Ο Γιάννης Μπουτάρης και ο αγώνας του να παραμείνουν αυθεντικά και ακέραια τα Αρχαία του Μετρό

Λέξεις: Γιάννης Α.Μυλόπουλος

Ο Γιάννης Μπουτάρης έφυγε λίγες μέρες πριν δοθεί το Μετρό της Θεσσαλονίκης σε λειτουργία.

Ημιτελές ως προς τα δοκιμαστικά δρομολόγια, που σύμφωνα με τους διεθνείς κανονισμούς θα έπρεπε να είναι 18μηνης διάρκειας, προκειμένου να εγγυηθούν την ασφάλεια του αυτόματου, χωρίς οδηγό, Μετρό.

Κι ακόμη χειρότερα με κομμάτια και αποσπάσματα, με ρεπλίκες, δηλαδή, στη θέση του μοναδικού στον κόσμο για την αυθεντικότητα και την ακεραιότητά του αρχαιολογικού πολεοδομικού συγκροτήματος της Ρωμαϊκής και μετέπειτα Βυζαντινής Θεσσαλονίκης, το οποίο αποκαλύφθηκε μετά από 18 αιώνες στο σταθμό Βενιζέλου. Για να τεμαχιστεί, να ξεριζωθεί και να μεταφερθεί αλλού από τους σημερινούς κυβερνώντες, ενώ υπήρχε τεχνική λύση για την παραμονή του στη θέση του.

Ο κυρ Γιάννης επέλεξε να μην είναι εκεί σε μια τέτοια, όχι κολακευτική για την πόλη και για τον πολιτισμό της, στιγμή. Όταν οι Βούλγαροι στη Σόφια επέλεξαν να μετακινήσουν τη γραμμή του Μετρό για να διατηρήσουν αμετακίνητο και ανέπαφο το αντίστοιχο εύρημα του δικού τους Decumanus και όταν οι Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη επέλεξαν και εκείνοι να μεταφέρουν τη χάραξη του δικού τους Μετρό, για να διατηρήσουν ακέραιο και αυθεντικό το λιμάνι του αυτοκράτορα Θεοδοσίου που αποκαλύφθηκε κατά τις εκεί ανασκαφές, η ελληνική κυβέρνηση θα είναι εσαεί υπόλογη γιατί κατέστρεψε ένα μοναδικό μνημείο του διεθνούς πολιτισμού, ενώ υπήρχε λύση για να διασωθεί ακέραιο και αυθεντικό.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή που αποκαλύφθηκε στο σταθμό Βενιζέλου το κεντρικό πολεοδομικό σύμπλεγμα του Decumanus Maximus, της κεντρικής οδικής αρτηρίας που διέσχιζε την πόλη από τη δύση στην ανατολή, μαζί με τα κτίρια, τα πεζοδρόμια, τα καταστήματα, τα μνημεία και τα υδραυλικά έργα που βρέθηκαν ακέραια μαζί του στο τέλος του 2011 κατά τις ανασκαφές της βασικής γραμμής του Μετρό, ο τότε δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης αντιλήφθηκε τη μεγάλη σημασία του για την ιστορία, τον πολιτισμό, αλλά και για την οικονομική ανάπτυξη της πόλης.

Πρώτα γιατί ένα ολόκληρο πολεοδομικό συγκρότημα μιας πόλης από τον 3 ο και 4 ο μ.Χ. αιώνα, ανέπαφο και ακέραιο και έκτασης κοντά στα δύο στρέμματα, είναι εξαιρετικά σπάνιο και δεν υπάρχει δεύτερο παγκοσμίως.

Δεύτερον, γιατί ένα τέτοιας εξαιρετικής αυθεντικότητας και ακεραιότητας και συγχρόνως εκτεταμένο μνημείο της ιστορίας και του πολιτισμού της Θεσσαλονίκης πριν από 18 αιώνες είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που αποκαλύπτεται και είναι πολύ δύσκολο να αποκαλυφθεί ξανά.

Τρίτον, γιατί ο Decumanus Maximus της Θεσσαλονίκης είναι η καλύτερη απόδειξη της ιστορικής συνέχειας και του πολιτισμού μιας πόλης με αδιατάρακτη ιστορία.

Και τέλος γιατί, εκτός από τη μεγάλη πολιτιστική συμβολή, η διατήρηση του Decumanus Maximus ανέπαφου και αμετακίνητου, όπως ακριβώς βρέθηκε, θα προσείλκυε το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας, τονώνοντας την εξωστρέφεια, τον τουρισμό, την ανάπτυξη και την οικονομία της πόλης. Και επιπλέον, προσφέροντάς της ένα μοναδικό διεθνές τοπόσημο.

Ο Γιάννης Μπουτάρης τα αντιλήφθηκε όλα αυτά εξ αρχής και ήταν ο πρώτος που στάθηκε απέναντι στα ανιστόρητα και αντιεπιστημονικά σχέδια που ήθελαν να ξηλώσουν τα Αρχαία για να περάσει το Μετρό.

Οι κυβερνητικοί, τότε, όπως και σήμερα άλλωστε, διέδιδαν κατά απόλυτα αβάσιμο, αναληθή και αντιεπιστημονικό τρόπο ότι δήθεν δεν υπάρχει τεχνική λύση συνύπαρξης Αρχαίων και Μετρό στη Βενιζέλου.

Μαζί με τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, συντάχθηκε από την πρώτη στιγμή ένα μεγάλο μέρος του προοδευτικού κόσμου της Θεσσαλονίκης, από κοινού με την αρχαιολογική, την πανεπιστημιακή και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Ο ίδιος ο γράφων, ως Πρύτανης του ΑΠΘ τότε, ήταν από τους πρώτους που είχε την τύχη να επισκεφτεί το μνημείο στη Βενιζέλου, από κοινού με μια επιστημονική ομάδα καθηγητών από τα Τμήματα Ιστορίας & Αρχαιολογίας, Αρχιτεκτόνων, Πολιτικών και Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ.

Την επίσκεψη εκείνη ακολούθησε η εκπόνηση από την επιστημονική ομάδα του ΑΠΘ των πρώτων εναλλακτικών σχεδίων συνύπαρξης των Αρχαίων και του Μετρό στη Βενιζέλου. Οι οποίες, αν και κατατέθηκαν από το ΑΠΘ στην Αττικό Μετρό, τότε, αγνοήθηκαν στη συνέχεια παντελώς.

Η αντιπαράθεση δημάρχου, κοινωνίας των πολιτών και επιστημονικής κοινότητας αφενός και κυβέρνησης αφετέρου, η οποία πεισματικά επέμενε να καταστρέψει το μνημείο για να προχωρήσει το Μετρό, κράτησε από το 2012 μέχρι το 2015. Με μεγάλο θύμα την πρόοδο του έργου.

Για να φτάσουμε στον Ιούνιο 2016. Οπότε το υπουργείο Πολιτισμού, με την τότε γενική γραμματέα Μαρία Βλαζάκη, η πόλη της Θεσσαλονίκης, με τον τότε δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη και το νομικό του σύμβουλο, τον Απόστολο Σοφιαλίδη και η Αττικό Μετρό ΑΕ με τον αφηγητή της ιστορίας ως πρόεδρο, εκπροσωπώντας το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, (φωτο), υπογράψαμε κοινό μνημόνιο συνεργασίας για τη συνύπαρξη Αρχαίων και Μετρό στο σταθμό Βενιζέλου.

Είχε προηγηθεί η απόφαση του 2015, του τότε υπουργού Πολιτισμού της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Ξυδάκη, που έβαζε τέλος στη διένεξη και άνοιγε τον δρόμο για τη διάσωση ου σπουδαίου αρχαιολογικού συμπλέγματος της Βενιζέλου.

Η συνεργασία των τριών φορέων επέτρεψε, για πρώτη φορά, τα έργα του Μετρό να προχωρήσουν από το 30% που είχαν φτάσει τότε, μετά από 10 ολόκληρα χρόνια κατασκευής, στο 75% της ολοκλήρωσής τους το 2019, οπότε ανέλαβε η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η οποία τα καθυστέρησε και πάλι. Η τεχνική λύση ταυτόχρονης παραμονής των αρχαίων στη θέση τους και κατασκευής του σταθμού, για την οποία οι μέχρι τότε κυβερνήσεις επέμεναν ότι δεν υπάρχει, τελικά μελετήθηκε και τεκμηριώθηκε.

Επρόκειτο για την ίδια τεχνική λύση που εφαρμόστηκε το 2000 για τη διατήρηση των αρχαίων στο σταθμό Μοναστηράκι, στο Μετρό της Αθήνας. Σε 7 μήνες, η τεχνική αυτή λύση κατατέθηκε από την Αττικό Μετρό ΑΕ και εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του υπουργείου Πολιτισμού. Και τον Φεβρουάριο του 2017 ξεκίνησαν, για πρώτη φορά από το 2011, που είχε σταματήσει η ανασκαφή, τα έργα στη Βενιζέλου.

Σύμφωνα με το νέο, τότε, σχεδιασμό του έργου, αυτό θα παραδίνονταν σε εμπορική λειτουργία στο τέλος του 2020, χωρίς βέβαια τον καθυστερημένο σταθμό Βενιζέλου. Ο οποίος θα εντάσσονταν στο έργο αργότερα και συγκεκριμένα το 2023.

Αυτή τη λύση για τη Βενιζέλου, την ίδια που είχε εφαρμοστεί και δοκιμαστεί το 2000 – 2004 στο Μετρό της Αθήνας, αμφισβήτησε και ανέτρεψε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, μόλις ανέλαβε το 2019. Επιμένοντας στην απολύτως αντιεπιστημονική αντίληψη, ότι τεχνική λύση συνύπαρξης Αρχαίων και Μετρό δεν είναι εφικτή, αποδόμησαν με επικοινωνιακά τεχνάσματα την τεχνική λύση που δεκάδες έμπειροι και εξειδικευμένοι μηχανικοί, σύμβουλοι της Αττικό Μετρό και του αναδόχου του έργου και ειδικοί στα υπόγεια έργα καθηγητές πολυτεχνείων είχαν τεκμηριώσει, μελετήσει και εφάρμοζαν μέχρι τότε.

Στο πλαίσιο αυτής της εμμονής αποξήλωσαν και αποδόμησαν τα έργα που είχαν κατασκευαστεί από το 2017 μέχρι το 2019 στη Βενιζέλου, για να εκπονήσουν εκ νέου τις μελέτες από την αρχή. Και στη συνέχεια να τεμαχίσουν, να αποσπάσουν και να μεταφέρουν σε αποθήκες τα αρχαία, για να κατασκευάσουν εκ νέου τον σταθμό, σαν να μην είχε βρεθεί ποτέ το σπουδαίο μνημείο της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής Θεσσαλονίκης.

Με συνέπεια: – την καθυστέρηση του ήδη καθυστερημένου έργου για άλλα τέσσερα χρόνια, – την καταστροφή της αυθεντικότητας και της ακεραιότητας του αρχαιολογικού μνημείου και – την κατασπατάληση τουλάχιστον 100 εκατομμυρίων ευρώ, (χτες γράφτηκε στον τύπο για άλλα 90 περίπου εκατομμύρια ευρώ), πλέον του αρχικού προϋπολογισμού, σε αποζημιώσεις στους εργολάβους, εξ αιτίας της καθυστέρησης που το ίδιο το δημόσιο προκάλεσε στο έργο.

Σήμερα καμαρώνουν για το καταστροφικό τους έργο και επιδεικνύουν στη Βενιζέλου κομμάτια και αποσπάσματα, ένα αντίγραφο, δηλαδή, του αυθεντικού μνημείου που οι ίδιοι διέλυσαν, απέσπασαν από τον ιστορικό κορμό του και μετέφεραν αλλού. Είναι μια μοναδικής βαρβαρότητας στιγμή στη διεθνή ιστορία όπου οι κυβερνώντες, σε πείσμα της κοινωνίας των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας, κατέστρεψαν ένα αυθεντικό και ακέραιο μνημείο πολιτισμού, ενώ υπήρχε επιστημονικά αποδεκτή λύση, που ήδη εφαρμόζονταν, για την παραμονή του στη θέση του.

Ο αγώνας που έδωσε η φωτισμένη πλευρά της Θεσσαλονίκης για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης και του πολιτισμού της, με εμπνευστή, καθοδηγητή και ηγέτη τον μεγάλο Γιάννη Μπουτάρη, δυστυχώς, δεν ευοδώθηκε.

Σε λίγες μέρες θα αποκαλυφθεί, όμως, η μεγάλη αλήθεια της αναπαράστασης του μνημείου στη Βενιζέλου. Το οποίο θα μπορούσε σήμερα να είναι εκεί, ακέραιο και αυθεντικό.

Θα αποκαλυφθεί, δηλαδή, ο πολιτισμός της μιζέριας, που ενώ μπορεί να έχει αυθεντικά και ακέραια μνημεία, εκπαιδεύει τους πολίτες να βολεύονται με κιτς και με… ρεπλίκες.

Η παρακαταθήκη που αφήνει πίσω του ο Γιάννης Μπουτάρης είναι ότι φώτισε τη σκοτεινή πλευρά της πόλης, μαθαίνοντάς μας να δίνουμε τον μεγάλο πατριωτικό αγώνα για τα κοινά αγαθά και τον πολιτισμό.

Έναν αγώνα που δεν νικά όποιος κερδίζει, αλλά όποιος αγωνίζεται.

Καλό σου ταξίδι, Δήμαρχε, στην αιωνιότητα. Η Θεσσαλονίκη σε ευγνωμονεί.

Ο Γιάννης Α. Μυλόπουλος, είναι Καθηγητής Πολυτεχνικής Σχολής, πρώην Πρύτανηw ΑΠΘ, Πρώην Προέδρος της Αττικό Μετρό ΑΕ και Επικεφαλής παράταξης «ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ»