Ο Αντίχριστος

του Μιχάλη Αποστολίδη

Η ιδιωτικότητα θα μπορούσε να οριστεί ως ο ζωτικός εκείνος χώρος όπου ακόμα και οι βασιλείς πηγαίνουν μόνοι τους. Αν έχεις σχέση, δεν παίρνεις το κινητό του συντρόφου σου επειδή τον υποπτεύεσαι, αν είσαι μάνα δεν ανοίγεις το ημερολόγιο του παιδιού σου επειδή ανησυχείς, αν είσαι ρεπόρτερ της Εσπρέσσο αρνείσαι να ψάξεις το θέμα σου στα σκουπίδια των διασήμων. Ιδιωτικότητα είναι να σκέφτεσαι ότι καρυδώνεις τον συνάδελφό σου ενώ του χαμογελάς, οι φαντασιώσεις που θες να μοιράζεσαι μόνο με τον/την σύντροφό σου, η ίδια η ελευθερία της σκέψης σου που συνθέτει τη μοναδικότητα κάθε ύπαρξης. Η αξία που αποδίδεται σε αυτή ισούται με την αξία που έχει η μετοχή της ζωής σου στο Χρηματιστήριο του σφαγείου μας.

Ο Νίκος Δήμου συνομιλεί με έναν νέο που δεν προλαβαίνει να αρθρώσει κουβέντα. Είναι ένας νέος γερασμένος, αφού δεν είναι ακόμα έτοιμος να αμφισβητήσει κάποιον σοφότερό του. Κυρίως ακούει και βάζει σε λίγη τάξη το μυαλό του. Όταν  πάντως δειλά κάνει λόγο για τον Μεγάλο Αδερφό του Διαδικτύου, ο συγγραφέας τον μαλώνει: «Μου θυμίζεις τις θεούσες που βλέπουν το Θηρίο του 666 στις διαγραμμίσεις του Bar Code». Ο Δήμου δικαιολογεί την απάντησή του λέγοντας πως ένα κράτος που σέβεται την ελευθερία του πολίτη, θα είναι ηθικό με ή χωρίς τεχνολογία. Μα ασφαλώς. Έτσι μας έχουν μάθει οι διαφημίσεις βουτύρου. Σπάνια όμως γίνονται θαύματα. Δεν υπάρχουν ηθικά κράτη από την εποχή της Αντιγόνης του Σοφοκλή.

Ο Ουμπέρτο Έκο παρατηρεί ήδη από τον Σεπτέμβρη του 2000: «Οι χιλιάδες άνθρωποι που ακούμε στο δρόμο, στο εστιατόριο ή στο τρένο να μιλούν στο κινητό για τις πιο ιδιωτικές υποθέσεις τους, ή να σκηνοθετούν ερωτικές τραγωδίες μέσω δορυφόρου, δεν παρακινούνται από την ανάγκη να ειδοποιήσουν για κάτι σημαντικό, αλλιώς θα μιλούσαν χαμηλόφωνα, φυλάγοντας ζηλότυπα το μυστικό τους. Αγωνιούν να πληροφορήσουν όλον τον κόσμο ότι παίρνουν αποφάσεις σε μια βιομηχανία ψυγείων, ότι αγοράζουν και πουλούν στο Χρηματιστήριο, ότι οργανώνουν συνέδρια, ότι τους εγκατέλειψε ο σύντροφός τους. Πλήρωσαν για να αγοράσουν κινητό και να εξοφλούν αλμυρότατους λογαριασμούς που τους επιτρέπουν να επιδεικνύουν μπροστά σε όλους την προσωπική τους ζωή». Είναι παράδοξο επομένως, υπογραμμίζει, να υπερασπίζεσαι την ιδιωτικότητα σε μία κοινωνία επιδειξιομανών. Η κατάσταση, δεκατρία χρόνια μετά, φαίνεται μη αναστρέψιμη. Ο Ιταλός φιλόσοφος ξεκαθαρίζει ότι καθήκον των αρχών δεν είναι μόνο να σέβονται όσους το επιθυμούν, αλλά να προστατεύουν και εκείνους που δεν μπορούν πια να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Αυτό μάλιστα, θα ήταν ένα ηθικό κράτος διαφήμισης βουτύρου.

Ο Έντουαρντ Σνόουντεν πριν λίγο καιρό μας επιβεβαίωσε αυτό που ήδη γνωρίζαμε και δεν θέλαμε να πιστέψουμε. «Είχα το δικαίωμα να υποκλέπτω τον καθένα: εσένα – λέει απευθυνόμενος στον δημοσιογράφο της Γκάρντιαν-, έναν ομοσπονδιακό δικαστή, ακόμη και τον Πρόεδρο». Ήταν η πιο συνταρακτική αποκάλυψη του 21ου αιώνα. Η αρχική περιγραφή του ήταν βγαλμένη κατευθείαν από τη διαφήμιση βουτύρου που λέγαμε: «Γεια σας. Ονομάζομαι Ed Snowden. Λίγο περισσότερο από ένα μήνα πριν, είχα οικογένεια, ένα σπίτι στον παράδεισο και ζούσα με μεγάλη άνεση. Είχα επίσης τη δυνατότητα, χωρίς κανένα ένταλμα, να έχω πρόσβαση και να διαβάζω τις επικοινωνίες σας. Την επικοινωνία του καθενός ανά πάσα στιγμή. Μια εξουσία που μπορεί να αλλάζει τη μοίρα των ανθρώπων». Οι ρυθμίσεις ασφαλείας στο Facebook ήταν εδώ και καιρό ανέκδοτο στο Onion. Φανταστείτε λοιπόν ότι κανένας σας λογαριασμός δεν σας ανήκει.

Η ανθρωπότητα δεν βρήκε χρόνο να ακούσει. Η κρίση επιβάλλει κουλτούρα συνεργασιών σε όλα τα επίπεδα. Το θέμα, όσο περνάει ο καιρός, μοιάζει να προβάλλεται μόνο και μόνο για να μπορεί να αλλάζει το περιεχόμενό του. Χάριν της αντικειμενικότητας, το ουσιώδες σκανδαλωδώς διαφεύγει. Το πρόβλημα δεν είναι οι παρακολουθήσεις μεταξύ των ηγετών. Είναι το άτομο. Ο ένας για τον οποίο κάποτε ο Βολταίρος ξεσήκωνε την Ευρώπη. Κάποιος Γιόζεφ Κ. που μια ωραία πρωία συλλαμβάνεται ή διαπομπεύεται από τις τηλεοράσεις προτού προλάβουμε να μάθουμε γιατί. Είναι η Μαρία η οποία εκτός από μία δουλειά, θέλει να ερωτεύεται, να συνωμοτεί, να ονειρεύεται, να ρεύεται, να απατάει και να καταστρώνει σχέδια ανάκτησης της οικονομικής εξουσίας των πολιτών από τις τράπεζες. Είναι τα συστήματα παρακολούθησης σε χέρια λιγότερο «ευγενικών» καθεστώτων.

Ο Σνόουντεν δεν λήστεψε κάποια τράπεζα. Δεν σκότωσε μπάτσους για να αποδείξει τα επαναστατικά του αισθήματα. Κομμάτι μέχρι πρότινος του συστήματος, ούτε καν αριστερός, φαίνεται στα μάτια μας σαν ένας ακόμα ιδιότροπος που έπρεπε να σωπάσει. Το γεγονός ότι όλοι μπορούμε να πέσουμε θύματα εκβιασμού από κάθε είδους καθεστώς ή εξουσία, δεν φαίνεται να μας απασχολεί. Η προειδοποίησή του μας αφορά υπερβολικά για να τη λάβουμε υπόψη μας σοβαρά. Δεν έχουμε τίποτα να κρύψουμε εμείς. Ο πολιτισμός που γεννιέται από την ελευθερία και παράγει περισσότερη ελευθερία (Σάμπατο), δεν ευδοκιμεί παρά στις διαφημίσεις βουτύρου. Ο Μεγάλος Αδερφός απειλείται μόνο από τα ίδια του τα αδέρφια.

«Καταφέρατε να προκαλέσετε συζήτηση. Δεν χρειάζεται να συνεχίσετε να γράφετε», προειδοποίησε κυβερνητικός αξιωματούχος της βρετανικής κυβέρνησης την Γκάρντιαν-τώρα το ηθικό βρετανικό κράτος ρωτά τον διευθυντή της αν αγαπάει την πατρίδα. Εξάλλου, η ελευθερία και η δημοκρατία θα κινδύνευαν, όπως επιμένει ο Σνόουντεν, αν κάποιος τις θεωρούσε ακόμα σημαντικές, όχι όταν οι πολίτες περιμένουν από τους μπράβους να ξεβρωμίσουν τον τόπο οριστικά απ’ αυτές. Ήρωας ή προδότης, αναρωτιούνται τα αφιερώματα. Δεν μας λένε ότι η προδοσία απαιτεί ηρωισμό. Μπορεί να έπρεπε να καταδώσουν τη χώρα τους, τον εαυτό τους ή το αφεντικό τους. Τώρα έχουν μείνει μόνο οι τρελοί να μιλούν κι ο Εντ Σνόουντεν, ο βουτυρομπεμπές. Τα ελληνοχριστιανικά φόρουμ συνωμοσιολογίας, πάντως, μιλούν πλέον ανοιχτά για την έλευση του Αντίχριστου.

Ας το ξεκαθαρίσουμε: Χωρίς μάσκες, δεν υπάρχει ελευθερία. Η πρώτη συναίνεση έχει αποσπαστεί κυνικά. Η ζωή σου δεν έχει αξία μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Δεν είναι γκρίνια. Είναι το νέο ήθος που δημιουργεί ψεκασμένους, υπόσχεται Wi-fi στους ανέργους και μισεί τους άστεγους.