Οι αποδιοπομπαίοι τράγοι

Λέξεις: Γιώργος Σάρλης/Εικόνα: pexels

Η ποινική διαδικασία έχει ανάγκη από “ύποπτο” ή από “κατηγορούμενο”.

Η μικροπολιτική διαδικασία εκμετάλλευσης της ποινικής διαδικασίας έχει ανάγκη από “αποδιοπομπαίο τράγο”.

Το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου μπορεί να παίξει οποιοσδήποτε “ύποπτος” ή “κατηγορούμενος”. Ακόμη καλύτερα το ρόλο αυτό μπορεί να τον παίξει οποιοσδήποτε θα αποδειχθεί τελικά -πολύ αργότερα- ότι ήταν ο υπαίτιος, ο φταίχτης, ο ένοχος. Αλλά μπορεί και να αποδειχθεί ότι δεν ήτανε έτσι. Ο αποδιοπομπαίος θα έχει φανεί “χρήσιμος” είτε έτσι, είτε αλλιώς.

Η δημιουργία αποδιοπομπαίων τράγων, είτε επί δικαίων, είτε επί αδίκων, δεν βοηθάει, όμως, ποτέ να αντιμετωπιστούν τα κοινωνικά προβλήματα και συνδέεται με αχρείαστη βία και διασυρμό προσώπων που έτσι και αλλιώς αν καταστούν κατηγορούμενοι θα έχουν να αντιμετωπίσουν τον άρρηκτο με μια ποινική διαδικασία στιγματισμό.

Βοηθάει βασικά στη μετατόπιση του ενδιαφέροντος από την αναγκαία αλλαγή πολιτικής ως προς το συγκεκριμένο κοινωνικό ζήτημα σε ζητήματα που ευνοούν τη μικροπολιτική εκμετάλλευση. Όποιος έχει την ευθύνη να πραγματοποιήσει αλλαγές πολιτικής είναι εκείνος που βασικά ωφελείται από την αποπροσανατολιστική κατασκευή αποδιοπομπαίων τράγων -είπαμε, ακόμη και αν αυτοί αποδειχθούν οι ιδανικοί υπαίτιοι.

Βοηθάει, όμως, ακόμη χειρότερα, στον κοινωνικό πρωτογονισμό, στην επικράτηση μιας “εξ όψεως”, prima facie και διαισθητικής κρίσης -με μια ματιά και χωρίς ιδιαίτερη περίσκεψη, έρευνα ή αναφορά στις λεπτομέρειες- ακόμη και σε σχέση με κάτι που μπορεί να αφορά και να επηρεάζει σοβαρά θεμελιώδη αγαθά και δικαιώματα.

Οδηγεί εντέλει στην εξαχρείωση του αισθητηρίου του κοινού σε σχέση με το τι συμβαίνει στον κόσμο και στην πτώση του μέσα σε μια λούπα “ηθικών πανικών” και (υπερ)γενικεύσεων, δηλ. στην αδιαφορία για εκείνο που πραγματικά συνέβη σε ορισμένη περίπτωση, πάνω στο οποίο έχει ευθύνη να σκεφτεί και να απαντήσει τόσο η δικαιοσύνη -με τον καταλογισμό της ευθύνης- όσο και η πολιτική -με τον επανασχεδιασμό των θεσμών.

*Ο Γιώργος Σάρλης είναι νομικός, με μεταπτυχιακό στο Ποινικό Δίκαιο, πρώην γ.γραμματέας του υπ. Δικαιοσύνης.