Ωραία, και τώρα που ψηφίζεις ό,τι ψηφίζεις πώς θα κοιταχτούμε στα μάτια;
Πώς μπορουμε να συγκλίνουμε σε θέσεις που υπερασπίζονται την ανθρώπινη ευημερία; Ή μήπως δεν θέλουμε να συγκλίνουμε;
-Πώς θα συνυπάρξουμε; Πώς θα δουλέψουμε μαζί; Πώς θα κάνουμε παρέα, ακόμα κι εμείς που γνωριζόμαστε από μικρά; Πώς θα μεγαλώσουμε παιδιά; Πώς θα φάμε μαζί στο ίδιο τραπέζι; Πώς θα ερωτευτούμε; Πώς θα συνδιαλαγούμε;
-Δεν θα κάνουμε τίποτα από όλα αυτά.
-Α, αυτή μάλιστα. Αυτή είναι μία μπριλιάντικη λύση. Άρα, όντως συνεχίζεται ο ψυχρός πόλεμος. Μου θυμίζει επίσης και τους περιορισμούς που θέτουν κάποιες θρησκείες επηρεάζοντας την προσωπική ζωή του πιστού. Και για πες μου, τώρα ποια είναι η θρησκεία σου; Ποια είναι η ιδεολογία σου; Ο αλλοτινός θεός σου κι οι πολιτικοί εκπροσωποι της κομματικής κι ιδεολογικής σου πίστης; Αλήθεια, γιατί δεν κατάλαβες ακόμα πως το διαίρει και βασίλευε είναι αλάθητη συνταγή;
-Προφανώς και το έχω καταλάβει. Διάβαζα τις προάλλες πως το μεγαλύτερο τμήμα της διαδικασίας διεκπεραιώνεται υποσυνείδητα. Για παράδειγμα, η “κοινωνική-ταξική” καταγωγή των υποψηφίων και ιδίως μία μορφή άτυπης απέχθειας ή μια κατασκευασμένη ψευδοταύτιση με τον εκπρόσωπο είναι μερικές από τις πληροφοριές που γνωρίζουν οι πολιτικοί κι επομένως κατασκευάζουν αντίστοιχα το προφίλ τους. Επίσης, φαίνεται πως κατευθύνοντας τον λόγο τους σε κάποιο δυσάρεστο συναίσθημα, όπως για παράδειγμα εντείνοντας τον φόβο σε μία επικείμενη τρομοκρατική επίθεση ή το άγχος σε ενδοχόμενη αύξηση του ποσοστού της φτώχειας γνωρίζουν ότι προκαλούν ανάλογα συναισθήματα στον κόσμο. Το ίδιο βέβαια προκαλούν επί της ουσίας οποιεσδήποτε ομάδες ανθρώπων, ανεξάρτητου ιδεολογίας. Μην ξεχνάς άλλωστε πως το άγνωστο και το ξένο προκαλούν συχνά την αηδία και τον φόβο κι αυτά είναι ιδιαίτερα δυνατά και καταλυτικά συναισθήματα ακόμα για την επιλογή της επικείμενης ψήφου. Η αηδία λειτουργεί με τέτοιον τρόπο όπου το σύστημα αντιδρά και λέει “ψιτ, μην το διαλέξεις αυτό, μείνε μακριά, είναι επικίνδυνο για σένα” κι ο φόβος το εντείνει. Επουδενί, επίσης δεν μπορεί να παραβλεφθεί η δύναμη των ελκυστικών χαρακτηριστικών του προσώπου κι ίσως κάποιες φορές κι η γοητεία αυτών. Εξάλλου, συνήθως η προσοχή εστιάζεται περισσότερο στο αν είναι κάποιος συμπαθής παρά σε αυτά που επί της ουσίας πρεσβεύει. Ένας ακόμα άσος στο μανίκι είναι η πυροδότηση της αρνητικής προκατάληψης ή με άλλα λόγια η γνωστή λασπολογία, ο λαϊκισμός, ο βανδαλισμός, η επίρριψη ευθυνών στον άλλον με μοναδικό μέλημα τη συνεχή υποτίμηση κι επίθεση προς αυτόν. Οι άνθρωποι κινητοποιούνται για να ψηφίσουν υπό το καθεστώς κάποιας ενδεχόμενης απειλής, σε αντίθεση με την ενσυνείδητη επιλογή κάποιας καλής επιλογής. Άρα;
-Άρα, η λύση δεν είναι η βία ούτε η άρση και το χάος των αρχών, αλλά η γαλήνευση της πρώτης κι η λειτουργία των τελευταίων. Και πολύ σωστά θα μου πεις πως το ηθικό δεν ορίζεται κοινά για όλους. Και θα σου απαντήσω πως το ηθικό είναι κοινό για όλους, ασχέτως αν πιστεύουμε πως καθορίζεται από τις συνέπειες, κοινώς από τον πόνο και την ευχαρίστηση που προκαλούν. Ούτε καθορίζεται επί της ουσίας μέσω της δεοντολογίας. Σίγουρα χρωματίζεται από πολιτισμικές διάφορες. Ωστόσο, το ηθικό είναι κοινό για όλους επί του πρακτέου, εφόσον στο τέλος της ημέρας αυτό που επηρεάζει μια ηθική πράξη είναι το θυμικό. Κοινώς, το συναίσθημα σε σχέση με το ποσοστό εμπλοκής στην ίδια την πράξη. Κοντολογίς, όσο πιο συναισθηματικά ανώριμος είσαι, συναισθηματικά φορτισμένος, διεγερμένος κι εμπλεκόμενος σε μια ψυχοπιεστική κατάσταση τόσο πιο ευάλωτος τείνεις να γίνεις κι εν τέλει ανήθικα να πράξεις. Και πώς να μην είσαι συναισθηματικά ανώριμος, όταν ποτέ -ή σπάνια- στη γαλούχησή σου δεν θρέφτηκες με την κατάλληλη συναισθηματική φροντίδα για σένα, μιας κι η ανάλογη διαπαιδαγώγηση διαιωνίζεται διαγενεαλογικά; Και πώς να μην είσαι συναισθηματικά φορτισμένος, όταν τα ψυχοπιεστικά γεγονότα, τα αδιέξοδοα κι η απραξία σε εγκλωβίζουν;
-Κι εδώ είναι που αναρωτίεμαι κι εγώ με τη σειρά μου “γιατί άραγε ψηφίζεις αυτό που ψηφίζεις;”
-Οι άνθρωποι φαίνεται πως ψηφίζουν για ποικίλους λόγους, όπως για παράδειγμα επειδή ακολουθούν τις ιδέες των γονιών τους διότι δεν θέλουν ή δεν τους επιτρέπεται να είναι διαφορετικοί από αυτούς. Σε άλλες περιπτώσεις ακριβώς επειδή οι γονείς τους υποστήριζαν κάποιες ιδέες, εκείνοι επιλέγουν μία αντίθετη ιδεολογική τοποθέτηση. Άλλοι πάλι επηρεάζονται έντονα από τα ιδιαιτέρως κοντινά τους πρόσωπα. Ακόμα, υπάρχουν φορές που η επιλογή τους καθορίζεται από οικονομικές απολαβές κι την επιθυμία να ανήκουν σε μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων. Ή ακόμα, επειδή υποστηρίζοντας τις συγκεκριμένες ιδέες ανήκουν σε μία ομάδα κι αυτό τους προσδίδει ταυτότητα. Υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν πως ένα συγκεκριμένο σύνολο ιδεών είναι ο καταλληλότερος τρόπος να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια κοινωνία. Τί δεν καταλαβαίνεις, λοιπόν; Τί δεν βλέπεις; Αφού όλοι μας μεταξύ μας είμαστε αλληλοσυμπληρώμενα κομμάτια του ίδιου παζλ.
-Όπως αντιλαμβάνεσαι λοιπόν, όλοι στο ίδιο καζάνι λίγο-πολύ βράζουμε.
-Αλήθεια, όμως πώς πιστεύεις ότι συγκροτείται και λειτουργεί εποικοδομητικά μια κονωνία; Όλα αυτα επί της ουσίας λύνουν τα προβλήματα μας; Βελτιώνουν τον βίο μας; Εξελισσόμεθα; Με ποιον τρόπο μπορούν να ζήσουν και να συνυπάρξουν τόσοι πολλοί άνθρωποι μεταξύ τους; Εκεί που δοκιμάστηκαν, τί αποτελέσματα προκάλεσαν; Αυτές οι απορίες επηρεάζουν άραγε την ψήφο σου κι αν ναι σε τί βαθμό; Υπάρχει περίπτωση να τυφλώνουν την αντικειμενική σου κρίση;
-Εδώ είναι το σημείο όπου κάπου θα υπάρχει μια κοινή αλήθεια, έλα να τη βρούμε. Πώς μπορουμε να συγκλίνουμε σε θέσεις που υπερασπίζονται την ανθρώπινη ευημερία; Ή μήπως δεν θέλουμε να συγκλίνουμε; Μηπως μερικοί από εμάς προτιμούμε να χτυπάμε -κυριολεκτικά και μεταφορικά- όποιον διαφωνεί μαζί μας ή μήπως προτιμούμε να βανδαλίζουμε το σπίτι -κυριολεκτικά και μεταφορικά- του γείτονα που φθονούμε; Αν ειναι έτσι, πάω πάσο.
Ωστόσο, αν παρατηρήσεις ανάμεσα στα κιτάπια της ανθρωπολογίας και της ψυχολογίας μπορεί να διαπιστώσεις πέντε θεμελιώδεις τάσεις ηθικής με βάση το πρώτο προσχέδιο του ηθικού νου και τελικά πώς αποτυπώνεται στην ανθρώπινη συμπεριφορά.
1. Όλοι μας δενόμαστε ισχυρά με τους άλλους, νοιαζόμαστε για αυτούς -ειδικά για τους ευάλωτους, εναντιωνόμαστε σε αυτούς που προκαλούν κακό.
2. Υπάρχει ως έναν βαθμό αμοιβαιότητα στην αίσθησης της δικαιοσύνης.
3. Δημιουργούμε ομάδες και πιστεύουμε σε αυτές. Ομάδες που συνεργάζονται -κι αρκετά συχνά- προκειμένου να πολεμήσουν άλλες ομάδες ή άλλες “φυλές”, όπως οι θρησκείες κι οι ποδοσφαιρικές ομάδες.
4. Παρατηρείται επισης και κάποιου είδους σεβασμός προς την εξουσία, χωρίς απαραίτητα η εξουσία να πρεσβεύει την έμμεση ή την άμεση βία, αλλά την αγάπη και τη συνεργασιμότητα.
5. Και τέλος υπάρχει συνήθως εγγενής τάση προς την αγνότητα, την καθαρότητα. Αντανακλαστικά -κι εδώ σου θυμίζω την αηδία- το σώμα μας αντιδρά αποκρουστικά σε ερέθισματα που την προκαλεί. Άσχετα αν η αηδία συνηθίζεται με τον καιρό.
-Ωραία λοιπόν αφού ψηφίζεις ο,τι ψηφίζεις, πιστεύεις πως τελικά μπορουμε όντως να κοιταχτούμε στα μάτια και να συνυπάρξουμε;
-Εσύ;
Σχετικά Αρθρα