Ο Ερντογάν αλά ελληνικά

Του Γιάννη Σφήκα

Αν απέδειξε κάτι για τις συνθήκες και την ωριμότητα του ελληνικού δημοσίου διαλόγου η πρόσφατη αντιμετώπιση των μαζικών διαδηλώσεων στην Τουρκία, είναι, σε πρώτο επίπεδο, η παντελής άγνοια της σύνθετης πολιτικής κατάστασης στη γειτονική χώρα και η αντιμετώπιση των πάντων βάσει απλουστευτικών και εθνολαϊκιστικών επιχειρημάτων: «αφού ο κόσμος διαδηλώνει εναντίον μιας κυβέρνησης ποιος άλλος θα φταίει; ο ‘νεοφιλελευθερισμός’• κι αφού η αναταραχή συμβαίνει στην Τουρκία, δε μπορεί, κάποια συνομωσία εις βάρος της Ελλάδας θα εξυφαίνεται από πίσω».

Από τη μία, με τις δηλώσεις τους τα αριστερά κόμματα έσπευσαν, ασθμαίνοντα, να ταυτίσουν -και αυτές- τις διαδηλώσεις με τον «νεοφιλελευθερισμό» και το ελληνικό μνημόνιο (!) σε μια εύκολη ανάγνωση των πάντων επί γης με βάση την ελληνική εμπειρία. Απόψεις αυτού του είδους μόνο σε πολιτικά κόμματα που προσπαθούν να αλλάξουν έναν σύνθετο κόσμο  δεν ταιριάζουν. Αποτελούν περισσότερο εσχατολογική επιχειρηματολογία των θρησκειών, που όλα ερμηνεύονται με βάση έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό. Κι  από την άλλη πλευρά βγήκαν-για πολλοστή φορά- από τα συρτάρια οι δεξιές συνομωσιολογικές θεωρίες που ερμηνεύουν την κατάσταση ως μια καλοστημένη προβοκάτσια, όμοια (;) με τα Σεπτεμβριανά, η οποία, κατ’ αυτούς σίγουρα, αποσκοπεί να στραφεί η Τουρκία εναντίον της Ελλάδας έχοντας βλέψεις για τα κοιτάσματα των, φημολογούμενων ως αμύθητων (!), υδρογονανθράκων του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου. Και κάπου στη μέση βρίσκεται η άλλοτε λαλίστατη συμπολίτευση, η οποία συχνότερα σιωπά διατρανώνοντας την έλλειψη ενδιαφέροντος ή στην καλύτερη περίπτωση άγνοιας, ψελλίζοντας που και που ότι συμφωνεί με την μία ή την άλλη πλευρά ή εκτοξεύοντας δήθεν βαθυστόχαστες αναλύσεις ότι η ταραχή ευνοεί τον ελληνικό τουρισμό, λες και οι τουρίστες είναι κάτι δεδομένο. Το έργο έχει ξαναπαιχτεί, ήταν στην περίπτωση των πολέμων στη Γιουγκοσλαβία και της άκριτης υποστήριξης των «αδελφών» Σέρβων από ολόκληρο το ελληνικό πολιτικό φάσμα. 

Τις τελευταίες ημέρες όμως, έχουν, δημοσιευθεί και εξαιρετικές ψύχραιμες αναλύσεις οι οποίες,  αναλύοντας την σύνθετη πολιτική κατάσταση της χώρας σε συνδυασμό με εσωτερικές αλλά και εξωτερικές ισορροπίες, δείχνουν ότι, τουλάχιστον μέχρι στιγμής,  οι λαϊκές διαδηλώσεις στην Τουρκία αφορούν την ετερόκλητη μεσαία τάξη, η οποία στρέφεται  εναντίον ενός λαϊκιστή, με τάσεις αυταρχισμού, ισλαμιστή ηγέτη, προτάσσοντας κοσμικά αιτήματα, προσανατολισμένα στις αξίες του δυτικού «κράτους δικαίου».  Ο Ερντογάν παραμένει δημοφιλής στα φτωχότερα λαϊκά στρώματα, τα οποία στηρίζουν το κυβερνών AKP, τουλάχιστον όσο ακόμα υπάρχει οικονομική ευημερία καθιστώντας οποιαδήποτε σύγκριση των διαδηλώσεων με την Αραβική Άνοιξη και τα κινήματα των αγανακτισμένων τουλάχιστον ατυχή. Αν πρέπει να μιλήσουμε συνθηματικά, όπως διεξάγεται η δημόσια συζήτηση στην χώρα, θα λέγαμε ότι τα αιτήματα, που στοχεύουν στον τρόπο ζωής στην Τουρκία, εμπνέονται περισσότερο από ένα 1789 παρά από ένα 1917. Με άλλα λέξεις, αναδεικνύεται ως βασικό πρόβλημα του ελληνικού δημοσίου διαλόγου ότι αρκετοί είναι εκείνοι, οι οποίοι γράφουν και σπεύδουν να σχολιάσουν γρηγορότερα από όσο διαβάζουν.

Σε δεύτερο όμως επίπεδο, αναδεικνύεται και η βαθιά εσωστρέφεια τόσο του ελληνικού πολιτικού κόσμου όσο και των ΜΜΕ. Βαθιά απορροφημένη στην εσωστρεφή ελληνική πολιτική σκηνή, η πλειοψηφία των ελλήνων πολιτικών και των ΜΜΕ ασχολείται ευκαιριακά με ζητήματα εκτός ελληνικών συνόρων, τα οποία περιστασιακά έρχονται στη δημοσιότητα. Να δεχτούμε ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα μικρή και με συμφέροντα επικεντρωμένα σε μία πολύ συγκεκριμένη περιοχή του πλανήτη, αυτό που ονομάζεται νοτιοανατολική Ευρώπη και ανατολική Μεσόγειος. Θεωρητικά τουλάχιστον, η στοιχειώδης ενασχόληση με αυτό το, πραγματικά ενδιαφέρον όσο και ταραγμένο, κομμάτι του πλανήτη θα όφειλε να είναι κομμάτι της ελληνικής επικαιρότητας. Ωστόσο η ευαισθησία της πλειοψηφίας της ελληνικής ελίτ εξαντλείται στην σποραδική κι επομένως ασύνδετη παρατήρηση της ευρύτερης γειτονιάς της χώρας, περισσότερο πιεζόμενη και αγόμενη από το διεθνές ενδιαφέρον. Εξάλλου, εκτός από την απειλή κρίσεων, που αφορά ζητήματα διπλωματικά και στρατιωτικά, ποιόν άλλο λόγο μπορεί να σκεφτεί κανείς ώστε να  της εξάψει το ενδιαφέρον;

Αλλά αλίμονο! Μια χώρα με πλειοψηφία κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες, που αναδείχθηκαν όχι για το καινοτόμο πνεύμα και την εξωστρέφειά τους αλλά για τις κατάλληλες γνωριμίες με το τρίγωνο Μαξίμου-Κολωνάκι-Βουλή, πόσα οικονομικά συμφέροντα μπορεί να έχει εκτός συνόρων, ώστε να δικαιολογείται το πραγματικό ενδιαφέρον πολιτικών και ΜΜΕ για την περιοχή;