας (όταν οι σχολές μας έμειναν κλειστές) με ιστορικές επιθέσεις στο άσυλο (νόμος Κεραμέως-Χρυσοχοΐδη) και στο αυτοδιοίκητο (ίδρυση Συμβούλιών Ιδρύματος), που εγκολπώνουν όλες τις προηγούμενες προσπάθειες συντηρητικών και αντιδραστικών κυβερνήσεων. Υποβάθμιση που βασίστηκε στην υποχρηματοδότηση των ΑΕΙ, άρα έλλειψη μελών ΔΕΠ και έλλειψη υποδομών αλλά και σύσταση πανεπιστημιακής αστυνομίας (ΟΠΠΙ) κόστος δεκάδων εκατομμυρίων, η οποία δεν λειτούργησε ποτέ. Επίσης σε σύγκριση με τις πρώτες δεκαετίες της Μεταπολίτευσης, αλλά και με τους αγώνες του 2006 – 07 για το άρθρο 16, η κοινωνική πλειοψηφία φαίνεται να αντιλαμβάνεται διαφορετικά κατά πόσο την αφορά, ή μάλλον δεν την αφορά, οποιαδήποτε διεκδίκηση για την δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η δυσκολία εισαγωγής σε ΑΕΙ (μείωση θέσεων, ΕΒΕ), σε συνδυασμό με το μεγάλο κόστος της προσπάθειας, καθιστούν ταξική επιλογή για πολλούς τα ιδιωτικά κολλέγια που παρέχουν αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα, ακόμα και αν αυτά δεν συνοδεύονται από αντίστοιχους τίτλους σπουδών. Ο πάγος έσπασε, ο δρόμος για ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων χαράχθηκε.

Στην συζήτηση για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και την προάσπιση του άρθρου 16 του Συντάγματος, η Νέα Δημοκρατία διεκδικεί ένα αφήγημα που προσπαθεί να πείσει την κοινωνία για βελτίωση των πανεπιστημίων μέσω του ανταγωνισμού ιδιωτικών – δημοσίων ΑΕΙ και ενίσχυση της εγχώριας οικονομίας. Ένα αφήγημα που σε μεγάλο βαθμό έχει σημειώσει νίκες με την επιβολή της κατάργησης του ασύλου και την εξίσωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των κολλεγίων με αυτά των πανεπιστημίων. Οφείλουμε να το αποδομήσουμε σε τρία επίπεδα. Αρχικά, κάθε συζήτηση για εσωτερικό ανταγωνισμό μοιάζει άτοπη. Τα πανεπιστήμια μας, όπως φανερώνουν και διεθνείς κατατάξεις, έχουν πολύ υψηλό επίπεδο και στόχος τους είναι να ανταγωνίζονται άλλα σε διεθνή κλίμακα, όχι σε μια εσωστρεφή ελληνική φούσκα. Για αυτό χρειάζονται χρηματοδότηση και προσωπικό ώστε να ενισχυθούν και να εξελιχθούν. Επίσης τα πανεπιστήμια δεν είμαι μόνο διδακτικά αλλά και ερευνητικά ιδρύματα. Ο ανταγωνισμός στο πεδίο της έρευνας δεν είναι καθόλου προωθητικός, καθώς απαραίτητα είναι τα κίνητρα για συνεργασίες, τις οποίες ένα ανταγωνιστικό μοντέλο τύπου ελεύθερης αγοράς καθιστά απρόσφορες. Τέλος, το φαντασιακό των παραρτημάτων μεγάλων πανεπιστημίων του εξωτερικού στην Ελλάδα (Harvard, Oxford) παραμένει δυστυχώς μόνο αυτό: φαντασιακό. Η πραγματικότητα σε χώρες του εξωτερικού με ιδιωτικά πανεπιστήμια μαρτυρά πως μεγάλα ιδρύματα προτιμούν συνεργασίες με αντίστοιχα δημόσια πανεπιστήμια, ενώ παραρτήματα ανοίγουν χαμηλής ποιότητας πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Από την άλλην πλευρά, η στάση που έχουν κρατήσει οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς και το ΚΚΕ για καταλήψεις και απεργίες διαρκείας προβληματίζει το μέρος της ακαδημαϊκής κοινότητας που διεκδικεί πανεπιστήμια ανοιχτά και ζωντανά. Πανεπιστήμια που μπορούν να αποτελέσουν πόλους οριζόντιας οργάνωσης και συνδιαμόρφωσης του οράματός μας, και όχι εσωστρεφείς χώρους αγώνων που αποτυπώνουν ανταγωνισμούς πολιτικής υπεραξίας και κινηματικούς συσχετισμούς. Πανεπιστήμια που θα συνδεθούν και θα διεκδικήσουν με την κοινωνία, δεν θα απομονωθούν περαιτέρω από αυτήν.

Επιτακτική προβάλει η ανάγκη να νοηματοδοτήσουμε εκ νέου τον αγώνα μας για δημόσια πανεπιστήμια, ώστε να μπορούμε όχι μόνο να οριοθετήσουμε ότι δεν θέλουμε ιδιωτικά πανεπιστήμια, ή ότι θέλουμε να ενισχυθούν τα δημόσια πανεπιστήμια, αλλά και γιατί διεκδικούμε πανεπιστήμια ελεύθερα από τις ανάγκες της αγοράς και του κεφαλαίου. Επειδή θέλουμε έρευνα που να απαντάει στα σύγχρονα ζητήματα των ανισοτήτων, της οικολογικής καταστροφής,  της βελτίωσης των όρων ζωής για τους πολλούς. Επειδή θέλουμε την γνώση ελεύθερη και εργαλείο στα χέρια όσων φαντάζονται έναν νέο κόσμο. Επειδή θέλουμε χώρους για πολιτισμό και διάλογο, για σύγκρουση, σύνθεση και χειραφέτηση. Και άλλα πολλά «επειδή» που θα διαμορφωθούν μέσα από διαδικασίες εντός των πανεπιστημίων, των τοπικών κοινωνιών, των επιμελητηρίων, επαγγελματικών και επιστημονικών ενώσεων, της μαθητικής κοινότητας. Επειδή το δημόσιο πανεπιστήμιο έχει αξία μόνο όταν είναι ελεύθερο και αυτήν την ελευθερία οφείλουμε εκ νέου να της δώσουμε περιεχόμενο.

Εμείς θα απαντήσουμε σε μια κυβέρνηση που διαρκώς καταπατά κάθε δημοκρατικό και συνταγματικά προστατευόμενο δικαίωμα και μας ρωτάει πως θα τολμήσουμε να αντισταθούμε στην κυριαρχία της, όπως απάντησε ο Ηλιού τόσα χρόνια πριν: «Θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα». Ο αγώνας μας είναι δίκαιος, αλλά δεν αφορά μόνο την νομιμότητα των αλλαγών (για αυτό ας αποφανθούν νομικοί, ας λογοδοτήσει η Βουλή), αλλά πρωτίστως την νομιμοποίηση των αλλαγών: την αποτύπωση δηλαδή στο συλλογικό κοινωνικό υποσυνείδητο αυτών ως δίκαιες και σωστές. Ο αγώνας μας θα είναι διαρκής και θα τον δώσουμε με ανοιχτές σχολές, με συνεχείς παρεμβάσεις, με εκδηλώσεις και συναυλίες, με κοινωνικούς συμμάχους όσους πνίγονται από την αυταρχική πολιτική της κυβέρνησης, όσους διψούν για δημοκρατία και ελευθερία.

*Η Νίκη Αγγελοπούλου είναι φοιτήτρια της Νομικής Σχολής ΑΠΘ.