Οι νεκροί που μένουν στα αζήτητα – Απαξίωση και έλλειψη σεβασμού

Λέξεις: Ιωάννης Καλλιαρέκος

Ο ενταφιασμός και η απόδοση τιμών στους νεκρούς αποτελεί διαχρονικό στοιχείο που διατρέχει όλο το φάσμα των θρησκειών και των προηγμένων πολιτισμών. Μέχρι πρόσφατα συνιστούσε αναπόσπαστο στοιχείο της κουλτούρας μας.

Στο θέατρο η απόφαση της Αντιγόνης να σεβαστεί τους άγραφους νόμους και να θάψει τον νεκρό αδελφό της, παρά τις περί του αντιθέτου εξαγγελίες του βασιλιά Κρέοντα, αποτέλεσε τον πυρήνα της ομώνυμης θεατρικής παράστασης του Σοφοκλή που συγκίνησε βαθιά τους Αθηναίους, όταν παρουσιάστηκε. Το έργο ανέβηκε 32 φορές στην Αθήνα, χωρίς διακοπή, και ακόμη και σήμερα συγκλονίζει το κοινό.

Στην Ιλιάδα του Ομήρου το θέμα της κηδείας και η μεταφυσική ανησυχία επίσης διατρέχουν τους στίχους του ποιήματος: Ό Έκτορας προσκαλεί σε μονομαχία και αναφέρει :

Κι εγώ σας λέω – κι ας είναι μάρτυρας ο Δίας και για τους δυο μας-

Με το μακρύ χαλκό του ο αντίπαλος αν με σκοτώσει, ας γδύσει

Κι ας κουβαλήσει την

αρμάτα μου στα βαθουλά καράβια’

Μα το νεκρό κορμί στο σπίτι μου να δώσει, για να βάλλουν

οι Τρώες μαζί με τις γυναίκες τους φωτιά και να με κάψουν (ραψωδία Η’ 76 κ.ε)

Η χριστιανική παράδοση συντήρησε αμείωτο  το ενδιαφέρον για το σεβασμό και την  απόδοση τιμών στους νεκρούς. Το Ευαγγέλιο Περί ενταφιασμού και Αναστάσεως του σώματος του Χριστού προϋποθέτει την ταφή για την Ανάσταση.  Το Ανάγνωσμα  της Προφητείας Ιεζεκιήλ (λζ 1-14)  αναφέρει :

«Ιδού εγώ ανοίγω τα μνήματα υμων,  και ανάξω υμάς εκ των μνημάτων υμών,  και εισάξω υμάς εις την γην του Ισραήλ. Και γνώσεσθε, ότι εγώ ειμί Κύριος, εν τω ανοίξαι με τους τάφους υμών, του αναγαγείν με  εκ των τάφων τον λαόν μου. Και δώσω πνεύμα μου εις υμάς και ζήσεσθε…»

Στο ίδιο μήκος κύματος, με την ίδια συνέπεια, αλλά ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια, ο Abu Hurayrah, ένας από τους συντρόφους του Προφήτη Μωάμεθ και ο πιο παραγωγικός αφηγητής των χαντίθ, μεριμνά για τους νεκρούς και ρητά προστάζει :

«βιαστείτε  με την κηδεία γιατί αν είναι δίκαιη, θα την μεταφέρετε σε ό,τι είναι καλό, και αν είναι διαφορετικά, θα απορρίψετε το διάβολο από το λαιμό σας..»

Παρά όμως τις πλούσιες και διαχρονικές υποδείξεις για το σεβασμό στους νεκρούς, το νέο στοιχείο στη διαχείριση των νεκρών που αντιμετωπίζουμε τα τελευταία χρόνια στις ιατροδικαστικές υπηρεσίες, είναι η εγκατάλειψη τους από τους συγγενείς και η αδιαφορία για τον ενταφιασμό τους. Πρόκειται για μια νέα συνήθεια που φέρει έντονο το στοιχείο της αποξένωσης. Γιατί οι συγγενείς με την άρνηση τους να αναλάβουν να ενταφιάσουν το νεκρό, ουσιαστικά αρνούνται να επικυρώσουν την απουσία του. Αρνούνται να τον αποδεσμεύσουν κοινωνικά.

Η απαξιωτική αυτή στάση απέναντι στο νεκρό, αποστερεί  τον εκλιπόντα από την ιερότητα της τιμής και την κοινωνική του ταυτότητα. Αυτομάτως μετατρέπει  το νεκρό σε σορό. Σε ένα είδος  «περιττώματος», ένα κατάλοιπο ζωής.

Στη συνέχεια οι ιατροδικαστικές υπηρεσίες καλούνται να διαχειριστούν το πρόβλημα με όρους υγειονομικούς. Παίρνοντας το μέτρο και υπολογίζοντας τη θέση στο ψυγείο, τη συσσώρευση και την ανάγκη για προώθηση στα κοιμητήρια.

Και εκεί ξεδιπλώνεται το πρόβλημα : Ο νομοθέτης προβλέπει κενό, για να διαχειριστεί κανείς τις αζήτητες από τους συγγενείς σορούς. Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή που συγκρότησε το υπουργείο Δικαιοσύνης, για να δώσει λύση στο πρόβλημα, δεν απέδωσε έργο. Οι δήμοι απαιτούν χρήματα, για παραχωρήσουν θέση ταφής. Tα γραφεία τελετών αμοιβή για τη μεταφορά της σορού και ο νεκρός σεβασμό από μια κοινωνία που σιωπηρά απορρύθμισε τις αξίες της και τον εγκατέλειψε.

o tempora o meres (= ω καιροί ω ήθη) Κικέρωνας Βιβλ 5 Κεφ 25

*O Ιωάννης Καλλιαρέκος είναι Πρόεδρος Σωματείου Εργαζομένων Περιφερειακών ιατροδικαστικών Υπηρεσιών Υπουργείου Δικαιοσύνης