Ο φασισμός της διπλανής πόρτας δεν κρύβεται κάτω από το χαλί πια

Του Βασίλη Χατζηιωάννου

Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα απετέλεσε μια θλιβερή αφορμή σκέψεων για το πώς φτάσαμε ως εδώ. Και οι σκέψεις είναι ωμές, δυσάρεστες και επώδυνες.

Η πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας αποστρέφεται (αν όχι εχθρεύεται) το διαφορετικό, είτε στην εξωτερική εμφάνιση (χρώμα, ντύσιμο κλπ.), είτε στην στάση ζωής (εργένικη ζωή, συμβίωση άνευ γάμου, ομοφυλοφιλία, κλπ.), είτε στην ικανότητα (αριστεία, καινοτομία, επαγγελματική επιτυχία). Και επιθυμεί να εξαλείψει με κάθε τρόπο αυτή την διαφορετικότητα για να συντηρεί την ομοιομορφία και την διαιώνισή της. Ακόμα ηχεί στ’ αυτιά μου η κουβέντα ενός «ευυπόληπτου» συμπολίτη μας σε μια έκρηξη κυνικής ειλικρίνειας σε κατ’ ιδίαν συζήτηση: «όποιος ξεφεύγει από το μέσο όρο κρύβει κουσούρια και δεν τον γουστάρω. Ποιός είναι αυτός που τολμά να προκαλεί τους πολλούς και τα καθιερωμένα;»…

Για πολλά χρόνια η καταναλωτική ισοπέδωση αποτέλεσε το τέλειο χαλί κάτω από το οποίο η κοινωνία μας έκρυβε τα σκουπίδια της. Όταν το μακιγιάζ ξεθώριασε, το προσωπείο έπεσε και το (δανεικό) χαλί τραβήχτηκε κάτω από τα πόδια της, τα σκουπίδια ήρθαν στην επιφάνεια. Και η δυσωδία τους είχε ποτίσει την κοινωνική μας ζωή: Πνευματική υστέρηση, μετριότητα και αλόγιστη βία με διάφορες μορφές μέσα στην οικογένεια, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην δημόσια σφαίρα. Μια βία που έφερε στο προσκήνιο τη μυθοποίηση της σωματικής επιβολής και της εξουσίασης του άλλου μέχρι του σημείου της θανάτωσής του. 

Μέσα σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον ήταν αναμενόμενο η οποιαδήποτε διαφορετική άποψη ή στάση ζωής να είναι ξένο σώμα. Ουδείς την επιθυμεί, ουδείς την ανέχεται, ουδείς θέλει να την συζητήσει, έστω για να επιχειρήσει να την αποδομήσει, διότι η διαφορετική άποψη δεν πρέπει να υπάρχει: Είναι κακό σπυρί, είναι εκείνη η μικρή κραυγή, το κακό όνειρο ενός ταραγμένου συλλογικού ύπνου. Και έτσι η μισαλλοδοξία θέριευσε και ο ελεύθερος στοχασμός συρρικνώθηκε.

Για όλους αυτούς τους λόγους και για πολλούς άλλους που δεν είναι της παρούσης, ο φασισμός ήταν ακοίμητος και περισσότερο διαδεδομένος γύρω μας απ’ όσο εκ πρώτης όψεως φαινόταν. Και η διαπίστωση αυτή, για να γίνει ευρύτερα αντιληπτή, προϋποθέτει δυνατότητα ανάγνωσης των σημείων. Τέτοια δυνατότητα δεν υπάρχει, διότι δεν καλλιεργήθηκε ποτέ, δεν ήταν δυνατόν να καλλιεργηθεί από μια κοινωνία με τα πιο πάνω χαρακτηριστικά. Πράγματι, όπως έγραφε ο πολιτικός φιλόσοφος, Karl Jaspers, «δεν είναι εύκολο να αποκαλύψει κανείς τον φασισμό. Μοιάζει μ’ ένα μηχανισμό που μπαίνει σε κίνηση δίχως οι ίδιοι οι κατασκευαστές του να τον καταλαβαίνουν πραγματικά. Είναι μια ύπαρξη προικισμένη με ανεξάρτητη ζωή, ένα πράγμα δίχως ψυχή. Ένα δαιμονικό, που κατακτά όλους τους ανθρώπους, τόσο εκείνους που παρασύρθηκαν δίχως να ξέρουν, όσο κι εκείνους που μισο-συνειδητά ή μισο-ασυνείδητα, τον κάλεσαν οι ίδιοι. Ο φασισμός είναι σαν ένα σκιάχτρο που πίνει το αίμα των ζωντανών και, από εκεί, γίνεται πραγματικός, ενώ τα θύματά του επιζούν τα ίδια σαν όχλος περιοδευόντων πτωμάτων.»

Τώρα, όμως, που το χαλί δεν υπάρχει πια και τα σκουπίδια βρόμισαν, τα περιθώριο υποκρισίας έχουν εξαντληθεί. Σε τελική ανάλυση, το αν επέλθει τελικά η συνειδητοποίηση του εκφασισμού μας ή όχι, εξαρτάται απολύτως από τις δυνάμεις μας. Και το happy end κάθε άλλο παρά δεδομένο είναι σε τέτοιες καταστάσεις. Διότι η διαδικασία της συνειδητοποίησης είναι μια επώδυνη ψυχαναλυτική διαδικασία που έχει όλα τα απρόβλεπτα στοιχεία της θεραπευτικής πορείας, με κυριότερο την σύγκρουση με τον άλλο συλλογικό μας Εαυτό που κρύβουμε επιμελώς μέσα μας.

Η Ιστορία διδάσκει ότι οι κοινωνίες, για να αντιπαλέψουν τον φόβο που προκαλεί το άλυτο μυστήριο της Ζωής, ως μόνο οδηγό έχουν το πνευματικό και ψυχικό τους οπλοστάσιο και την καλή τους τύχη. Αν το δικό μας οπλοστάσιο είναι αυτό που καθημερινά φαίνεται γύρω μας, το αποτέλεσμα της δικής μας συλλογικής πορείας συνειδητοποίησης φαίνεται συντριπτικά αρνητικό. Απομένει η καλή τύχη την οποία  ουδείς μπορεί να προβλέψει, παρά μόνο να πιστέψει σε αυτήν.

Καλή μας τύχη λοιπόν…