Ο Πολιτισμός της βόρειας Πιερίας στην αφάνεια

Της Μαρίας Καρανίκα*

Η βόρεια Πιερία είναι μια περιοχή με πολύ πλούσια Προϊστορία και Ιστορία, με μια αδιάκοπη πορεία στο χρόνο, που ξεκινά κάπου στα 6.500 π.Χ. και φτάνει μέχρι και τη Βυζαντινή περίοδο.

Στις πολυετείς ανασκαφές που έγιναν στο παρελθόν ήρθαν στο φως πολλοί οικισμοί της αρχαιότητας, νεκροταφεία και πολύ σημαντικά ευρήματα, όπως και μνημεία που μαρτυρούν την κατοίκηση στον τόπο και τη μεγάλη ανάπτυξη μέσα από ποικίλες δραστηριότητες, όπως η γεωργία, το εμπόριο, η θαλάσσια εκμετάλλευση, η κεραμική παραγωγή μέσα σε μια γενικότερη  ύπαρξη παραγωγικής εξωστρέφειας.

Βρέθηκαν αρχαιότητες από διάφορα υλικά, όπως πηλό, χρυσό, χαλκό, σίδηρο, γυαλί, λίθο, και οστό. Πολλά από αυτά προσέλκυσαν εδώ και χρόνια το ενδιαφέρον της Παγκόσμιας Επιστημονικής Κοινότητας και ερευνητές από πολλά μέρη του κόσμου μελέτησαν αρχαιολογικό υλικό από την περιοχή, κάνοντας μάλιστα ποικίλες δημοσιεύσεις.

Χαρακτηριστικά αναφέρουμε κάποια Πανεπιστημιακά ιδρύματα που διεξήγαγαν ανασκαφές κι έρευνες σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας, όπως το ΑΠΘ, το Πανεπιστήμιο του Sheffield της Αγγλίας, καθώς και το Πανεπιστήμιο UCLA της Καλιφόρνια των ΗΠΑ.

Αρχικά, τα τέχνεργα από πολύτιμο υλικό όπως χρυσό, αποφασίστηκε να μεταφερθούν σε ασφαλείς χώρους φύλαξης σε άλλες πόλεις, καθώς δεν υπήρχε κάποιο ειδικό κτίσμα για να στεγαστούν. Αργότερα όμως, δόθηκε χρηματοδότηση μέσω προγράμματος ΕΣΠΑ για να χτιστεί ένα υπερσύγχρονο κτίριο στο Μακρύγιαλο Πιερίας, που αρχικά προοριζόταν να γίνει το Μουσείο της βόρειας Πιερίας, αλλά στην πορεία δόθηκε η υποβιβαστική ονομασία «Επισκέψιμη Μουσειακή Αποθήκη» (ΕΜΑΜ).

Η ΕΜΑΜ λοιπόν έχει μια πολύπαθη ιστορία που ξεκινά στα 1998 και φτάνει μέχρι 7 χρόνια πριν από σήμερα, όπου λειτουργεί μεν τυπικά, αλλά επί του πρακτέου αυτό γίνεται με τεράστιες ελλείψεις, χωρίς καμία απολύτως προβολή από κανέναν Φορέα και χωρίς να εκτελεί επαρκώς τους ρόλους  κατασκευής της.

Ειδικότερα, το κτίριο της  ΕΜΑΜ παρουσιάζει τεράστια έλλειψη από προσωπικό και δεν μπορεί έτσι να έχει ένα πλήρες ωράριο, καθώς ανοίγει μόνο σε πρωινή βάση κι όχι κατά τα απογεύματα, τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες. Επίσης, ο εξωτερικός περιβάλλων  χώρος  έχει μια εικόνα εγκατάλειψης, ενώ οι μουσειακές αίθουσες κάθε άλλο παρά επαγγελματικό μουσειακό χαρακτήρα έχουν.

Είναι πραγματικά παράδοξο το ότι πολλά ευρήματα δεν έχουν καν μεταφερθεί στο κτίριο που κατασκευάστηκε γι’ αυτά και φυλάσσονται ακόμη σε διάφορα σημεία, όπως στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, στο Αρχαιολογικό μουσείο του Δίου, σε παραπήγματα των παλιών αρχαιολογικών αποθηκών του Μακρυγιάλου, ακόμη και σε αίθουσα δίπλα στα ΚΕΠ Μακρυγιάλου. Είναι επίσης αδιανόητο το ότι δεν έχει ακόμη τη βασική και προβλεπόμενη σήμανση, καθώς δεν υπάρχει ούτε μία πινακίδα (καφέ με πορτοκαλί) όπου να αναγράφεται ο τίτλος του κτιρίου, το πού είναι η ΕΙΣΟΔΟΣ/ΕΞΟΔΟΣ και ποιο είναι το υπάρχον ωράριο επισκέψεως του κοινού.

Από το 2021 συστάθηκε μια άτυπη, μη κερδοσκοπική, χωρίς νομική υπόσταση  κι υπερκομματική ομάδα, η Πρωτοβουλία Πολιτών για τον Πολιτισμό στην Πιερία, με τη συμμετοχή πολιτών από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό. Αυτή η Πρωτοβουλία λοιπόν κάνει κινήσεις για τη διάσωση, ανάδειξη και προβολή όλης τη Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Πιερίας, έχοντας μια πλούσια αλληλογραφία με Υπηρεσίες.

Πρόσφατα μάλιστα (04-03-2024) κατατέθηκε στην Υπουργό Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη ένα αίτημα (με ΑΠ 93041), στο οποίο ζητάται η πλήρης λειτουργία της ΕΜΑΜ με την ενίσχυση του μουσειακού ρόλου του κτιρίου, έχοντας ως στόχο την αύξηση της επισκεψιμότητας, η οποία παραμένει πολύ χαμηλή.

Δυστυχώς όμως κι οι υπόλοιποι αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία έχουν τεράστια προβλήματα, εφόσον δεν προσλαμβάνονται ποτέ εποχιακοί υπάλληλοι κι έτσι αυτά δεν μπορούν να λειτουργούν ως οφείλουν, παρόλο που ανήκουν σε μια τουριστική ζώνη. Πιο συγκεκριμένα, οι ελλείψεις αφορούν στα εξής: την αρχαία Πύδνα με την Επισκοπή Κίτρους, τους Μακεδονικούς τάφους Κορινού, το Βυζαντινό Επισκοπικό Συγκρότημα Λουλουδιών Κίτρους, το μεταβυζαντινό ναό αγίου Αθανασίου στο Αιγίνιο. Η Πρωτοβουλία Πολιτών θεωρεί πως όλα αυτά πρέπει επιτέλους ν’ αναβαθμιστούν, να προβληθούν και να γίνουν πόλος έλξης επισκεπτών. Κάτι τέτοιο θα βοηθήσει στην τόνωση της τοπικής οικονομίας μέσω της αύξησης της κινητικότητας στην περιοχή, η οποία είναι λυπηρό να παραμένει στην αφάνεια και σε παραμέληση από την Πολιτεία και τους τοπικούς Φορείς εδώ και πολλά χρόνια.

*Η Μαρία Καρανίκα είναι Αρχαιολόγος ΑΠΘ – Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης -Εκπρόσωπος της Πρωτοβουλίας Πολιτών για τον Πολιτισμό στην Πιερία.