Όλοι οι πολιτευτές είναι ίσοι, αλλά μερικοί πολιτευτές είναι πιο ίσοι από τους άλλους

Λέξεις: Χρήστος Αβδελλάς

Υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων που προσπαθεί, διακριτικά αλλά σταθερά, να κερδίσει τη θέση της στην πολιτική με τον «παλιό τρόπο».

Μέσα από επαγγελματική αναγνώριση, ενεργή παρουσία στην κοινωνία και συμμετοχή σε τοπικές εκλογικές διαδικασίες.

Πολλοί εξ αυτών αναδείχθηκαν μέσα από τη γειτονιά τους, την αυτοδιοίκηση, τη συμμετοχή τους σε φορείς και συλλόγους, έχοντας ως στήριγμα τους ανθρώπους της πόλης. Είναι μια διαδρομή που προϋποθέτει κόπο, συνέπεια και διαρκή έκθεση· όχι μόνο για μια τοπική θέση ευθύνης, αλλά για μια πορεία προς την κεντρική πολιτική σκηνή.

Αυτή ήταν, και εξακολουθεί να είναι, η πορεία των περισσότερων ενεργών πολιτικών της Θεσσαλονίκης και γενικότερα της πολιτικής ζωής.

Αρέσουν ή όχι, εκλέχθηκαν και συνεχίζουν να εκλέγονται, έχοντας πίσω τους μια σταθερή ιστορική διαδρομή. Δεν προέκυψαν από τοποθετήσεις, αλλά μέσα από πολιτικούς αγώνες. Στάθηκαν δίπλα στους πολίτες, δοκιμάστηκαν στην πράξη, διεκδίκησαν την εκλογή τους και κατέκτησαν τη θέση τους με επιμονή και συνέπεια.

Κι όμως, τα τελευταία χρόνια διαμορφώνεται μια διαφορετική πραγματικότητα. Πρόσωπα που δεν έχουν περάσει καμία από τις παραπάνω φάσεις καταλαμβάνουν δημόσιες θέσεις σχεδόν αποκλειστικά χάρη σε προνομιακή σχέση με την κεντρική εξουσία. Όχι με σκοπό την άσκηση ευθύνης, αλλά κυρίως ως μέσο προσωπικής προβολής.

Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, τους αποδίδεται άτυπα ένας ρόλος θεσμικής «αναπλήρωσης», σαν να μην επαρκούν οι ήδη εκλεγμένοι εκπρόσωποι της ίδιας πολιτικής παράταξης. Μέσα από αυτές τις θέσεις, δίνουν έναν διαρκή προσωπικό προεκλογικό αγώνα, με στελεχωμένα γραφεία που δύσκολα χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από προσωπικό υστέρημα. Ταυτόχρονα, απολαμβάνουν πρόσβαση σε μέσα ενημέρωσης και δημόσιο λόγο, προνόμια που συχνά στερούνται όσοι πολιτεύονται χωρίς θεσμική ιδιότητα και χωρίς φίλτρα λογοδοσίας.

Όλα αυτά συχνά ντύνονται με τον μανδύα της ανανέωσης. Το νεαρό της ηλικίας, η επικοινωνιακή άνεση, η άτυπη προνομιακή μεταχείριση προβάλλονται ως φρέσκος αέρας στην πολιτική, πυροδοτώντας μάλιστα αντιδράσεις από εν ενεργεία πολιτικούς που αντιλαμβάνονται τον ανταγωνισμό.

Είναι απολύτως θεμιτό και χρήσιμο για νέους ανθρώπους να συμμετέχουν σε κομματικές δομές και συλλογικές διαδικασίες, διεκδικώντας την πολιτική τους εξέλιξη. Όμως, όταν αυτό συμβαίνει κυρίως μέσα από θέσεις που προσφέρονται από την εκτελεστική εξουσία και όχι μέσα από την κοινωνική συμμετοχή ή την ψήφο, τότε αυτό που παρουσιάζεται ως ανανέωση δεν είναι παρά η ανακύκλωση του πιο παραδοσιακού κομματικού μηχανισμού.

Σε μια εποχή αποστασιοποίησης των πολιτών από τα κόμματα και χαμηλής εμπιστοσύνης στους θεσμούς, τέτοιες πρακτικές δεν αποτελούν μόνο θέμα δεοντολογίας. Θίγουν τον ίδιο τον πυρήνα της πολιτικής νομιμοποίησης. Όταν η προβολή προηγείται της διαδρομής, η δημοκρατία υποχωρεί και η αντιπροσωπευτικότητα αλλοιώνεται.

Αξίζει, σε αυτό το σημείο, να δούμε όχι μόνο πόσο συχνά εμφανίζονται τέτοια φαινόμενα, αλλά και τι ακριβώς λένε: τι καινούργιο φέρνουν στην πολιτική και κυρίως ποιες είναι οι προτάσεις τους για την τοπική κοινωνία που φιλοδοξούν να εκπροσωπήσουν. Αν αυτό δεν μπορεί να απαντηθεί πειστικά, τότε το πρόβλημα δεν είναι η προβολή, αλλά η απουσία περιεχομένου πίσω από αυτήν.

Δεν πρόκειται για απαξίωση ούτε για αμφισβήτηση προθέσεων. Το ερώτημα είναι πολιτικό και αφορά την ισότητα των ευκαιριών: γιατί κάποιοι να ξεκινούν από τη βάση και να κρίνονται από τους πολίτες, ενώ άλλοι αποκτούν θεσμικό προβάδισμα χωρίς να έχουν δώσει τις ίδιες εξετάσεις;

Έχω δει πολιτευτές που ξεκίνησαν από τη γειτονιά, από έναν επαγγελματικό χώρο ή μια αυτοδιοικητική θητεία. Που δεν είχαν πίσω τους μηχανισμούς, αλλά συνέχιζαν να μιλούν με κόσμο, να χτίζουν σχέσεις και να προτείνουν ιδέες, με προσωπικό κόστος και χωρίς θεσμική κάλυψη.

Και αναρωτιέμαι: από πού αντλούν το κίνητρο να συνεχίζουν, γνωρίζοντας ότι ξεκινούν από μια άνιση θέση;

Δεν ζητά κανείς αποκλεισμούς. Αλλά είναι θεμιτό να τεθεί το ερώτημα αν όλοι ξεκινούν από την ίδια αφετηρία και αν κρίνονται με τα ίδια μέτρα. Όσο διευρύνεται η απόσταση ανάμεσα σε όσους προσπαθούν και σε όσους απλώς προβάλλονται, τόσο υπονομεύεται η ουσία της συμμετοχής.

Και τότε, αυτό που μένει δεν είναι η ανανέωση, αλλά μια πιο κομψή αναπαραγωγή των ίδιων αποκλεισμών.

Ίσως ήρθε η στιγμή τα κόμματα και η κοινωνία να επανεξετάσουν όχι μόνο ποιοι εκπροσωπούνται, αλλά και πώς χτίζονται οι όροι αυτής της εκπροσώπησης. Η ανανέωση δεν είναι υπόθεση εικόνας, αλλά διαδικασία θεσμικής ωρίμανσης και πολιτικής ισοτιμίας.

Γιατί το ζήτημα δεν είναι μόνο ποιοι εμφανίζονται στα ψηφοδέλτια, αλλά και ποιοι, παρά τη διαδρομή και την αξία τους, δεν φτάνουν ποτέ εκεί.

*O Χρήστος Αβδελλάς είναι Σύμβουλος, Α’ Δημοτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, Project Manager, reframe.food, Σύμβουλος Ευρωπαϊκών πολιτικών