Όταν το φυσικό “ντεκόρ” ζωντανεύει

Περισσότεροι από σαράντα νεκροί, μια σχεδόν Ελλάδα (πάνω από οκτώ εκατομμύρια άνθρωποι) χωρίς ρεύμα στις ανατολικές ΗΠΑ και τον Καναδά από την επέλαση του κυκλώνα Sandy. Ανυπολόγιστες οι ζημιές από πτώσεις δέντρων, πλημμύρες, πυρκαγιές, αλλά και οι επιπτώσεις στην οικονομία και βεβαίως την πολιτική, μιας και βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο και οι δυο προεδρικοί υποψήφιοι, όταν κάπως ηρεμήσουν τα πνεύματα κι αρχίσουν να αποτραβιούνται τα νερά, θα κοιτάξουν το δίχως άλλο να «αξιοποιήσουν», καθένας για λογαριασμό του, τη μανία της φύσης.

Μια φυσική καταστροφή λειτουργεί καθαρτικά. Μας υπενθυμίζει, στο ανθρώπινο είδος, ότι το αναντικατάστατο στήριγμα των σημερινών κοινωνιών, το προαιώνιο, πραγματικό τους θεμέλιο κάτω από τα φαντασιακά τους ερείσματα παραμένει η φύση. Όσο κι αν προσπαθήσαμε ή φιλοδοξήσαμε, ακολουθώντας έναν από τους φιλοσοφικούς θεμελιωτές της νεωτερικότητας, τον Descartes, να γίνουμε «αφέντες και κτήτορες» της φύσης. Όσο κι αν τη σνομπάρουμε ή τη θέλουμε, τη φτωχή αυτή συγγενή του σημερινού, ζαλισμένου από τις κατακτήσεις της τεχνικής και της επιστήμης πολιτισμού, μονάχα σαν διακριτικό, άφωνο, ψυχοχαλαρωτικό ντεκόρ στην κυριακάτικη εκδρομή.

Κάθε ανθρώπινος πολιτισμός διατηρούσε τη δική του ιδιαίτερη, ξεχωριστή και καθαρά φαντασιακή σχέση με τη φύση. Σε κάποιους χρησίμευσε ως ανεξάντλητη πρώτη ύλη για μύθους γύρω από τα μυστήρια της ζωής, του θανάτου ή του έρωτα, τα ατελείωτα μονοπάτια των ανθρώπινων παθών. Για άλλους, ήταν η προνομιακή κατοικία θεοτήτων, μικρότερων ή μεγαλύτερων, που αντάμειβαν ή τιμωρούσαν τους αδιόρθωτους ανθρώπους για τις σκέψεις ή τις πράξεις τους, κρατώντας κάποιες βασικές ηθικές ισορροπίες.

Η σχέση του σημερινού πολιτισμού μαζί της; Ενός πολιτισμού που δεν πιστεύει σε μάγους ή νύμφες, μύθους ή φριχτούς, εκδικητικούς θεούς; Μπορεί, νομίζω, να συνοψιστεί στα μπαζωμένα ρέματα της Αθήνας ή άλλων ελληνικών πόλεων, στα «φαγωμένα» βουνά, στα μολυσμένα ποτάμια, στις μαυρισμένες από καυσαέρια πικροδάφνες των εθνικών δρόμων. Πρόκειται για μια σχέση αναγκαστικής συνύπαρξης με ένα πολλές φορές «γραφικό» αλλά ολοζώντανο ντεκόρ. Που κάποια στιγμή θα μας καταπιεί αν συνεχίσουμε να το θεωρούμε ντεκόρ.