O Δημήτρης, η Άννα και τα Γράμματα αγάπης

Συνεντεύξεις: Γιώτα Κωνσταντινίδου Εικόνες: Βίκτωρ Μαλκίεβιτς

Ο Δημήτρης Μυλωνάς είναι ο σκηνοθέτης της πετυχημένης παράστασης, “Γράμματα Αγάπης στον Στάλιν”. Για τον ίδιο, αυτό που πάντα θα εντυπωσιάζει είναι η αδιαπραγμάτευτη πάλη εξουσίας και καλλιτεχνικής δημιουργίας και κυρίως εξουσίας και ανθρώπινης διάστασης. Πρωταρχικός σκοπός για τον Δημήτρη Μυλωνά είναι ένα θέατρο ολόπλευρο, με χιούμορ, κυνισμό, πολιτικές, κοινωνικές προεκτάσεις, μα πάνω απ’ όλα βαθιά και απόλυτα ανθρώπινο.

Είναι γνωστά στην Ελλάδα τα έργα του Ισπανού δραματουργού, Juan Mayorga;

Δεν είναι πολύ γνωστά. Έχουν ανέβει κατά καιρούς κάποια έργα του, ωστόσο είναι πάρα πολύ γνωστά στο εξωτερικό. Το έργο, “Γράμματα Αγάπης στον Στάλιν”, έχει μεταφραστεί, παιχτεί και βραβευτεί σε πολλές χώρες, αλλά είναι η πρώτη φορά που ανεβαίνει στην Ελλάδα.

Είστε ιδρυτικό μέλος της εταιρείας θεάτρου ‘’Εν Δράσει’’. Τι σας έκανε να το επιλέξετε όταν το διαβάσατε; Ποια είναι η σύνδεσή του με τη σύγχρονη ζωή;

Είμαι ιδρυτικό μέλος της εταιρείας θεάτρου, ‘’Εν Δράσει’’ μαζί με την Άννα Ελεφάντη και τη Θάλεια Δήτσα που είναι υπεύθυνη για την επιμέλεια κίνησης. Επιθυμούσα πάντα να γίνω σκηνοθέτης αλλά οι συνθήκες, οικονομικές και άλλες, τώρα το επέτρεψαν. Είναι η πρώτη μου σκηνοθετική απόπειρα, η πρώτη παραγωγή, η πρώτη μας φορά στο υπέροχο Black Box στη Θεσσαλονίκη, το πρώτο θεατρικό ανέβασμα του έργου στην Ελλάδα. Όλα πρώτη φορά. Είναι κάτι περίεργο και ωραίο. Ήθελα να σκηνοθετήσω ένα έργο το οποίο δεν θα έχει ξανανέβει, δεν θα είναι κάτι κλασικό. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα είμαι ελεύθερος μέσα σ’ αυτό να κάνω πολλά πράγματα άλλωστε κάθε ξεκίνημα χρειάζεται ένα ντράτο. Διάβασα πολλά έργα. Στην Αθήνα υπάρχει η ομάδα teatro pasion με επικεφαλής τη μεταφράστρια Μαρία Χατζηεμμανουήλ, η οποία μεταφράζει ισπανικά σύγχρονα έργα. Διάλεξα δέκα έργα, ανάμεσά τους και τα “Γράμματα Αγάπης στον Στάλιν”. Ομολογώ πως ήταν το τελευταίο που έπεσε στα χέρια μου. Όταν το διάβασα, ήμουν πια σίγουρος ότι αυτό θέλω να κάνω γιατί με ιντριγκάρει η σχέση της εξουσίας με τον καλλιτέχνη και γενικότερα η σχέση εξουσίας με τον άνθρωπο. Ενυπάρχουν, λοιπόν, ερωτήματα και προβληματισμοί. Ο καλλιτέχνης θέλει να είναι αρεστός από την εξουσία και αυτό πόσο τελικά του επιτρέπει να μην αλλοιωθεί το έργο του. Από την άλλη, η ίδια η εξουσία επιθυμεί να είναι αρεστή από τον καλλιτέχνη, ταυτόχρονα, όμως, ποια είναι τα όρια της εξουσίας που επιβάλλει απροκάλυπτα στον καλλιτέχνη πώς θα είναι το έργο του για να είναι αρεστός ο ίδιος ο καλλιτέχνης και πώς ο καλλιτέχνης για να καταφέρει να είναι αρεστός στην κοινωνία δεν αλλοιώνει το καλλιτέχνημά του, το καλλιτεχνικό του δημιούργημα. Με ιντριγκάρει πολύ, όπως φαίνεται και στο έργο, η εμμονή των ανθρώπων σε ένα στόχο και σε ένα όραμα. Ο Στάλιν λέει, ‘’Η θα γράψεις όπως θέλω εγώ ή δεν θα ανέβει τίποτα, ποτέ, σου απαγορεύω’’ και ο Μπουλγκάκοφ λέει, ‘’δεν θα γράψω τίποτα αν δεν το γράψω όπως θέλω εγώ’’. Αυτή η εμμονή σ’ ένα όραμα και από τις δύο πλευρές, ανεξάρτητα ποιος έχει δίκιο ή όχι, δημιουργεί στίγμα στην ιστορία, αφήνει αποτύπωμα. Αν δεν είσαι απόλυτος, αποτύπωμα δεν αφήνεις, απλώς περνάς, αυτή είναι γνώμη μου. Αυτή η απολυτότητα δημιουργεί θύματα και προσωπικά σε όποιον την φέρει και στους γύρω του. Όπως ο Στάλιν δημιούργησε θύματα, έτσι και ο Μπουλγκάκοφ “θυματοποίησε” την οικογένειά του, τη γυναίκα του. Πώς να ζεις με έναν άνθρωπο που έχει ένα στόχο και τίποτα άλλο; Αυτή η εμμονή σε ένα πιστεύω με ιντριγκάρει. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, έλεγε να απελευθερώσουμε την Ελλάδα, αυτό δημιουργεί ένα όραμα, με αναμφισβήτητα θύματα. Έτσι όμως, προχωράει η ιστορία.

Σκηνοθετικά τι αποδίδετε από το κείμενο; Τι λαμβάνει ο θεατής; Την ταραγμένη ζωή του ζευγαριού; Το ασταθές πολιτικό κλίμα της δεκαετίας του ’30; Την εναγώνια προσπάθεια ενός καλλιτέχνη να αποσπάσει αυτό που του στέρησαν, την ελευθερία έκφρασης;

Τα κάνει όλα. Ο στόχος ήταν να ξεκινήσω από το ιδιωτικό, τη ζωή μέσα στο σπίτι. Μ’ αυτό που κάνει ο Mayorga να φέρει τον Στάλιν μέσα στο σπίτι, μας οδηγεί στο πολιτικό και στο παγκόσμιο. Βλέπεις την ανθρώπινη σχέση του ζευγαριού, πώς επηρεάζεται η σχέση του Ρώσου συγγραφέα με τη γυναίκα του, η ερωτική τους ζωή αλλά και η καθημερινότητά τους. Ο συγγραφέας βάζει πετυχημένα τον Στάλιν στην οικογένεια, μες στο σπίτι, οπότε αυτό ανοίγει και φτάνει στο παγκόσμιο κομμάτι.

Τι μπορεί να σημαίνει για έναν καλλιτέχνη, η καταδίκη σε σιωπή, η αφαίρεση της ελευθερίας της έκφρασης, της δημιουργίας;

Θάνατο, ξεκάθαρα. Αν μου στερήσουν την ευκαιρία να κάνω θέατρο, δεν μπορώ να ζήσω. Δεν υπάρχει καλό ή κακό σ’ αυτό, δεν υπάρχει θέμα επιλογής, δεν μπορούμε να μπούμε σε ηθικοπλαστικές νόρμες. Αν κάποιος έχει ταχθεί σε κάτι και είναι ευτυχισμένος σ’ αυτό, από την στιγμή που δεν βλάπτει κάποιον, δεν μπορεί να του στερήσει κανείς. Λέει ο Μπουλγκάκοφ, ‘’αν δεν μπορώ να γράψω, είμαι ζωντανός, νεκρός.’’ Αυτό είναι απόλυτο, δεν μπαίνει σε κουβέντα. Η γυναίκα που θα είναι δίπλα του πρέπει να το ξέρει και να το αντιμετωπίσει. Αν θα προσπαθήσει να το αλλάξει, θα έχει το ανάλογο τίμημα. Όλα ξεκινούν από κάποια αρχή. Ο Στάλιν, λέει, ‘’ότι αν δεν πετύχει η επανάσταση όπως τη θέλω εγώ, δεν μπορώ να ζήσω.’’ Για μένα όλοι αυτοί έχουν διαπράξει εγκλήματα, ο Χίτλερ, ο Στάλιν, ο Ναπολέοντας και ο Μ. Αλέξανδρος. Άλλαξαν, όμως, την ιστορία. Κάνουμε λόγο για πριν και μετά τον Στάλιν. Το έργο της παράστασης είναι ανθρώπινο, έχει πολιτικές προεκτάσεις αυτές που μπορούν να οδηγήσουν το θεατή να σκεφτεί πολιτικά γεγονότα όπως τη δικτατορία, τις δύσκολες εποχές του ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη αλλά και τη σημερινή πολιτική κατάσταση με το μνημόνιο. Το ανασκάλεμα του παρελθόντος για να εξοντωθεί ο αντίπαλος είναι σταλινική μέθοδος. Μπορεί να μην υπάρχει η σταλινική μορφή λογοκρισίας που έβγαζε μια διαταγή και απαγόρευε αλλά τώρα η απαγόρευση γίνεται με άλλο τρόπο. Αν πας κόντρα στο σύστημα, θα υποστείς κυρώσεις. Το έργο, όπως έχω τονίσει, δεν είναι ντοκιμαντέρ. Από τη στιγμή που ο Στάλιν έρχεται στο σπίτι η δημόσια εικόνα που έχουμε για τον ίδιο δεν συνάδει μ’ αυτό. Ο συγγραφέας παίρνει ένα σύμβολο και με αφορμή αυτό, προσπαθεί να πει μια ιστορία. Είναι μια ανθρώπινη ιστορία με αφορμή τον Στάλιν που συμβολίζει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, ένα καθεστώς απόλυτης γραμμής. Στην ουσία, σκοπός της εξουσίας είναι να επιβάλει κάτι και κάποιοι αντιστέκονται, ένα μοτίβο που υπάρχει από την τραγωδία, τον Σαίξπηρ ακόμα και σήμερα. Η βία παραμένει βία, βία και κράτος, όπως στον Προμηθέα, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα.

Στα “Γράμματα στη Μιλένα” του Κάφκα, αναφέρεται ότι, ‘’Στην πραγματικότητα, είναι μια επικοινωνία με φαντάσματα και όχι μόνο με το φάντασμα του παραλήπτη, αλλά και με το δικό μου φάντασμα που αναπτύσσεται κάτω από το χέρι που γράφει ένα γράμμα. Να γράφεις γράμματα είναι να γυμνώνεσαι…’’ Πόσο επενδύει σ’ αυτά ο Μπουλγκάκοφ;

Είναι όλη του η ζωή, λέει, “ό, τι έχω γράψει δεν έχουν καμιά αξία, μου φαίνονται παιχνιδάκια μπροστά σ’ ένα γράμμα στο Στάλιν”. Το έργο στηρίζεται σε ιστορικά ντοκουμέντα. Γίνεται Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Μπουλγκάκοφ ήταν αστός και πολέμησε με το Λευκό στρατό, λιποτάκτησε και πήγε στον Κόκκινο στρατό. Από εκεί τον συνέλαβαν, πήγε στο Λευκό, ξαναλιποτάκτησε και επέστρεψε στον Κόκκινο. Στη διάρκεια αυτών των γεγονότων τραυματίστηκε, πήρε μορφίνη, κατέληξε μορφινομανής απεξαρτοποιήθηκε και έγραψε ένα βιβλίο, με την ονομασία, ‘’Μορφίνη” για την εμπειρία του αυτή, όντας ο ίδιος γιατρός. Έγραψε θεατρικά έργα, μυθιστορήματα και μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν πολύ πετυχημένος, τα έργα του παίζονταν στο θέατρο. Ο Στάλιν υπήρξε θαυμαστής του, πήγαινε στο θέατρο. Όταν εδραιώθηκε, επέβαλε νόρμες και κανόνες, τους οποίους πολλοί καλλιτέχνες δεν άντεξαν. Ο Μπουλγκάκοφ κριτίκαρε το καθεστώς, τη γραφειοκρατία και την τεμπελιά που γεννήθηκε μέσα απ’ αυτό το σύστημα. Ο Στάλιν δεν το δέχτηκε με αποτέλεσμα να μη τον σκοτώσει μεν αλλά να επιλέξει γι’ αυτόν τη σιωπή, να του απαγορεύσει οποιαδήποτε δημοσίευση έργου του και οποιοδήποτε ανέβασμα θεατρικού έργου του. Δεν μπορούσε να βρει πουθενά δουλειά. Ήταν ένας αργός θάνατος. Ο Στάλιν πίστευε στο ταλέντο του και ήθελε να το χρησιμοποιήσει, να το εκμεταλλευτεί. Ο Μπουλγκάκοφ στέλνει γράμματα, δεν παίρνει όμως ποτέ απάντηση. Υπάρχει ιστορική μαρτυρία στη βιογραφία της γυναίκας του ότι ο Ρώσος συγγραφέας δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από το Στάλιν και τη στιγμή που ορίζουν συνάντηση, κόβεται η γραμμή. Υπάρχει, λοιπόν, η αλληλογραφία, το τηλέφωνο και ο συγγραφέας φέρνει το Στάλιν στο σπίτι. Ο Ισπανός δραματουργός στηρίζεται σε ιστορικά ντοκουμέντα και με αφορμή όλα αυτά θέλει να εκφράσει τα στοιχεία που αναφέραμε προηγουμένως.

Πώς φεύγει ο θεατής από την παράστασης; Πώς ευελπιστείτε να φύγει; Προβληματισμένος, συνειδητοποιημένος;

Προβληματισμένος. Επειδή το έργο είναι μυθοπλασία και εγώ είμαι ένας σκηνοθέτης που θέλω να επικοινωνώ πράγματα, δεν σκηνοθετώ για μένα. Στην παράσταση υπάρχει χιούμορ και το φανταστικό στοιχείο δοσμένο με ρεαλιστικό τρόπο. Αυτό που πρωτίστως μ’ ενδιαφέρει είναι αυτό με το οποίο καταπιάνομαι, αυτό το οποίο σκηνοθετώ, να επικοινωνηθεί. Πιστεύω σε ένα θέατρο όλο, με χιούμορ, ανθρώπινη διάσταση, κυνισμό. Είναι αναντίρρητο γεγονός ότι το έργο με οδηγεί. Ευελπιστώ και πιστεύω σ’ ένα θέατρο γέλιου, ψυχαγωγίας, σκληρό και προβληματισμού αλλά κυρίως και πάνω απ’ όλα ανθρώπινο.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Η Άννα Ελεφάντη, μια ηθοποιός με χαρακτηριστική αφηγηματική ραδιοφωνική φωνή, πρωταγωνιστεί στα “Γράμματα Αγάπης στον Στάλιν”. Είναι η Μπουλγκάκοβα, η σύζυγος του Ρώσου συγγραφέα Μπουλγκάκοφ. Το μοναδικό και απόλυτο στήριγμά του, η σύνδεση ανάμεσα στην ουσιώδη πραγματική ζωή και στην ταραχώδη πολιτική ζωή της δεκαετίας του ’30. Είναι εκείνη που μας υπενθυμίζει ότι, “ευτυχία είναι να κοιμόμαστε αγκαλιά, να χορεύουμε, υπάρχει κι αυτό στη ζωή”, αυτή που μας προκαλεί να την αναζητήσουμε μέσα μας και γύρω μας.

Η παράσταση ακολουθεί μια πετυχημένη διαδρομή. Από την Αθήνα και την Πάτρα τώρα στη Θεσσαλονίκη και μετέπειτα πάλι Αθήνα στο θέατρο επί Κολωνώ. Πείτε μας για την πορεία αυτή, την αποδοχή του κοινού και τη συνέρευση στο Black Box στην πόλη μας.

Είναι μεγάλη χαρά και τιμή που η παράστασή μας εγκαινιάζει ένα χώρο εξαιρετικό, το Black Box του Θωμά Χαρέλα και του Γιάννη Γκουντάρα. Είναι άνθρωποι χρόνια στη θεατρική πιάτσα με μεγάλη εμπειρία και γνώση των θεατρικών πραγμάτων. Κατάφεραν, λοιπόν, να ανοίξουν ένα χώρο, πραγματικά αξιοζήλευτο ακόμα και για τα δεδομένα της Αθήνας. Είναι η αλήθεια ότι ξεκινήσαμε με ένα θεατρικό έργο άγνωστο μεν στον ελλαδικό χώρο αλλά πολύ γνωστό δε στην Ευρώπη, καθώς έχει βραβευτεί και ανέβει σε πολλές χώρες. Ο Δημήτρης Μυλωνάς, ο σκηνοθέτης της παράστασης, το επέλεξε. Όταν έχεις να καταπιαστείς με ένα δύσκολο έργο είναι πιο επίπονη η αρχή. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι πολλές φορές, όταν ξεκινάς με κάποιο γνωστό έργο, με ένα Σαίξπηρ ή έναν Τσέχωφ, ένα κομμάτι της επιλογής του θεατή να το δει, είναι το έργο καθεαυτό. Στην περίπτωσή μας, ήταν κάτι άγνωστο, άρα έπρεπε να παλέψουμε διπλά. Αυτή η μάχη, ωστόσο, δόθηκε με επιτυχία καλλιτεχνική αλλά και εισπρακτική. Είχαμε μια εξαιρετική σεζόν στο Studio Μαυρομιχάλη. Είναι γεγονός ότι γράφτηκαν πολύ καλές κριτικές, από σημαντικούς δημοσιογράφους και τα μεγαλύτερα έντυπα του αθηναϊκού τύπου. Αυτό μας έδωσε τη δύναμη και τη χαρά να συνεχίσουμε το έργο και φέτος σε καινούργια στέγη στο Επί Κολωνώ, μια εξαιρετική πιάτσα της Αθήνας με πολύ μεγάλη πορεία στα θεατρικά δρώμενα. Επιπλέον, συνεχίζουμε με καινούργιο Στάλιν, καθώς έχουμε αντικατάσταση στον ρόλο από τον Σπύρο Τσεκούρα. Δεν είχαμε ξανασυνεργαστεί, φυσικά τον είχα δει σε παραστάσεις και ομολογώ πως τον θαυμάζω ουσιαστικά. Κατάφερε να υλοποιήσει με επιτυχία την αντικατάσταση, να φέρει το προσωπικό του στίγμα στην παράσταση αλλά και να κάνει στην ίδια την παράσταση πάρα πολύ καλό, να την ανανεώσει, να την εξελίξει, θα μπορούσα να πω. Δεν μιλάμε μόνο για μια επανάληψη της παράστασης αλλά για μια φρέσκια, νέα version, μια νέα ανάγνωση.

Είναι μια φανταστική ιστορία με πλήθος αληθοφανών στοιχείων. Ποια είναι αυτά; Ποια είναι εκείνα τα στοιχεία της παράστασης που θα είναι πάντα επίκαιρα και διαχρονικά;

Δεν μιλάμε για αληθοφανή στοιχεία μόνο αλλά για ιστορικά. Ο κορμός της ιστορίας που παρακολουθούμε στην παράσταση αποτελείται από ιστορικά γεγονότα αρχής γενομένης από τον ίδιο τον ήρωα του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, του σπουδαίου Ρώσου συγγραφέα. Ξεκινάει ο Juan Mayorga και φτιάχνει μια θεατρική δράση αντλώντας από την ιστορία. Βρισκόμαστε στη Ρωσία στα τέλη δεκαετίας του ’20 αρχές ’30, όπου πλέον ο Στάλιν έχει εδραιωθεί πλήρως στη Σοβιετική Ένωση και επιβάλλει μια συγκεκριμένη γραμμή στο πώς πρέπει να συμβαίνουν τα πράγματα στις τέχνες, στη ζωή, στην πολιτική, και σε όλους τους τομείς. Από αυτή τη γραμμή οποιοσδήποτε ήθελε να ξεφύγει λίγο κινδύνευε μέχρι και η ζωή του. Υπάρχουν περιπτώσεις καλλιτεχνών που εξαφανίστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Ο Μπουλγκάγκοφ αντιστάθηκε. Είπε, χαρακτηριστικά, “ότι δεν υπάρχει περίπτωση να γράφω όπως θέλετε εσείς και το μόνο που ζητάω είναι να μ’ αφήνετε να γράφω ελεύθερα ή να φύγω από τη χώρα”. Ο Στάλιν δεν του επιτρέπει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Τον σκοτώνει, λοιπόν, αργά. Είναι αυτό που λέει ο ίδιος ο Μπουλγκάκοφ στη σύζυγό του, την οποία υποδύομαι εγώ, ότι, “είμαι ζωντανός νεκρός’’. Για έναν τόσο τεράστιο καλλιτέχνη να του επιβάλλεις τη σιωπή, να του σφραγίζεις την καλλιτεχνική του ορμή, ισοδυναμεί με θάνατο. Επομένως, ο Στάλιν επέλεξε έναν αργό και βασανιστικό θάνατο και αυτό αποτελεί πραγματικότητα. Ο Μπουλγκάκοφ πέθανε στα 40 με νεφρική ανεπάρκεια, τυφλός και στη ψάθα. Το έργο έχει να κάνει μ’ αυτήν την ιστορία και με έναν αστικό μύθο ότι κάποια στιγμή του τηλεφωνεί ο Στάλιν και του λέει ότι επιθυμεί να βρεθεί μια λύση αλλά πάνω που ορίζουν το ραντεβού, κόβεται η γραμμή. Παίρνει, λοιπόν, αυτά τα γεγονότα ο Juan Mayorga, τις επιστολές του Μπουλγκάκοφ προς τον Στάλιν και το τηλεφώνημα και χτίζει μια φανταστική ιστορία. Βάζει τον Στάλιν να επισκέπτεται το σπίτι του συγγραφέα. Εγώ υποδύομαι τη σύζυγο, ιστορικά ξέρουμε ότι ο Μπουλγκάκοφ έχει παντρευτεί τρεις φορές, εμείς επιλέξαμε ότι είναι η τρίτη του γυναίκα. Γνωρίζουμε ότι ήταν μια ηθοποιός, άρα με τη απαγόρευση των έργων του μένει και αυτή χωρίς δουλειά. Είναι μια γυναίκα δυναμική, ζωντανή, χυμώδης, πρακτική, είναι η γυναίκα που είναι δίπλα στο μεγάλο καλλιτέχνη, στον εμμονικό, τον δαιμονικό. Είναι αυτή που αποτελεί το στήριγμά του και η οποία προτείνει πρακτικές λύσεις. Εν τέλει είναι η ίδια του η ζωή, αφού βγαίνει εκτός σπιτιού, ψάχνει λύσεις, δέχεται όλη την ταπείνωση. Ο Μπουλγκάκοφ είναι δακτυλοδεικτούμενος από την κοινωνία και ακόμα και αν κάποιος πιστεύει κάτι διαφορετικό, πρέπει να αποδείξει, να φαίνεται ότι είναι εχθρός του Μπουλγκάκωφ. Είναι τόσο βαθιά η αγάπη της που δε σταματά ποτέ. Είναι ο άνθρωπος που συμπιέζεται από το μεγάλο καλλιτέχνη, από την εξουσία και προσπαθεί να βρει τις ισορροπίες.

‘’Αποφασίστε επιτέλους Μπουλγκάκοφ σε ποια πλευρά του οδοφράγματος βρίσκεστε;’’ Είναι το βασανιστικό ερώτημα του καλλιτέχνη; Ποια πλευρά να επιλέξει; Πώς να παραμείνει ανεπηρέαστος; Στρατευμένη ή ελεύθερη τέχνη;

Ο όρος “στρατευμένη τέχνη’’ έχει πάρει μια αρνητική χροιά αν αναλογιστούμε ότι εκείνη την εποχή δεν υπήρχε τηλεόραση άρα η τέχνη με τη μορφή του θεάτρου υπήρξε εξαιρετικό εργαλείο προπαγάνδας. Αλίμονο εάν ένας καλλιτέχνης δεν έχει μια ευαισθησία πολιτική, κοινωνική. Το να μπορείς να μένεις συνεπής στο όραμά σου παρά τις αντίξοες συνθήκες, τις οικονομικά φοβερά αντίξοες συνθήκες, είναι για μένα μια μορφή αντίστασης. Επομένως, δε μιλάμε για στράτευση, να γράψω ή να μη γράψω πράγματα που αρέσουν ή δεν αρέσουν αλλά να μπορώ να μένω συνεπής στο δικό μου το όραμα. Αυτό για μένα είναι σημαντικό.

Η εταιρεία θεάτρου, “εν Δράσει” είναι μια ομάδα καλλιτεχνών που θέλει να υλοποιήσει τα θεατρικά της όνειρα;

Ασφαλώς. Η ισχύς εν τη ενώσει, σ’ αυτούς τους καιρούς που δεν υπάρχει κανένας θεσμός που να αγκαλιάζει τους καλλιτέχνες, γιατί το να λειτουργείς ως μονάδα είναι εξαιρετικά δύσκολο. Μετά τις προσωπικές μας διαδρομές θέλαμε να ακολουθήσουμε το όνειρό μας. Είναι σημαντικό να μιλάς με τον άλλο την ίδια γλώσσα. Όταν βρεις συνοδοιπόρους και έχεις κοινό κώδικα μπορείς να ξεκινήσεις μια ομάδα. Με τον Δημήτρη τον Μυλωνά μιλούσαμε κοινή γλώσσα εξαρχής, η ματιά μας για το θέατρο και την τέχνη ήταν κοινή. Αυτό δε σημαίνει ότι φτιάξαμε έναν κλειστό πυρήνα. Πιστεύουμε σε συνεργασίες και στοχεύουμε σε έναν πυρήνα ζωντανό, ανοιχτό, με ανταλλαγή ιδεών και όμορφες συνεργασίες.

Ποια είναι η Μπουλγκάκοβα; Πιστή, αφοσιωμένη σύζυγος αλλά και επαναστατική γυναίκα; Λέει, χαρακτηριστικά, “δεν χρειαζόμαστε την άδεια του Στάλιν για να είμαστε ευτυχισμένοι’’.

Η Μπουλγκάκοβα, πέρα όλων των άλλων που μπορούμε να πούμε θεωρητικά και πολιτικά, είναι μια γυναίκα που διεκδικεί τον άντρα της. Τι θέλει, λοιπόν; Ό,τι θέλω κι γω, ενδεχομένως κι εσείς αλλά, αναμφισβήτητα και όλοι μας. Θέλει να βγει μια βόλτα με τον άντρα της, να χορέψουν, να κάνουν έρωτα, να τη φλερτάρει. Αυτό διεκδικεί. Διεκδικεί τη σχέση της, την ερωτική της ζωή με τον άντρα που αγαπάει βαθιά. Ό,τι κι αν γίνεται έξω, αυτοί μπορεί να είναι ευτυχισμένοι μαζί. ‘’Δεν επιτρέπω σε κανένα Στάλιν, κανένα καθεστώς, να μπει ανάμεσά μας’’. Αν αυτό ονομάζεται επαναστατικό ή όχι, δεν το ξέρω, αλλά νομίζω σε άλλες αναλογίες και με άλλα λόγια το έχουμε πει όλοι στη σχέση μας. Είναι μια γυναίκα πολύ δυναμική, δεν πτοείται, αναζητά λύσεις. Τελικά, διεκδικεί την αγάπη, την ευτυχία. Έχει να κάνει με έναν εμμονικό άνδρα που αφήνεται στην τρέλα του, τον ταρακουνάει. Άλλωστε, αν χάσουν ο ένας τον άλλο, θα χάσουν τα πάντα.

Είναι η Μπουλγκάκοβα, ο σύνδεσμος της αληθινής ζωής με την ταραγμένη πολιτική ζωή;

Φυσικά, είναι αυτή που βγαίνει έξω από το σπίτι και φέρνει τη μαρτυρία του πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος. Αντιπροσωπεύει το συναισθηματικό κομμάτι, το ανθρώπινο, ‘’ευτυχία είναι να κοιμόμαστε αγκαλιά, να χορεύουμε, υπάρχει κι αυτό στη ζωή’’.

Η επιτυχημένη παράσταση παίζεται από τις 26 Σεπτεμβρίου και παίρνει παράταση έως και τις 12 Οκτωβρίου.

Δείτε αναλυτικά για την παράσταση: Γράμματα αγάπης στον Στάλιν